نظام مالی اسلامی در دو دهه اخیر شاهد تحولات و نوآوری‌های بسیاری بوده است. در این میان صکوک از جمله مهم‌ترین ابزارهایی است که در مدت چند سال توانست قابلیت‌های خود را به اثبات رسانده و هرچه بیشتر در مسیر تکامل حرکت کند.
مالزی و بحرین به مدد بهره‌گری از ساختارهای قانونمند و زیرساخت‌های توانمند بازار سرمایه توانستند از این بازار بسیار منتفع شوند.
وجود هیات‌های شریعت جهت تنظیم قوانین راهبردی اوراق صکوک، بهره‌مندی از موسسات بین‌المللی جهت تسهیل همکاری‌های چندجانبه و ایجاد امکان سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی، وجود بازارهای سرمایه قوی جهت معاملات این اوراق بهادار اسلامی، بهره‌مندی از ساختارهای قانونگذاری منسجم جهت تسریع روند نظارت و قانونگذاری بر این اوراق از جمله سازوکارهایی هستند که توسعه بازار اوراق بهادار اسلامی در این کشورها را سرعت بخشیده است و باعث شده تا موسسات مالی اسلامی بتوانند از مزایای انتشار و معاملات اوراق بهادار اسلامی منتفع شوند.
در مقاله حاضر برآنیم تا برخی از موسسات قانونگذاری که بستر مناسب را جهت رشد و توسعه نظام مالی اسلامی فراهم آورده‌اند را تشریح کنیم.
1- هیات خدمات مالی اسلامی (IFSB)
بانک‌های مرکزی مالزی، عربستان سعودی، اندونزی، کویت، پاکستان و سودان در سال 2002 هیات خدمات مالی اسلامی را تاسیس کردند.
دفتر اصلی این هیات در مالزی قرار دارد. بانک توسعه اسلامی هم در زمینه تاسیس و راهاندازی این مرکز تلاش‌های فراوانی را انجام داد.
صندوق بین‌المللی پول هم به عنوان تسهیل‌کننده در جهت راهاندازی این مرکز تلاش‌های فراوانی را انجام داد.
هیات خدمات مالی اسلامی به دنبال آن است که مجموعه قوانین متحدالشکل را برای بازارهای سرمایه اسلامی و موسسات مالی اسلامی تنظیم کند.
2-سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی (AAOIFI)
سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی (AAOIFI)، یک مجموعه غیرانتفاعی بین‌المللی است که به تهیه استانداردهای حسابداری، حسابرسی، حاکمیت، اخلاق و شریعت برای موسسات مالی اسلامی و صنعتی تامین مالی اسلامی می‌پردازد.
این سازمان در راستای تفاهمنامه همکاری‌ای که توسط موسسات مالی اسلامی در تاریخ 1 صفر 1410 ه.ق مطابق با 26 فوریه 1990 به امضا رسید، تاسیس شده است. دفتر اصلی این سازمان کشور بحرین است. سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی از سوی 155 موسسه مالی و پولی (که شامل بانک‌های مرکزی، موسسات مالی اسلامی و دیگر مشارکت‌کنندگان بین‌المللی مالی اسلامی می‌شوند) حمایت می‌شود.
مجموعه استانداردهای این سازمان، در پادشاهی بحرین، مرکز مالی بین‌المللی دبی، قطر، سودان و سوریه به اجرا درآمده‌اند.
در کشورهایی مثل استرالیا، اندونزی، مالزی، پاکستان، پادشاهی عربستان سعودی و آفریقای جنوبی هم مجموعه استانداردهایی براساس استانداردهای سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی تنظیم شده‌اند.
3- بازار مالی اسلامی (IIFM)
دفاتر اصلی این مرکز در بحرین قرار دارد. بازار مالی اسلامی بین‌المللی هم راستا با انجمن بین‌المللی بازارهای بخش خصوصی فعالیت می‌کند.
از جمله مهم‌ترین مسوولیت‌های این بازار توسعه بازار صکوک است. این مرکز مجموعه قوانین و استانداردهای حسابداری موسسه حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی (AAOIFI) و به خصوص استاندارد این موسسه در باب صکوک سرمایه‌گذاری را مبنای کار خود قرار داده است.
این مرکز علاوه بر این در پی ایجاد همگرایی بیشتر میان مدل‌های کارکردی بازارهای مالی اسلامی، بسترهای حقوقی لازم جهت این کار، سازوکارهای تسویه و نظارت می‌باشد که این قبیل زیرساخت‌ها پیش شرط میل به یک بازار سرمایه اسلامی موفق است.
4- مرکز مدیریت نقدینگی (LMC)
این مرکز جهت توانمند سازی موسسات مالی اسلامی جهت مدیریت نقدینگی خود تاسیس یافته است. عملکرد این مرکز منطبق با اصول شریعت می‌باشد. این مرکز در راستای تسهیل سرمایه‌گذاری منابع مازاد بانک و موسسات مالی اسلامی در ابزارهای مالی اسلامی فعالیت می‌کند.
علاوه بر این مرکز مدیریت نقدینگی به جذب دارایی‌ها از دولت‌ها و شرکت‌ها و موسسات مالی در کشورهای مختلف اقدام می‌کند.
منابع و دارایی‌های به دست آمده به اوراق بهادار تبدیل می‌شوند و انواع ابزارهای کارآمد جهت مبادله در بازار مالی اسلامی بر مبنای آنها منتشر می‌شوند.
ارائه انواع خدمات مشورتی در حوزه‌های مالی اسلامی هم از دیگر کارهای این مرکز می‌باشد.
5- آژانس رتبه‌بندی اسلامی بین‌المللی (IIRA)
سهامدار اصلی این آژانس بانک توسعه اسلامی (IDB) است. مجموعه بانک اسلامی بالغ بر 42درصد سهام این آژانس را در اختیار دارد. بانک اسلامی ابوظبی بانک اسلامی بحرین و تکامل مالزیایی نیز جزو سهامداران عمده آژانس می‌باشند.
این آژانس از سوی بانک توسعه اسلامی (IDB) پشتیبانی مالی می‌شود و وظیفه آن برآورد رتبه بانک‌های اسلامی و انواع صکوک منتشر شده است و منطبق با بهترین الگوی رتبه‌بندی بین‌المللی به رتبه‌بندی موسسات و ابزارهای مالی اسلامی می‌پردازد.
JCR-VIS فناوری لازم و حمایت‌های کافی را جهت اقدامات آژانس اسلامی رتبه‌بندی بین‌المللی در اخیتار می‌گذارد.