صندوق سرمایه‌گذاری مشترك، نهادی است که منابع مالی را از مردم جمع‌آوری نموده و در سبد متنوعی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کند. برای مطلع شدن از چگونگی فعالیت و نظارت بر این صندوق‌ها لازم است که سرمایه‌گذاران با مطالعۀ دقیق اساسنامه و امیدنامۀ مربوطه با جزئیات آن آشنا شوند و با توجه به استراتژی‌ها و انتظارات خود از سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار در مورد خرید واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها تصمیم مناسبی اتخاذ نمایند. خرید گواهی این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران خرد و افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس را دارند اما به دلیل فقدان توان تحلیلی مناسب، نداشتن وقت به منظور بررسی و انتخاب سهم وغیره با سازوکار بازار آشنا نیستند، مطلوب و مناسب است.
ویژگی‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها
1) جایگزینی برای خرید سهام شرکت‌های بورسی
شخصی که تعدادی از واحدهای سرمایه‌گذاری یکی از صندوق‌ها را در اختیار دارد در واقع مالک سهام چند شرکت است که صندوق از محل دارایی‌های خود به عنوان سبد سرمایه‌گذاری خریداری نموده است. بدین ترتیب سود یا زیان مالکان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، تحت تأثیر مستقیم نوسان قیمت مجموعۀ سهام موجود در سبد سرمایه‌گذاری صندوق است.
2) وجود مدیریت حرفه‌ای
منظور از مدیریت حرفه‌ای، مقایسۀ تخصص و توان مدیران با تجربه و آشنا با بازار سهام با سرمایه‌گذارانی است که تجربۀ کافی و یا زمان و امکانات مناسب تحلیل برای تشکیل سبد سرمایه‌گذاری به صورت مستقل را ندارند.
3) نقدشوندگی
یکی از مهمترین ویژگی‌های هر سرمایه‌گذاری، قابلیت تبدیل به وجه نقدشدن آن در زمانی است که سرمایه‌گذار به هر دلیل تصمیم به تغییر موضع سرمایه‌گذاری خود و خروج می‌گیرد. با توجه به ارکانی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك در سهام پیش‌بینی شده است سرمایه‌گذاران در هر زمان می‌توانند با توجه به خالص ارزش روز دارایی‌های موجود در صندوق و پس از کسر هزینه‌های مربوطه، تمام یا تعدادی از واحدهای سرمایه‌گذاری خود را به وجه نقد تبدیل نموده، اصطلاحاً ابطال نمایند.
4) صرفه‌جویی نسبت به مقیاس
با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری از گردآوری پول‌های اندك تعداد زیادی سرمایه‌گذار تشکیل می‌شوند بنابراین امکان استفاده از مزایای یک مجموعۀ سرمایه‌گذاری بزرگ برای اجزای آن فراهم خواهد بود.
طبیعی است که یک سرمایه‌گذار به تنهایی امکان پرداخت هزینه‌های مشاوره و یا استفاده از نرمافزارهای مختلف اطلاعرسانی و تحلیل‌گری را نخواهد داشت ولی با کنار هم قرار گرفتن سرمایه‌های اندك سرمایه‌گذاران خرد، امکان استفاده از مزایای این چنین فراهم خواهد شد.
5) انگیزه مدیریت صندوق سرمایه‌گذاری
با توجه به ساختار طراحی شده صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك در سهام و ارتباط مستقیم بین رشد ارزش دارایی‌های صندوق و منتفع شدن مدیر و سایر ارکان صندوق، قابل پیش‌بینی است که مدیر انگیزه کافی برای تشکیل بهترین ترکیب سبد سرمایه‌گذاری را داشته، تلاش نماید تا خالص ارزش دارایی‌های صندوق را به حداکثر ممکن رساند.
ارکان صندوق‌ها
برای تشکیل و اداره یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترك در سهام چندین رکن در اساسنامه پیش‌بینی گردیده است تا این ارکان شرایط اجرایی و نظارتی لازم جهت عملکرد مناسب صندوق‌های سرمایه‌گذاری را فراهم نمایند. هویت سایر ارکان صندوق در امیدنامۀ مربوطه و در تارنمای هر صندوق افشاء می‌گردد.
1) مجمع صندوق
مجمع صندوق با حضور دارندگان حداقل نصف به علاوه یک واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز دارای حق رأی صندوق رسمیت می‌یابد. مجمع صندوق بالاترین رکن صندوق قلمداد می‌گردد و مهمترین وظیفۀ آن انتخاب مدیر، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی به سازمان بورس و اوراق بهادار(سبا) جهت تأیید است.
2) مدیر صندوق
رکن اجرایی صندوق و متخصص در بازار سرمایه است که لازم است مطابق اساسنامه گزارشات پیش‌بینی شده و اطلاعات قابل ارائه را تهیه و در اختیار متولی، حسابرس و سبا قرار دهد. همچنین با استفاده از تارنمای مربوط به صندوق سرمایه‌گذاری، اطلاعات ذکر شده در بخش اطلاعرسانی اساسنامه را جهت آگاهی عموم افشاء
مینماید.
3) متولی صندوق
رکن نظارتی صندوق محسوب گردیده و توسط مجمع صندوق انتخاب خواهد شد.
4) ضامن
ضامن نیز توسط مجمع انتخاب شده، پساز تأیید سبا در امیدنامۀ صندوق برای عموم معرفی خواهد شد. منظور از ضمانت در ساختار صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك در سهام (در اندازه کوچک) فراهم نمودن نقدینگی کافی در شرایطی است که صندوق برای انجام پرداختها طبق اساسنامه و یا ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری متقاضیان به قیمت ابطال محاسبه شده وجه نقد کافی نداشته باشد.
5) حسابرس
رکن دیگر نظارتی است که از بین مؤسسات حسابرسی معتمد سبا و توسط متولی، جهت تأیید به مجمع صندوق معرفی می‌گردد. مدت مأموریت حسابرس توسط مجمع تعیین می‌گردد و حسابرس با قبولی سمت ارائه گردید وظایف و مسئولیت‌های محوله طبق اساسنامه را به عهده خواهد گرفت.
6) کارگزاران صندوق
مدیر صندوق برای انجام امور مربوط به معاملات سهام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از خدمات کارگزارانی که قبلاً قبولی سمت دریافت شده از آنها را برای سبا ارسال نموده است استفاده خواهد کرد. کارگزاران مذکور که دارای مجوز فعالیت از سبا هستند علاوه بر وظایف معمول، موظف به انجام وظایف محوله طبق اساسنامه نیز خواهند بود.
عایدی صندوق های مشترك سرمایه‌گذاری
شما از سه طریق می توانید با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترك سرمایه‌گذاری درآمد کسب کنید
1) درآمدهایی که از طریق سود نقدی سهام‌‌های صندوق و بهره اوراق قرضه موجود در صندوق بدست می‌آید. این درآمدها هر ساله توسط صندوق به سرمایه‌گذاران بعنوان سود نقدی توزیع می‌شود.
2) اگر صندوق اوراق بهاداری را که قیمت آنها افزایش یافته پیدا کرده است، بفروشد بازده سرمایه‌ای بدست خواهد آورد. بیشتر صندوق‌ها این عایدی‌ها را هم بعنوان سود بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌کنند.
3) اگر ارزش اوراق بهادار موجود در صندوق افزایش پیدا کند اما مدیران صندوق آنها را برای شناسایی بازده سرمایه‌ای نفروشند ارزش سهام صندوق افزایش پیدا خواهد کرد. در این صورت شما می‌توانید سهام خود را با سود بیشتر بفروش برسانید. معمولاً صندوق‌ها این امکان را به شما خواهند داد که بجای دریافت سودهای خود آنها را مجدداً در صندوق سرمایه‌گذاری کرده و سهام بیشتری دریافت کنید.
انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری
1) صندوق‌های با سرمایه متغیر
این صندوق‌ها که بیشتر به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك معروف‌اند، همواره آماده‌اند که به عموم مردم سهام جدید بفروشند، و در صورت تقاضای سهامدار، به قیمتی که برابر ارزش خالص دارایی است، و در خاتمه هر روز محاسبه می‌شود، سهام موجود را بازخرید کنند. قیمت سهام صندوق سرمایه‌گذاری مشترك متکی به ارزش خالص‌دارایی هر سهم است.
2) صندوق‌های با سرمایه ثابت
برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك، صندوق‌های با سرمایه ثابت، مثل هر شرکت سهامی دیگر سهم می‌فروشند، و معمولاً سهام خود را بازخرید نمی‌کنند. سهام صندوق‌های با سرمایه ثابت می‌تواند در بورس اوراق بهادار دادوستد شوند. قیمت سهم صندوق با سرمایه ثابت را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند. قیمت می‌تواند کمتر و یا بیشتر از ارزش خالص دارایی هر سهم باشد.