به گزارش خبرنگار فناوري اطلاعات خبرگزاري فارس، در يک دهه گذشته فروش تجهيزات و کالاهاي بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات کشور رشد فرآيندي داشته و به يک بازار پر رونق تبديل شده است. توليد اين تجهيزات بهرغم وجود ظرفيتهاي مناسب براي توليد بسياري از اقلام وضعيت نامناسبي ندارند و بنگاههاي توليد به وضعيت نيمه تعطيل درآمده اند.
واردات بي رويه و ناتواني در صادرات اقلام بخش ICT به يک معضل و تهديد جدي براي صنعت داخلي تبديل ديده است. بررسي واردات و صادرات اقلام بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات نشان ميدهد که در سال 1393 نسبت صادرات به واردات حدود 0.0089 بوده است و صادرات اقلام ICT نتوانسته همپاي واردات رشد پيدا کند.
*رشد بي سابقه واردات اقلام بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات در سال 1393
واردات رسمي اقلام بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات در سال 1393 به رقم 2 ميليارد و 555 ميليون دلار رسيد؛ اما در سال 1392 به رقم 3ميليارد و 69 ميليون دلار رسيده بود که بيشترين مقدار در 7 سال گذشته است.
اين آمار تنها قسمتي از کل آمار واردات اين اقلام است. زيرا آمار کاملي از واردات غيررسمي موجود نيست. به طور نمونه نتايج يک بررسي در مورد واردات گوشي تلفن همراه که توسط مرکز پژوهش هاي مجلس صورت گرفته نشان ميدهد آمار ثبت شده گمرکات در مورد اين کالا حدود 10 درصد کل واردات آن است. همچنين آماري که دولت در طرح مبارزه با قاچاق کالا و ارز ارائه کرده نشان داد که ميزان واردات غيررسمي گوشي تلفن همراه در سال 1392 حدود 1ميليارد و 772 ميليون دلار و واردات غير رسمي رايانه و قطعات آن در سال 1392 بالغ بر 1.5 ميليارد دلار بود.
* از رونق افتادن توليد داخل و صادرات بسيار ناچيز در بخش ICT
بنابراين، آمار کل واردات بسيار بيشتر از آمار واردات رسمي است. واردات رسمي اقلام ICT در چهار سال اخير به رقم 3 ميليارد دلار در سال نزديک است که اين رقم نسبت به سال 1387 حدود 70 درصد رشد را نشان ميدهد. رشد ميزان واردات در اين بخش نشان از رشد فزاينده استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات و بهره گيري از مزاياي روزافزون آن است. رشد قابل توجه تقاضاي کالاهاي ICT ميتوانست محرک توليد داخلي و افزايش صادرات باشد، اما در عمل توليد داخل از رونق افتاده و صادرات اين بخش بسيار ناچيز است. بررسيهاي آمار واردات 169 قلم کالاي مرتبط به فناوري اطلاعات و ارتباطات در اين گزارش نشان ميدهد که ساليانه حدود 3 ميليارد دلار ارز براي خريد اين اقلام از کشور خارج ميشود.
*تهديدات پنهان استفاده بي رويه و بي ضابطه از تجهيزات خارجي در شبکه مخابراتي کشور
واردات بي رويه و استفاده بدون محدوديت و بي ضابطه از بعضي از تجهيزات مخابراتي در شبکه هاي مخابراتي کشور ميتواند تهديدي براي امنيت کشور نيز باشد. اين در حالي است که بسياري از چنين اقلام وارداتي با توجه به فناوري به کار رفته در آنها قابل توليد در کشور هستند، بنابراين براي جلوگيري از خطرات احتمالي و همچنين جلوگيري از اتکاي محض به محصولات خارجي در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات لازم است که وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت به همکاري وزارت ارتباطات و براي توليد اين اقلام برنامه ريزي کنند.توليد اقلام مهم ICT در کشور علاوهبر جلوگيري از خطرات امنيتي احتمالي ميتوانند سيب اشتغال مستقيم و غير مستقيم تعداد کثيري از فارغ التحصيلان دانشگاهي در کشور شود.
*صادرات بي ثبات و مقطعي در يخش ICT
ضعف توليد داخل در حوزه فاوا از بعد صادرات کالاهاي اين حوزه نيز قابل بررسي است. ميانگين رقم صادرات اقلام بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات در هفت سال گذشته حدود 31 ميليون دلار در سال است. صادرات اقلام علاوه بر رقم ناچيز آن، مشکلات ديگري نيز دارد. همان طور که نتايج بررسي صادرات اقلام نشان ميدهد اقلام صادراتي ثبات مناسبي ندارد. عدم برنامه ريزي ميان مدت و بلندمدت براي صادرات باعث شده تا صادرات فقط در مقطعي از زمان انجام شود و براي تداوم و افزايش صادرات برنامهاي اجرا نشده است. با توجه به پتانسيل موجود کشور در زمينه توليد و ترانزيت اقلام ICT ميتوان براي صادرات برنامه ريزي کرد. برنامه ريزي کوتاه مدت، ميان مدت و بلند ميدت براي توليد و صادرات کالاها و خدمات فناوري اطلاعات و ارتباطات ميتواند روند نامناسب کنوني را به نفع اقتصاد داخلي و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتي تغيير دهد. خلائي که در امر واردات و صادرات حوزه ICT وجود دارد عدم پوشش و نبود اطلاعات صادرات و واردات نرم افزارها و بازيهاي رايانهاي است. با تخصصي شد گمرک جمهوري اسلامي ايران در حوزه ICT ميتوان اميدوار بود که اولا براي ثبت آمار صادرات و واردات اقلام مذکور چارهانديشي شده و حقوق گمرکي آنها دريافت شود و ثانياً اقلام ديگر بخش ICT خصوصاً اقلامي مانند گوشي تلفن همراه، تبلت، لپ تاپ، بهصورت تخصصي ثبت شوند و حقوق گمرکي واقعي آنها دريافت شود.
*افزايش صادرات و کاهش واردات فاوا در گرو توليد کالاهاي دانشبنيان است
نبايد از نظرها دور داشت که راه حل اساسي براي افزايش صادرات و کاهش واردات کالاهاي حوزه فاوا در توليد و خصوصاً توليد کالاهاي دانشبنيان گره خورده است. همانطور که در بند 4 سياستهاي کلي توليد ملي، حمايت از کار و سرمايه ايراني ابلاغي مقام معظم رهبري در تاريخ 24/11/91 آمده، حمايت از توليد محصولات با ماهيت راهبردي مورد نياز مصارف عمومي يا بخش توليد کشور بايد مورد توجه ويژه قرار گيرد.
توجه به فناوريهاي روز دنيا و بوميسازي فناوريهاي وارداتي، توجه به نوآوري و تحقيق و توسعه در صنايع داخلي از ضروريات آن محسوب ميشود. در قراردادهايي که اپراتورهاي مخابراتي با طرفهاي خارجي منعقد ميکنند، الزام به انتقال فناوري به کشور و بومي سازي آنها بايد جزء اصلي و جدا نشدني قراردادها باشد. بنابراين دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات بايد راهکارهاي سرمايه گذاري، توليد و مشوق هاي توليد کالاهاي فاوا را تهيه و اجراي آنها را پيگيري کنند. با کمک و پشتوانه وجوه اداره شده وزارت ارتباطات و منابع صندوق نوآوري و شکوفايي از طريق حمايت از بخش خصوصي ميتوان به تقويت توليدات داخلي حوزه فاوا اقدام کرد.
يکي از مشکلات صنعت توليد داخلي حوزه فاوا، تعدد بياندازه توليدکنندگان داخلي است که سبب کوچک شدن مقياس توليد و آسيب پذيري آن شده اسيت. دولت ميتواند مشوقهاي لازم را براي ادغام شرکتهاي کوچک و متوسط اين حوزه و تشکيل شرکت هاي بزرگ و توانمند فراهم کند تا مقياس توليد به حدي باشد که صرفه اقتصادي به دنبال داشته باشد.