رصد کارنامه صنعت فولاد نشان می‌دهد که به‌رغم مشکلات اقتصادی، این صنعت توانسته روند رو به رشد خود در تولید و صادرات را در نیمه اول سال حفظ کند؛ اما با اعمال تحریم‌های جدید و احتمال محدود شدن مبادلات اقتصادی با سایر کشورها، چشم‌انداز مثبتی برای صنعت فولاد در نیمسال دوم ۹۷ دیده نمی‌شود. فعالان صنعت فولاد در دولت و بخش‌خصوصی در اولین جلسه کمیته راهبری نهمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد روزنامه «دنیای اقتصاد» ، فرصت‌ها و چالش‌ها در شرایط جدید را بررسی کردند.
کارنامه صادراتی فولادسازان اگرچه در نیمه اول امسال از رشد صادرات فولاد حکایت دارد، اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این روند رو به رشد در نیمه دوم سال جاری با افت همراه خواهد بود. فعالان صنعت فولاد در توجیه ترسیم چشم‌انداز منفی صادرات فولاد در نیمه دوم امسال، دو عامل داخلی و بیرونی را مقصر اصلی عقبگرد صادرات فولاد می‌دانند. به اعتقاد آنها از یکسو دلیل این افت به رکود مسکن گره خورده و از سوی دیگر این تحریم‌های جدید بین‌المللی هستند که تولیدکنندگان فولاد را با چالش‌های صادراتی مواجه خواهد کرد. بررسی چالش‌ها و فرصت‌های صنعت فولاد در نخستین نشست کمیته راهبردی «نهمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» با حضور فعالان صنعتی مورد ارزیابی قرار گرفت. این همایش ۹ و ۱۰ بهمن‌ماه امسال در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار می‌شود. به‌گفته فعالان این بخش به‌رغم فراز و نشیب‌های اقتصادی کشور در سال‌‌های اخیر، صنعت فولاد و معدن توانسته روند رو به رشد خود در زمینه تولید و صادرات را حفظ کند. اما در شرایطی که اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران امکان مبادلات اقتصادی با سایر کشورها را محدود می‌کند، لازم است با ارتقای سطح کیفی محصولات، بهبود تعاملات تجاری با سایر کشورها و از همه مهم‌تر هم‌افزایی و تضارب آرای فعالان حوزه صنعت و معدن با یکدیگر در جهت حفظ و رشد میزان و کیفیت تولید و صادرات محصولات فولادی کشور تلاش کرد.
در اولین نشست کمیته راهبردی «نهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار»، جعفر سرقینی «معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت»؛ مصطفی موذن‌زاده؛ عبدالرضا هاشم‌زایی «عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس»؛ سید حسین هاشمی؛ حمیدرضا عظیمیان «مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان»؛ محمد ناظمی هرندی «مدیر روابط عمومی فولاد مبارکه»؛ محمدرضا مدرس خیابانی «عضو هیات عامل سازمان ایمیدرو»؛ جمشید ملارحمان «سرپرست سازمان ایمیدرو»؛ محمود اسلامیان؛ یحیی آل‌اسحاق «رئیس هیات مدیره هلدینگ گسترش صنایع معدنی کاوه پارس»؛ محمدرضا بهرامن «رئیس خانه معدن ایران»؛ علیرضا شکرریز «مدیرعامل شرکت پارس دیبا بنیان»؛ محمد ابکا «مدیر عامل شرکت فولاد تکنیک»؛ محمود نوریان «مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو»؛ ناصر تقی‌زاده «مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل گهر»؛ مهرداد اکبریان «رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران»؛ ایرج فاضل بخششی «مدیر پروژه‌های معدنی و صنایع معدنی ایریتک»؛ رسول خلیفه سلطان «دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد»؛ رضا اشرف سمنانی «مشاور مدیرعامل شرکت میدکو»؛ بهرام شکوری «رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران»؛ مهدی زارع «معاون توسعه بازار شرکت مهندسی فکور صنعت تهران»، احمد دوست حسینی؛ علیرضابختیاری «مدیرمسوول گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد» و سروش فولادچی «دبیر همایش» حضور داشتند. نهمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار در هشت محور «لزوم توجه به توسعه پایدار زیرساخت‌ها (آب، برق، جاده، ریل و...)»، «تکنولوژی‌های نوین، بازیافت، آلیاژها و بهینه‌سازی هزینه‌های تولید»، «لزوم توسعه اکتشاف و استخراج به‌منظور تکمیل چرخه تولید فولاد»، «فرصت‌ها و چالش‌های صادرات و فروش داخلی سنگ‌آهن و محصولات نهایی فولادی»، «چالش‌های نرخ ارز و اثر آن بر روند تولید، عرضه و تقاضا»، «سرمایه‌گذاری، رشد و توسعه»، «منابع انسانی، آموزش و توانمندسازی، افزایش بهره‌وری» و «آب، انرژی، محیط‌زیست» برگزار خواهد شد.
افت سرانه مصرف فولاد
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که صنایع فلزی نماد پیشرفت و صنعتی بودن کشورهاست و در طول برنامه‌های توسعه اقتصادی کشورها، توسعه صنایع فلزی از اهمیت خاصی برخوردار بوده، اما کاهش مصرف سرانه فولاد نگرانی فعالان این بخش را به همراه داشته است. معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت در این خصوص با اشاره به رکود در بخش مسکن عنوان کرد: سال جاری شاهد کاهش سرانه مصرف فولاد در کشور بوده‌ایم و نیمه دوم سال این کاهش بیشتر خواهد شد که این امر نشان می‌دهد با وجود آنکه در نیمه اول سال شاهد رشد صادرات فولاد بوده‌ایم، اما با توجه به آغاز دور جدید تحریم‌ها پیش‌بینی‌ها از افت صادرات در نیمه دوم سال جاری حکایت دارد. به گفته سرقینی، از سوی دیگر با توجه به آغاز سرما در کشور رکود در بخش ساخت و ساز مسکن شدت خواهد یافت که با این شرایط می‌توان گفت تقاضا در نیمه دوم سال افت بیشتری خواهد داشت. به گفته معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت، تقاضای جهانی برای صادرات فولاد وجود دارد اما تحریم‌ها در این زمینه مشکل‌ساز شده است.
سیدحسین هاشمی نیز در این نشست با اشاره به وضعیت موجود در کشور عنوان کرد: با توجه به اعمال تحریم‌های جدید و شرایط موجود در کشور باید تمام توان را بگذاریم تا بتوانیم در این دوره از همایش، حضور شرکت‌های خارجی پررنگ‌تر از قبل شود، چرا که حضور این شرکت‌ها می‌تواند در وجهه بین‌المللی اثرگذار باشد. به گفته هاشمی، باید راهکاری عملی در نظر گرفت تا بتوان به واحدهای تولیدی کمک کرد. مصطفی موذن‌زاده نیز در این نشست گفت: باید یک ارزیابی روی سیاست‌های جاری صورت گیرد تا بتوان به راهکاری برای عبور از شرایط کنونی دست پیدا کرد. به گفته موذن‌زاده، مبحث بعدی به طرح‌های هفت‌گانه فولاد باز می‌گردد، این طرح‌ها بعد از ۱۲ سال هنوز به اتمام نرسیده‌اند و باید یک راهکار در نظر گرفت که این پرونده بسته شود. موذن‌زاده درخصوص صادرات نیز به این نکته اشاره کرد که تا زمان همایش نوسانات به‌وجود آمده تا حدودی برطرف خواهد شد و می‌توان راهکاری عملیاتی در این‌خصوص در نظر گرفت.
علیرضا شکرریز، مدیرعامل شرکت پارس‌دیبابنیان نیز درخصوص شرایط صادراتی کشور عنوان کرد: شرایط صادرات در کشورهای متقاضی تغییری نکرده است، تنها مشکلات کاغذی نحوه پرداخت پول در این کشورها تغییر کرده است، اما مشکل صادرات این طرف مرز (کشور) است که باید در این‌خصوص راهکاری در نظر گرفت. چالش بعدی در بخش صادرات به‌گفته شکرریز به افزایش ریسک‌های صادراتی بازمی‌گردد که در شرایط کنونی افزایش یافته و به مشکلی برای تولیدکنندگان بدل شده است. قیمت‌گذاری محصولات صادراتی یکی دیگر از موانعی است که مدیرعامل شرکت پارس‌دیبابنیان به آن اشاره کرد و در این‌خصوص گفت: برای رفع این چالش‌ها باید موانع صادراتی برداشته شود.
رضا اشرف سمنانی، مشاور مدیرعامل شرکت میدکو نیز در این نشست به جنگ تجاری چین و آمریکا اشاره کرد و افزود: در حال‌حاضر صنعت فولاد با جنگ تجاری مواجه است که این جنگ به چالش به‌وجود آمده میان این دو کشور در بازار جهانی فولاد بازمی‌گردد. سمنانی با اشاره به اینکه در شرایط کنونی باید صادرات را با مکانیزمی پیش ببریم که تسهیل شود، گفت: در این میان بحث نرخ ارز هم تعیین‌کننده است.
مشاور مدیرعامل شرکت میدکو با اشاره به یکی از محورهای در نظر گرفته شده برای نهمین همایش عنوان کرد: یکی از محورهای پیش‌بینی شده برای این همایش به بحث انرژی و حمل‌و‌نقل بازمی‌گردد که می‌توان گفت ما در این بخش نیز با چالش‌های بسیاری مواجه هستیم. محمدرضا مدرس‌خیابانی، عضو هیات‌عامل سازمان ایمیدرو نیز در این نشست به این نکته اشاره کرد که برای رونق تولید داخل و فولادسازان باید یک گام اساسی برداشت. وی با اشاره به اینکه ۶ ماه دوم سال‌جاری برای صادرکنندگان چالش‌برانگیز خواهد بود، عنوان کرد: آنچه مسلم است ما در ۶ماه آینده با مشکل صادرات روبه‌رو خواهیم شد و باید بازار را به سمت کشورهایی مانند عراق که در حال‌حاضر متقاضی این محصول هستند، هدایت کنیم. افزایش سرانه مصرف داخلی یکی دیگر از راهکارهایی است که عضو هیات‌عامل سازمان ایمیدرو از آن به‌عنوان راهکاری برای عبور از بحران نیمه دوم سال‌جاری یاد می‌کند. حمیدرضا عظیمیان، مدیرعامل فولادمبارکه نیز به چالش‌های شرکت‌های تحریم شده فولادی در دوره جدید اشاره کرد و افزود: در حال‌حاضر این شرکت‌ها با چالش خرید تجهیزات و صادرات مواجه هستند و با توجه به اینکه منابع ارزی آنها بلوکه شده است با مشکلات بسیاری در تامین نقدینگی مواجه هستند.
محمود اسلامیان نیز در این نشست به این نکته اشاره کرد که کشور ما کشوری با مزیت بسیار بالا است؛ اما در شرایطی بحرانی که در حال‌حاضر با آن مواجه شده‌ایم هیچ طرحی برای عبور از بحران نداریم. به گفته اسلامیان در سال‌جاری ۲۵ میلیون تن تولید فولاد داریم که ۱۰ تا ۱۲ میلیون تن آن در داخل کشور مصرف خواهد شد و برای مابقی تولید که حدود ۱۳ میلیون تن می‌شود، هیچ برنامه‌ای نداریم و با این شرایط می‌توان گفت راه‌اندازی واحد جدید منطقی نیست. به‌گفته اسلامیان، باید در این همایش به راهکاری عملی دست پیدا کنیم و اولویت‌های مهم در این بخش را به دولت ارائه کنیم تا به این طریق از مجوزدهی بی‌برنامه جلوگیری شود.
محمد ناظمی‌هرندی، مدیر روابط‌عمومی فولادمبارکه نیز به این نکته اشاره کرد که چالش ما این نیست که از شرایط بحرانی نمی‌توانیم عبور کنیم چراکه در دوره قبل هم به مشکل برخوردیم اما هرطور شده بود فولادسازان از مشکل عبور کردند، اما مشکل حال‌حاضر به عدم برنامه‌ریزی و در نظر نگرفتن چشم‌انداز آینده بازمی‌گردد. به گفته ناظمی، آنچه مسلم است در صورت داشتن نقشه راه می‌توان از این چالش نیز همانند دوره قبل عبور کرد. مهرداد اکبریان، رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران نیز معتقد است با توجه به اینکه در حال‌حاضر شرایط کمی متفاوت شده است و در شرایط ایده‌آل برای توسعه قرار نداریم، بیشتر نیازمند حفظ حیات هستیم. به گفته اکبریان مساله بعدی به بالا بودن هزینه‌های تولید و صادرات در کشور بازمی‌گردد، به همین دلیل در این همایش باید این موضوع را نیز مدنظر قرار دهیم و به آن بپردازیم.
بحران ارزی یکی دیگر از مشکلاتی است که رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران معتقد است در حال‌حاضر تولیدکنندگان با آن مواجه هستند؛ چالشی که باید به آن پرداخت و راهکاری برای آن در نظر گرفت. به گفته اکبریان، «صادرات، حل بحران ارزی، لزوم اکتشاف، تکنولوژی نوین و بازیافتی» چهار محوری است که می‌توان به واسطه آن هزینه‌های تولید را کاهش داد. رسول خلیفه‌سلطان، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز در این نشست به بحث تنظیم بازار پرداخت. به گفته خلیفه سلطان، چالش‌هایی که در بخش فولاد اثرگذار است به حلقه چهارگانه ارز، ریال، صادرات و تنظیم بازار داخلی باز می‌گردد که باید روی آنها کار شود تا راهکاری برای عبور از آنها در نظر گرفته شود.
یحیی آل‌اسحاق، رئیس هیات‌مدیره هلدینگ گسترش صنایع معدنی کاوه پارس نیز با اشاره به اینکه در شرایط عادی قرار نداریم، عنوان کرد: آنچه مسلم است در چنین شرایطی باید راه‌حلی برای ریسک در نظر گرفت و در اصل باید یک مجموعه راهکار از حاکمیت، دولت و ملت در نظر بگیریم. به گفته آل اسحاق، با توجه به مصرف داخلی ما با مازاد ۱۲ میلیون تنی روبه‌رو هستیم که نه می‌توانیم صادر کنیم و نه در داخل مصرف؛ به همین دلیل باید راهکاری برای مازاد تولید در نظر گرفت. جمشید ملارحمان، سرپرست سازمان ایمیدرو نیز در این نشست به این نکته اشاره کرد که در این همایش باید چالش‌های اصلی صنعت فولاد را پیدا کرد و راهکاری برای عبور از آنها در نظر گرفت.
محمد ابکا، مدیر عامل شرکت فولاد تکنیک نیز در این نشست عنوان کرد: از مجموعه راهکارهای در نظر گرفته‌شده برای سال جاری دو چالش صادرات و نرخ ارز در رده مشکلات جدید قرار دارند که باید بیش از سایر موارد به آنها پرداخته شود. مدیر عامل شرکت فولاد تکنیک در ادامه به این نکته اشاره کرد که ما در سه سال آینده به ظرفیت ۵۵ میلیون تن تولید خواهیم رسید. در این شرایط این صنعت به یک پدر خوانده نیاز دارد نه اینکه دولت مقابل بخش‌خصوصی و بخش‌خصوصی مقابل بخش خصوصی قرار گیرد، باید در این شرایط بسیار هماهنگ عمل کنیم. محمود نوریان، مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز بر آزادسازی نرخ ارز اشاره کرد و افزود: باید نرخ ارز آزاد شود تا ما بتوانیم به ارز آزاد دسترسی داشته باشیم؛ چرا که تا وقتی ارز آزاد نشود، اختلاف قیمت وجود دارد و پای دولت وسط است.
تاکید بر بخش‌های زیرساختی از جمله مواردی است که ناصر تقی‌زاده، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل گهر در این نشست به آن اشاره کرد. به گفته تقی‌زاده در ماه‌های آینده به‌طور حتم شاهد افزایش هزینه‌های انرژی خواهیم بود به همین دلیل باید روش‌های جدید استفاده از معادن مورد ارزیابی قرار گیرد. مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر در ادامه بر این نکته اشاره کرد که در بخش اکتشاف هم عقب هستیم. بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران نیز در این نشست عنوان کرد: ریشه تمام چالش‌ها را در صورتی که بررسی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که تمام چالش‌ها به عقلانیت باز می‌گردد، دشمن در حال حاضر با تعداد زیادی مشاور کارشناس برای تحریم ایران در حال برنامه‌ریزی هستند؛ به همین دلیل در صورتی که ما نیز از روش عقلانی که همان گرفتن مشاوره است، استفاده کنیم به‌طور حتم می‌توانیم راهی برای عبور از تحریم‌ها بیابیم.
عبدالرضا هاشم‌زایی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس نیز در این نشست بر این نکته تاکید کرد که اوضاع حداقل تا یکی دو سال آینده بهبود نخواهد یافت. به گفته هاشم‌زایی، درست است که کنگره آمریکا با رئیس‌جمهور این کشور در یک حزب قرار ندارند؛ اما آنچه مسلم است نمی‌توان یک شبه مشکلات را برطرف کرد به همین دلیل باید شرایط کنونی را با ریسک پیش ببریم. به گفته عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس در صورتی که دولت محدودیت‌ها را سر راه تولید و صادرات بردارد وضعیت بهبود خواهد یافت؛ چرا که محدودیت در هر بخشی فساد به وجود می‌آورد و ایجاد رانت می‌کند.
معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت در جمع‌بندی این نشست عنوان کرد: تحریم کار را سخت می‌کند؛ اما برای صادرات در حال حاضر هیچ محدودیتی نداریم. به گفته سرقینی، در حال حاضر تنها محدودیتی که در نظر گرفته شده است به این موضوع باز می‌گردد که صادرات تنها از طریق تولیدکننده یا نماینده تولیدکننده باید صورت گیرد و امکان صادرات از سوی سایر گروه‌ها ممنوع است. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره تلفن ۸۷۷۶۲۳۵۰ تماس بگیرند یا به وب‌سایت http://events.den.ir مراجعه کنند.