همه میدانیم که صرف داشتن ایده به تنهایی ارزشی ندارد بلکه چیزی که به آن ایده ارزش میدهد اجرایی شدن است در واقع هنر کارآفرینان موفق، پیدا کردن بازار برای ایده است. حال باید دانست شخصی که ایدهای مناسب در ذهن دارد باید برای تبدیل آن به محصول چه اقداماتی را انجام دهد و چه نهادهایی در این مسیر به او کمک میکنند.
اکبر قنبرپور رییس فن بازار ملی ایران درباره این موضوع اظهار کرد: برای تجاری سازی یک ایده مکانیسمهای مختلفی وجود دارد در مرحله اول مراکز رشد حمایت از ایدههای قابل را بر عهده دارند در واقع در این مراکز ایده از نظر فنی، بازار، مالی و فاکتورهای دیگر بررسی شده و در نهایت با عضویت فرد و ایدهاش در مجموعه مرکز رشد موافقت میکنند.
پرورش ایده از طریق حمایتهای مراکز رشد
قنبرپور با بیان اینکه ایدهای که توسط افراد به مراکز رشد ارائه میشود از جنبه های مختلف همچون اقتصادی، بازار و فنی بررسی میشود و در صورت تایید حمایت میشود عنوان کرد: در ادامه فناور با حمایتهای مرکز رشد ایده محوری خود را پرورش داده و به جلو حرکت میکند تا در نهایت به نتیجه برسد، مراکز رشد حمایتهایی همچون فضای استقرار، امکانات فنی، آزمایشگاهی را در اختیار افراد قرار میدهد همچنین در این راه حمایت مالی نیز از دیگر اقدامات این مراکز است. همچنین برگزاری دورههای آموزشی و ارائه مشاوره از دیگر خدمات این مراکز است.خدمات حقوقی همچون ارائه راهکار در حفظ و صیانت اختراع نیز در این مراکز انجام میشود.
مراکز رشد نیز باید دوره رشد خود را طی کنند و به بلوغ لازم برسند تا بتوانند خدماتی پر ثمر را ارائه دهند طبق آمار وزارت علوم و تحقیقات در حال حاضر بیش از 150 مرکز رشد در کشور مشغول فعالیت هستند که در سر تا سر کشور پراکندهاند. وزارت بهداشت نیز در حال راهاندازی مراکز رشد حوزه دارویی و تجهیزات پزشکی است و دانشگاه آزاد نیز در واحدهای دانشگاهی خود راه اندازی این مراکز را در دستور کار قرار داده است.
درباره ایدههایی که برای تبدیل شدن به محصول به صرف هزینههای بسیار بالا نیازمند هستند اگر مرکز رشد دسترسی به سرمایه گذار داشته باشد از این ایدهها حمایت میکند در غیر این صورت مکانیسمهای دیگری در این زمینه وجود دارد.
بنابراین استفاده از مراکز رشد، امروزه به عنوان یکی از ابزارهای پذیرفته شده برای تبدیل خلاقیتها، دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل ارائه به بازارو توسعه کارآفرینی محسوب شده که افراد دارای ایده نو میتوانند با مراجعه به این مراکز از تسهیلات و خدمات آن جهت تولید محصول بهره ببرند.
ثبت شرکت دانش بنیان راهی دیگر در جهت تبدیل ایده به محصول
یکی از مکانیسمهای دیگر ثبت شرکت دانش بنیان است زمانی که قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان به تصویب رسید مسئله فعالیت شرکتهایی که ایده جدید دارند به عنوان شرکت نو پا مطرح شد تا حمایتهای لازم برای رشد را از معاونت دریافت کنند بنابراین افراد دارای ایده میتوانند به عنوان شرکت دانش بنیان ثبت نام کنند و از این حمایت ها برخوردار شوند و در نهایت ایده خود را تبدیل به محصول کنند.
نهادهای دیگری نیز با عنوان شتابدهندهها وجود دارند که معاونت علمی این مراکز را زیر نظر مرکز شتابدهی نوآوری ساماندهی کرده است در حال حاضر 10 شتاب دهنده ایجاد شده است که اصل فعالیت آنها بر مبنای سرمایه گذاری روی ایده ها است. شتابدهندهها برای طرحها به سراغ جذب سرمایهگذار میروند و پروسهای 6 ماه طی میشود تا ایده به نقطهای برسد که بعد از آن سرمایه گذار جذب کنند البته شتابدهندهها به ازای خدماتی که ارائه میدهند در بخشی از سهام شرکت سهیم میشوند.
همراهی منتورها در فضای شتابدهندهها با صاحبان دارای ایده
بحث مشاوره خدمت دیگری است که شتابدهندهها ارائه میدهند درواقع فردی متخصص به عنوان منتوراز ابتدا در کنار افراد قرار میگیرد. شبکهای از منتورها در فضای شتابدهندهها وجود دارند و افراد مسیری را که طی میکنند دائم با این منتورها مشورتمیکنند. درواقع یکی از مشخصه های اصلی و تمایزدهنده شتابدهنده ها با مکانیزم های دیگر، وجود همین منتورهاست که تخصصهای فنی، کسب و کار، بازار و ... دارند و صاحبین ایده ها می توانند بدون صرف هزینه از نظرات و مشاوره های آنها استفاده کنند.
مکانیسم دیگر بازار دارایی فکری فرابورس ایران است که در این مکانیسم طرحهایی (اختراع، طرح صنعتی یا علامت تجاری) که در اداره کل مالکیت صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک ثبت شده اند و از نظر فنی مناسب است اما برای عملیاتی شدن و تجاری سازی نیاز به سرمایه گذار دارد با مراجعه به بازار دارایی فکری برای جذب سرمایه گذار اقدام میکند.بازار دارایی فکری نیز از طریق برگزاری رویدادهای ارائه اختراع به سرمایه گذاران (که تحت عنوان فستیوال اختراعات برگزار می شود) در هر رویداد چندین مورد اختراع را در حضور سرمایه گذاران متعدد معرفی و در نهایت بعد از تفاهم مذاکرات تجاری انجام میشود.
در این بازار، اختراع می تواند از طریق واگذاری قطعی، مشارکت و یا اعطای لیسانس به سرمایه گذار یا صنعتگر ارائه شده و در صورت انجام معامله، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز تسهیلاتی اعطا خواهد کرد.
شرکت در رویدادهای کارآفرینانه و استارت آپی
یکی از شیوههایی که میتواند به افراد صاحب ایده کمک کند، که بتوانند ایدهها و طرحهای خود را مطرح کرده و از مشاوره منتورهای رویدادها استفاده کنند و همچنین درصورت برگزیده شدن نگاه برخی از سرمایهگذاران رویداد را به خود جلب کنند رویدادهای کارآفرینانه و استارتآپی است. در این رویدادها در عین اینکه میتوان شبکهسازی بین صاحبنظران اتفاق بیفتد منطبق بودن ایده با نیاز جامعه به صورت واقعی سنجش می¬شود.خوشبختانه با حمایتهای هوشمندانه معانت علمی و فناوری از رویدادهای بومیسازی شده حمایت شده و بهتر است صاحبان ایده در رویدادهای تخصصی مرتبط شرکت کنند و با چالشهای واقعی اجرا سازی ایدهها نیز آشنا شوند.
تأمین مالی از طریق شرکتها یا صندوقهای سرمایهگذاری جسورانه
تأمین سرمایه لازم برای شرکتها و کسبوکارهای نوپا (استارت آپ) و کارآفرین که مستعد جهش و رشد ارزش و البته ریسک فراوانی است. این شرکتها در مراحل ابتدایی رشد و تکامل اقتصادی خود، مورد توجه سرمایهگذارانی هستند که با ارزیابی موشکافانه خود، شکاف سرمایه و کمبود نقدینگی شرکتهای کارآفرین را جبران میکنند و در گروه سهامداران آنها قرار میگیرند. سرمایهگذار ریسکپذیر با مدیریت فعالانه و برنامهریزی در توسعه مدلهای راهبردی، در کسبوکار هدف و ارزش افزوده و افزایش قیمت سهام این شرکتها نقش مهمی ایفا میکند. رونق و توسعه فعالیتهای سرمایهگذاری ریسکپذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است .
تأمینمالی از طریق شرکت های تأمین مالی جسورانه می تواند با مراجعه و یا ثبت نام حضوری این افراد به این شرکت ها صورت پذیرد و پس از بررسی طرح کسب و کار این افراد میزان سرمایه مورد نیاز تخمین زده میشود و به صورت مشارکتی در این زمینه اقدامات لازم صورت میگیرد.صندوقهای پژوهش و فناوری دولتی و غیر دولتی، صندوقهای حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور نیز میتوانند در زمینه تأمین مالی طرحهای کارآفرینانه بسیار مفید و کارگشا باشند.
مهسا قربانی رئیس اداره تأمین مالی طرحهای فناورانه معاونت علمی درباره پیادهسازی یک ایده محوری اظهار کرد: در دنیای امروز ، به ندرت می توان افرادی را پیدا کرد که به تنهایی مسیر رساندن ایدههای خود به بازار را طی کرده باشند. اولین چیزی که نیاز است داشتن یک تیم قوی و همراه است. یک تیم خوب باید سه ویژگی اساسی تخصص، تعهد و تجربه را داشته باشند. معمولا افرادی که ایده ای نو در سر دارند به واسطه تخصص خود در آن زمینه خاص ، اهمیت و ضرورت تشکیل تیم را نادیده می گیرند.
لزوم تشکیل تیم
قربانی همچنین بیان کرد: همه ما ایدههای نو بسیاری در ذهن داریم، زمانی این ایده ها سودمند و ارزشمند می شوند که بتوانیم آنها را به مرحله اجرا برسانیم و در نهایت مشتریانی بیابیم که حاضر باشند برای این ایده ها هزینه کنند. رساندن ایده ها به مرحله اجرا، نیازمند تخصص و دانشهای مختلف است که به ندرت یک فرد به تنهایی تمام این تخصص را دارا است بنابراین لازم است که کارآفرین یک تیم حرفه ای با تخصص های مورد نیاز را ایجاد کند و همچنین برای تجاری سازی ایده خود از مشورت های لازم برخوردار شود.
تأمین مالی جمعی
تأمین جمعی سرمایه (crowdfunding) شیوه جدیدی برای تأمین تمام یا بخشی از سرمایه مورد نیاز جهت آغاز یا انجام یک فعالیت مشخص است، که از سال ۲۰۰۶ مورد استفاده رسمی قرار گرفته است. در این روش، که سرمایهگذاری اجتماعی نیز نامیده میشود، حمایتهای [نقدی و غیر نقدی] افراد مختلفی از جامعه، برای یک هدف مشخص، از طریق زیرساختهای اینترنتی جذب میشود.
توسعه شگرف این شیوه تأمین سرمایه، باعث شد که دانشگاه MIT در گزارش سال ۲۰۱۲ خود، تأمین جمعی سرمایه را یکی از ده فناوری برتر متأثرکننده جهان معرفی کند. سازمان بینالمللی كار نیز معتقد است که تأمین جمعی سرمایه میتواند با واقعیتبخشی به فعالیتهای اجتماعی و كارآفرینانه از طریق حمایتهای جمعی، سرعتبخش توسعه اقتصاد محلی، ایجاد شغل و كاهش فقر در جوامع باشد.
مقایسه روند رشد تأمین جمعی سرمایه در مقایسه با سرمایهگذاری جسورانه (VC) و فرشتگان کسبوکار (BA) نیز اهمیت روزافزون تأمین جمعی سرمایه را نشان میدهد. حجم سرمایه تأمین شده از طریق تأمین جمعی سرمایه هماکنون از حجم سرمایه تأمین شده توسط فرشتگان کسبوکار بیشتر است و انتظار میرود این رقم در سال ۲۰۱۶ از حجم سرمایه تأمین شده توسط سرمایهگذاری جسورانه بیشتر شود. این موضوع نشاندهنده حجم سرمایه قابلتوجهی است که توسط این شیوه تأمین میشود، که از دو دید قابلتوجه است: یکی از دید اهمیت آن در توسعه کسبوکارها و اقتصاد محلی، ایجاد شغل و كاهش فقر، و لزوم دولت به حمایت از آن است.
یکی از شیوههای داوری ایده ها استفاده کردن از پلتفرمهای جمعسپاری مالی است. در این راستا با استفاده از سازوکارهای داوری جمعی ایده و طرح از نظر اهمیت و ظرفیت تجاریسازی از دید مردم و سرمایهگذار رتبه بندی میشود و می تواند از طریق این پلتفرم ها تأمین مالی شود. البته سازوکارهای تمامی مدل این روش در کشور وجود نداشته و بیشتر این سکوها از طریق شیوه پاداش و اهدا تأمین مالی میشوند.
بنابراین همانطور که اشاره شد خدمات حمایتی گوناگونی وجود دارد که علاوه بر پیشبرد اقتصادی مبتنی بر دانش و فناوری از کارآفرینان نیز پشتیبانی شود.