در این مقاله برآنیم تا سه تشکل حرفه ای مرتبط با رشته حسابداری در ایران را معرفی نموده ،با اهداف و وظایف تشکل های مزبور آشنا شوید.
● سازمان حسابرسی
تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی امور مربوط به حسابرسی و بازرسی قانونی شرکتهای سهامی عام(ماده۶۱ق.ت توسط حسابداران رسمی عضو کانون حسابداران رسمی صورت می گرفت.در پی افزایش تعداد شرکت ها و موسسات انتقاعی دولتی در سال ۱۳۵۰ شرکت سهامی حسابرسی که سهام آن تماماً متعلق به دولت بود به منظور انجام خدمات حسابرسی شرکت های دولتی تشکیل شد.همچنین تعدادی از بزرگترین موسسات حسابرسی خارجی با انتخاب حسابداران رسمی ایرانی به عنوان شریک،شعبه هایی را در ایران دایر کرده و کارحسابرسی شرکت های بزرگ را در اختیار و یا در واقع در انحصار خود گرفته بودند.
اما با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۱۳۵۷ که به انتخاب مدیران دولتی برای تعدادی از شرکت ها،مصادره شرکت های متعلق به تعدادی از سرمایه داران و ابسته به رژیم گذشته و ملی کردن تعدادی از صنایع و واحدها انجامید،ادامه فعالیت موسسات حسابرسی موجود و بخصوص شعب موسسات حسابرسی خارجی (که عملاً به حالت تعطیل درآمده بودند)با اشکالات جدی مواجه شد تا اینکه رسماً در سال ۱۳۵۹ موارد راجع به حسابداران رسمی لغو و کانون حسابداران رسمی نیز منحل اعلام گردید.اما کنترل و مالکیت بخش عمومی بر تعداد زیادی از شرکت ها و سایر واحدهای اقتصادی و مصادره تعداد دیگری از شرکت ها که به ایجاد سازمانها و نهادهای اداره کننده انجامید،تشکیل موسساتی را برای حسابرسی شرکت های فوق ضروری ساخت.تشکیل موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه،موسسه حسابرسی نبیاد مستضعفان، و موسسه حسابرسی بنیاد شهید در سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ ناشی از این نیاز بود.در سال ۱۳۶۲ موضوع ادغام موسسات حسابرسی بخش عمومی مطرح و قانون تشکیل سازمان حسابرسی به تصویب مجلس رسید،همچنین اساسنامه قانونی سازمان حسابرسی نیز در سال ۱۳۶۶ به تصویب رسید.موضوع سازمان حسابرسی عبارتست از تأمین نیازهای اساسی دولت در زمینه حسابرسی و ارائه خدمات تخصصی مالی به بخش های دولتی و تحت نظارت دولت،تدوین وتعمیم اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی با نظر جامعه حسابداران رسمی ایران و آیین رفتار حرفه ای منطبق با موازین اسلامی و تحقیق و تتبع در روش های علمی و عملی به منظور اعتلای دانش تخصصی منطبق با نیازهای کشور.
شایان ذکر است که سازمان حسابرسی ،حسابرسی کلیه موسسات دولتی و بازرسی و حسابرسی شرکتهایی که صد درصد سرمایه آنها متعلق به دولت،وزارتخانه ها،موسسات و شرکتهای دولتی است را بر عهده دارد،ضمن اینکه به تشخیص وزارت اموراقتصادی و دارایی ،سازمان حسابرسی می تواند شرکت هایی را که بیش از پنجاه درصد سرمایه آنها متعلق به وزارتخانه ها موسسات و شرکت های دولتی است،مورد بازرسی و حسابرسی قرار دهد.
● جامعه حسابداران رسمی ایران
جامعه حسابداران رسمی به منظور اعمال نظارت مالی بر واحدهای تولیدی،بازرگانی و خدماتی ،همچنین حصول اطمینان از قابل اعتماد بودن صورتهای مالی واحدهای مزبور در جهت منافع عمومی صاحبان سرمایه ودیگر اشخاص ذیحق و ذینفع براساس لایحه مصوب ۲۱/۱۰/۷۲ ۱۳واصلاحیه مورخ ۱۷/۱۱/۱۳۷۲ مجلس شورای اسلامی رسمیت یافت و از نیمه دوم سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز نمود.
در ایران پس از تشکیل جامعه حسابداران رسمی ایران فرد یا موسسه ای خواهد توانست از عنوان «حسابدار رسمی مستقل » استفاده کند که بر اساس آیین نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان موضوع ماده واحد قانون استفاده از خدمت تخصصی و حرفه ای حسابداران ذیصلاح به عنوان حسابدار رسمی انتخاب شود و اساسنامه ،آیین نامه ها و سایر ضوابط جامعه حسابداران رسمی ایران را بپذیرد و به عضویت جامعه مزبور در آید و بطور تمام وقت به ارائه خدمات تخصصی و حرفه ای اشتغال ورزد.طبق ماده ۲ اساسنامه هدف از تشکیل جامعه تنظیم امور و اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی در کشور و نظارت حرفه ای بر کار حسابدران رسمی می باشد که این هدف از طریق تشکل حسابداران رسمی،بهبود و گسترش خدمات حرفه ای،بالابردن دانش تخصصی حسابداران رسمی،حمایت از حقوق حرفه ای اعضا،برقراری ارتباط مستمرفنی و حرفه ای بین اعضا و در نهایت ارتباط با موسسات حرفه ای منطقه ای و بین المللی محقق خواهد شد.در راستای اطلاع رسانی،جامعه حسابداران رسمی ایران، خبر نامه،ماهنامه و فصلنامه حسابدار رسمی را منتشر می کند.
● انجمن حسابدران خبره ایران
انجمن حسابدران خبره اولین انجمن حسابداری غیر دولتی در ایران می باشد.این انجمن در سال ۱۳۵۱ با هدف ارتقای حرفه حسابداری در ایران تشکیل شد و فعالیت های خود را به طور منسجم تاکنون ادامه داده است هدف از تشکیل این انجمن اعتلا،گسترش و تأمین استقلال حرفه حسابداری و حسابرسی و فراهم کردن شرایط و فرصت های مناسب جهت رشد و خودسازی معنوی حسابداران و گردآوری و تجهیز امکانات و تدوین و تعمیم اصول و ضوابط حرفه ای و اعتلای سطح آگاهی و تحصص حرفه ای و مشارکت هر چه بیشتر افراد با صلاحیت و تأمین خودکفایی در زمینه خدمات حسابداری و حسابرسی مورد نیاز جامعه می باشد.
▪ برخی از اهداف این انجمن عبارتند از :
الف- وضع اصول حسابداری و استانداردهای حسابرسی برای اعضا با رعایت مقررات و قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران.
ب- تدوین آیین رفتار و موازین حرفه ای و نظارت بر عملکرد اعضا.
پ- بررسی و حل مسائل و مشکلات مرتبط با حرفه در سطح کشور و ارائه پیشنهادهای مقتضی در این زمینه و نیز ارائه مشاوره های لازم به دولت و مراجع قانون گذاری سایر سازمان ها در صورت ارجاع.
ت- سعی و اهتمام در جهت نشان دادن نقش اساسی و اصولی حرفه در اقتصاد مملکت.
ث- کمک به ایجاد شرایط و امکانات کار برای اعضا به طور یکسان.
● انواع عضویت
▪ عضویت کار آموز:انجمن می تواند دانشجویان رشته حسابداری و رشته های مرتبط دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور را که در موسسات حسابرسی عضو انجمن به کار حرفه ای اشتغال دارند به عنوان اعضای کارآموز بپذیرد.
▪ حسابدارمستقل:اعضایی که دارای شرایط زیر باشند به عنوان حسابدار مستقل شناخته می شوند:
الف- دارا بودن حداقل سه سال تجربه کار حسابرسی بعد از عضویت در انجمن ،نزد موسسات حسابرسی عضو انجمن.
ب- دارا بودن توانایی انجام کار حسابرسی به صورت مستقل.
▪ اعضای انجمن شامل اعضای عادی،افتخاری و کار آموز می باشند.شرایط عضویت عادی افراد در انجمن به شرح زیر است:
الف- اعلام التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
ب- داربودن حداقل درجه لیسانس در رشته حسابداری یا معادل آن و رشته های مرتبط به تشخیص شورای عالی انجمن.
پ- دارا بودن حداقل پنج سال سابقه کار حرفه ای که لااقل سه سال آن بعد از اخذ کارشناسی بوده ویک سال از سه سال مزبور در ایران گذشته باشد.ضوابط مربوط به سابقه کار از نظر تنوع و کفایت تجربه و قبول سابقه کار طبق آیین نامه مصوب شورای عالی انجمن است.
ت- دارا بودن حسن شهرت و صلاحیت اخلاقی و اعتقاد و تعهد به شئون حرفه ای به تشخیص کمیته پذیریش و آزمون و تأیید شواری عالی انجمن.
ث- پذیرفته شدن در آزمونی که توسط «کمیته پذیریش و آزمون»طبق آیین نامه شورای عالی انجمن به عمل خواهد آمد.