عرضه اوراق بهادار به سرمایهگذاران در سطح وسیع را عرضه عمومی و به اولین انتشار عمومی اوراق بهادار توسط یک شرکت، عرضه عمومی اولیه (IPO) گفته میشود. عرضهي اولیهي اوراق بهادار، بهرغم اهمیت فراوانی که براي ناشران دارد و امتیازات متعددي که براي آن ایجاد میکند، چنانچه بهدرستی و با شناخت کامل از بازار و سرمایهگذاران بالقوه، برنامهریزي نگردد، میتواند عواقب ناخوشایندي براي ناشران به همراه داشته باشد و در صورت تکرار، بازار سرمایه را هم با چالشهاي جدي ناشی از عدم اعتماد روبهرو کند. از این رو ضروري است مسؤولان بازار سرمایه با تدوین مقررات دقیق و مناسب، به کارگیري روشهاي تجربه شده و کارآمد و همچنین بهرهگیري از خدمات نهادهاي مرتبط بازار سرمایه، در پی ارزشگذاري منصفانه اوراق بهادار و تخصیص بهینهي آن باشند تا با ایجاد بازاري جذاب و مطمئن براي سرمایهگذاران، در پی جذب سرمایهگذاران جدید، فراهم آوردن فرصتهاي مناسب سودآوري براي سرمایهگذاران موجود و در نهایت گسترش نقدشوندگی و عمق بازار با کارآمدترین شیوهي ممکن باشند.عرضه عمومی اوراق بهادار مزایاي متعددي را براي ناشران به ارمغان میآورد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
دستیابی به سرمایه براي رشد و گسترش فعالیت
مهمترین مزیت عرضه عمومی اولیه، تجهیز منابع مالی قابل توجه به صورت وجوه نقد براي شرکت است. معمولاً وجوه جمعآوري شده در عرضههاي عمومی به دلیل گستره وسیع آن به مراتب بیشتر از سایر روشها از جمله تأمین مالی خصوصی، استفاده از وامها و ادغام و تملک است (M&A). عرضه عمومی اوراق بهادار به شرکت فرصت جذب سرمایه به منظور توسعه سازمانی و بنیادي از جمله مدرن سازي تجهیزات تولید، اجراي پروژههاي سرمایهبر و نیز گسترش مالکیت و داراییها را ارائه میکند.
ارزشگذاري اوراق بهادار توسط بازار و نه نهادهاي خاص
ارزشگذاري اوراق بهادار در عرضههاي عمومی حاصل پیشنهادهاي سرمایهگذاران و نیروهاي بازار است و بیشک دقیقتر از استانداردهاي ذهنی تعیین شده توسط ارزشیابان خاص انجام میشود. این امر همچنین موجب اطلاع سهامداران از ارزش واقعی سهم میشود.
افزایش نقدشوندگی از طریق تقویت تقاضا براي سهام شرکت در بازار
با عرضه عمومی سهام شرکت، امکان خرید و فروش آسان آن در بازار فراهم میشود و این ویژگی، افزایش جذابیت اوراق بهادار براي سرمایهگذار را در پی دارد. نقدشوندگی بالا و امکان تغییرات سریع در قیمت سهم، موجب جذاب شدن سهام شرکتهاي پذیرفته شده در بورس براي سرمایهگذاران میشود. شرکت هم میتواند از این ویژگی بهعنوان ابزاري براي جذب شرکاي جدید و سرمایهگذاري مشترك استفاده کند.
بهبود ارزشگذاري شرکت به دلیل افزایش معاملات و رشد آگاهی نسبت به آن
به طور معمول، عرضه عمومی اولیه، پیشنهاد خرید سهام شرکت به تعداد زیادي سرمایهگذار نهادي و خرد است. تعدد سرمایهگذاران بزرگ و اطمینان آنها از نقدشوندگی سرمایهگذاريها در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس، به مالکان فعلی شرکتهاي خصوصی اطمینان میدهد که در زمان عرضه عمومی، سهام شرکت آنها به بالاترین ارزش ممکن با فروش خواهد رفت.
دستیابی به اطلاعات مفید با استفاده از تحلیلگران بازار
هنگامی که اطلاعات کافی در مورد قیمت سهام یک شرکت پذیرفته شده در بورس در دسترس عموم قرار میگیرد، تحلیلگران، واسطههاي مالی و سرمایهگذارانی که خواهان سرمایهگذاري در سهام آن شرکت هستند، همواره قیمت سهم، وضعیت مالی، وضعیت بازار و وضعیت محصول شرکت را مورد بررسی قرار داده و نظرات خود را از طریق پیشنهادهاي خرید و فروش سهام به اطلاع شرکت میرسانند. این اطلاعات از این نظر که نگاه بازار را نسبت به شرکت و سهام آن منعکس میکند، مفید و ارزشمند بوده و شرکت میتواند آنها را در برنامهریزيهاي آتی خود مدنظر قرار دهد.
اعتماد بیشتر شرکا، تأمین کنندگان و مشتریان
شرکا و پیمانکاران شرکتهاي پذیرفته شده در بورس در مورد وضعیت مالی و قابلیتهاي سازمانی شرکت در مقایسه با شرکا و پیمانکاران شرکتهاي خصوصی غیرشفاف، اطمینان خاطر بیشتري دارند. این شرکا با این دید که شرکت براي عرضه عمومی موفق از کانالهاي مختلف حقوقی، مالی و شرکتی سختی عبور کرده است، آسوده خاطرترند. بدیهی است اعتماد بین شرکا و پیمانکاران یکی از اصول مهم در ایجاد روابط کاري مستحکم و قابل پیشبینی در شرکتها است.
افزایش وفاداري کارکنان کلیدي
افزایش انگیزه کارمندان به واسطه امکان مشارکت آنها در مالکیت شرکت یکی دیگر از ویژگیهاي شرکتهاي پذیرفته شده در بورس است. برنامههاي انگیزشی مبتنی بر سهیم نمودن کارکنان در مالکیت شرکت، زمینههاي لازم براي فعالیت با کارایی بیشتر را براي کارکنان کلیدي در جهت حمایت از رشد شرکت و توسعه آن، که به نوبه خود موجب افزایش کارایی عملیاتی و مالی شرکت و ارزش بازار آن میشود، فراهم میآورد. اما این برنامهها صرفاً زمانی قابل اجراست که سهام شرکت در یک بورس معتبر پذیرفته شده و از نقدشوندگی بالایی برخوردار باشد. بهعلاوه، این ابزار انگیزشی به جذب و نگهداري کارکنان ارزشمند نیز کمک میکند.
افزایش کارایی شرکت
عرضه عمومی اولیه، نیازمند تجزیه و تحلیل کامل و جامع مدل کسب و کار شرکت است. طی فرآیند عرضه عمومی، تغییرات داخلی خاصی نظیر اصلاح ساختار سازمانی، انتخاب کارکنان کلیدي، بهبود گزارشدهی و کنترلهاي داخلی و ارزیابی کارایی کل فعالیت صورت میپذیرد و به طور معمول به بهبود چشمگیر در سیستم ارتباطی، مدیریت و کنترلهاي داخلی منتج میشود. بنابراین فرآیند عرضه عمومی اولیه با توجه به منافع بیشمار آن براي شرکتها نقطه عطفی در دوره فعالیت هر شرکت محسوب میشود و به نظر میرسد انگیزههاي لازم براي انجام آن در همهي شرکتها وجود دارد. اما واقعیت این است که ساز و کارهاي آن بسیار پیچیده و هزینهبر است. زیرا ناشران علاوه بر فراهم کردن شرایط لازم براي پذیرش، بازاریابی، توزیع سهام و سایر فعالیتها، باید قیمت عرضه اوراق بهادار را نیز تعیین کنند.
امکان تنوع بهینه سهامداري به دلیل برخورداري از چارچوب تنظیمی و نظارتی
عرضه عمومی اولیه سهام شرکت در یک بازار توسعه یافته و به دنبال آن داد و ستد در بازار، فرصتها و امکانات خوبی براي شرکت فراهم میکند. براي نمونه شرکتهاي پذیرفته شده در بورس بیشتر مورد توجه جراید مالی، سرمایهگذاران و گروههاي مرتبط قرار میگیرند و نسبت به شرکتهاي خصوصی همواره از ثبات بیشتري برخوردارند. در واقع، وجود چارچوب نظارتی در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس، تأییدي بر شفافیت بیشتر این شرکتها براي سرمایهگذاران و نیز ایمنتر بودن سرمایهگذاري در آنهاست. این شرکتها علاوه بر برخورداري از اعتبار و وجهه مناسب در بازار، داراي وضعیت بهتر ریسک اعتباري از دید تأمین کنندگان مالی و وام دهندگان هستند و بانکها اغلب براي اعطاي وام به این شرکتهاي خواستار وثیقههاي کمتر، سررسیدهاي بلندمدت و نرخهاي بهره پایینتر هستند. مؤسسات بانکی همچنین علاقهمند به انجام همکاري با شرکتهاي پذیرفته شده در بورس هستند زیرا در شفافیت و حاکمیت شرکتی بهعنوان دیگر عوامل جلب اعتماد، در این شرکتها مورد توجه قرار دارد و از این رو این شرکتها در ارزشگذاريهاي مالی نسبت به شرکتهاي خصوصی مشابه، ارزش بالاتري دریافت میکنند.