امسال هم مثل سال‌های گذشته شب یلدای بازیگران صحنه کارآفرینی شبی بلند بود چنانکه گویی بلندای شب به بلندپروازی هایشان هم رسیده بود برای همین خواستند در یک دورهمی از جنس دورهمی های خانوادگی-به دور از ناملایمت- شبی را در حکم نقطه آغاز یک فعالیت جمعی کنار هم بگذرانند. آغازی که با یلدای طولانی استارت خورد و پایانش همه به شور و انگیزه بازیگرانش بسته.مراسم یلدای کارآفرینان استارتاپی با حضور تمام آنها که دغدغه و اشتیاق «کار» داشتند در سه بخش «کارآفرینان موفق»، «شتابدهنده‌ها» و «سرمایه گذاران» برگزار شد. بخش هایی که هر کدام مثنوی هفتاد من بود برای جوانانی که آمده بودند راه و چاه بیاموزند. راه هایی که باید بروند و چاه هایی که از آن به دور باشند. در گزارش پیش رو گرچه نمی توانیم تمام آنچه را که بر یلداترین شب کارآفرینی ایران گذشت بیاوریم اما سعی شده گلچینی از مثنوی کارآفرینی استارتاپی ایران عرضه کنیم. به این اعتبار، با حذف سؤالات تنها به بازنشر سخنان مدعوین هر بخش اکتفا کرده ایم.
اول:
بخش نخست با عنوان «کارآفرینان» با حضور شهرام شاهکار، محمد جواد شکوری مقدم، علیرضا صادقیان، سعید محمدی و نازنین دانشور پیش رفت. در این پنل کارآفرینان استارتاپی از تجربیاتشان گفتند تجربیاتی که شاید شعاری به نظر می‌رسید اما تشویق‌های حضار نشان می‌داد چیزی بیشتر از شعار و شوآف و تبلیغات است.
از اشتباه نترسید و «تازه» اشتباه کنید
شهرام شاهکار: تجربه کسب کردن در عرصه استارت آپ خیلی مهم است و کسب و کار نوپا نیاز به تجربه دارد. از اشتباه کردن نترسید بلکه از اشتباهات درس بگیرید. یک اشتباه را دوبار تکرار نکنید بلکه اشتباهات تازه بکنید. کارآفرینی ارزش می‌آفریند و اشتتغالزایی تنها بخشی از آن است.
منعطف باشید
محمدجواد شکوری: استارتاپ‌ها باید قدرت انعطاف‌پذیری زیادی داشته باشند تا بتوانند در مسیر رشد کسب و کارشان به حرکت خود ادامه دهند. هر چیزی که به جامعه امید دهد بزرگترین هدیه به جامعه ماست، فعالیت‌های استارتاپی نیز از این دست هستند.
از محدودیت‌ها فرصت بسازید
نازنین دانشور: کارآفرینی ورود به مسیر انجام کارهایی است که شما آنها را هدایت می‌کنید و براساس تجربیاتی که در این مسیر به‌دست می‌آورید، راه را می‌پیمایید. معمول‌ها را دور بزنید و از محدودیت‌ها فرصت بسازید. به طور مثال اگر جنسیت‌تان محدودیت به حساب می‌آید فرصت بهترین بودن را خلق کنید همچنان که جایی نیست که آقایان بتوانند و خانمها نه! استارتاپ یک صنعت است و در این مسیر همانند صنایع دیگر در حال حرکت و رشد است.
تصویر ذهنی‌تان را درست نقاشی کنید
علیرضا صادقیان: هیچ راز موفقیتی که بتوان آن را با دیگران به اشتراک گذاشت وجود ندارد بلکه برآیند یکسری فاکتورهاست که موفقیت می‌آفریند. به نظر من نقطه اشتراک تمام کارآفرینان جهان این است: نکاتی که دیگران نمی‌دیدند را دیدند و آن را به شکل ساده برای افرادی که قرار بود با آنها همراه شوند اعم از مشتری، سرمایه‌گذار و تیم اجرایی داشتند. از آنچه قرار است خلق کنید تصویری درست و شفاف بسازید تا بتوانید به بهترین و ساده‌ترین شکل برای دیگران تعریف کنید همان کاری که ما در ابتدا انجام دادیم و به دنبال افرادی رفتیم که تصویر ذهنی ما را بشنوند و البته بدرستی اجرایی کنند. البته این را هم بدانیم که باید جسور بود و از چارچوب‌های معمول گذشت. سعی کنیم به زور از حاشیه امن هایمان بگذریم، یادبگیریم و انجام دهیم.
با انگیزه و خوش بین باشید
سعید محمدی: کارآفرینی نقش مهم و اثر‌گذاری در کشور دارد، بویژه اگر ارزش آفرین باشد، علاج بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه خواهد بود. کارآفرینی می‌تواند یکضرب مشکلات را حل کند لذا کارآفرینی هدیه به جامعه نیست بلکه لازمه رشد و توسعه کشوراست. یکی از مشکلات بزرگ کارآفرین موضوع امید نداشتن و خود ناباوری جوانان است. کارآفرینی نیازمند کمی خوش بینی، امید و باور است.
داشتن انگیزه بالا، توانایی تشخیص نیاز بازار، درک مشتری و توانایی تیم سازی، شناخت موضوعات و فرصت‌ها، توان حل مسائل در حوزه‌های مختلف برای کار، رهبری و مدیریت طرح از عوامل اصلی قدم گذاشتن در مسیر کارآفرینی است. کسب و کار باید از همه عناصر استفاه کند تا بقا داشته باشد و رشد کند؛ امروز بقای کسب و کار مشروط به استفاده از تکنولوژی است. برای رشد خدمات باید از تکنولوژی استفاده کرد تا به بهره‌وری رسید. بهره‌وری نیز لازمه ارزش آفرینی است. هر کسب و کار به میزانی که از تکنولوژی استفاده کند می‌تواند ارزش آفرین باشد.
هم‌اکنون در دوران گذار از مرحله سنتی به مدرن هستیم به طوری که کسب و کارهای جدید در راستای حمایت از افراد و ایجاد کیفیت بهتر می‌توانند ارزش بسیاری نسبت به کسب و کارهای سنتی خلق کنند در نتیجه بهتر است هر دو طرف برای افزایش بهره‌وری به جای تعارض یا تقابل به تعامل برسند و با کمک یکدیگر از تکنولوژی برای خدمت‌رسانی بهتر استفاده کنند حتی روش‌های جدیدتر، کامل‌تر و با کیفیت تری را به وجود بیاورند.
دوم:
بخش دوم این گردهمایی یلدایی به گپ و گفت نقش آفرینان مراکز نوآوری و شتابدهنده‌ها اختصاص داشت. گعده‌ای که با تشویق همراه نبود اما سکوتش حاکی از گوش‌های تیز و هوش‌های آماده بود که بعد از اتمام صحبت‌ها با سؤالات حضار از هر یک از مدعوین در این بخش نشان داده شد. ناصرغانم‌زاده، محسن ملایری، احمدرضا مسرور، حمزه قطبی‌نژاد و محمدامین صمیمی همان پنج نفری بودند که بمباران سؤالات شدند.
به هر حال شتابدهنده همان بالهای پرواز استارتاپ به شمار می‌آیند و چقدر زیاد بودند ایده‌هایی که تا پرواز راهی نداشتند و ایده‌هایی که تنها می‌توانستند در آرزوی پرواز بمانند یا تغییر کنند.
«ایده» یا «اجرا» مسأله این است
محسن ملایری: بازار فعلی پر است از ایده‌های تکراری اما چیزی که کسب و کارها را از هم متمایز می‌کند تیم هاست. شتابدهنده‌ها مأمورند تا ایده‌ها را پیداکنند بعد به آنها سرو شکل و هویت بدهند و از آنها تیمی بسازند برای بازار رقابت. جوانان ایده پرداز بدانند انجام دادن چندین کار به طور همزمان یکی از موانع موفقیت در هر کاری است.
محمد امین صمیمی: مهم‌ترین نکته و اتفاق به موفقیت رسیدن هر استارتاپی، تیم قوی و اجرایی است، نه ایده چراکه اکثر ایده‌های ما در لبه دانش و فناوری نیستند پس نمی‌توان گفت این ایده‌ها هستند که ناب و خاصند بلکه باید بگوییم این تیم‌های اجرایی هستند که استارتاپی را موفق یا با شکست مواجه می‌کنند. ما در کشور هم انباشت سرمایه داریم هم نیروی انسانی که سبب رشد کارآفرین در کشور می‌شود.
حمزه قطبی نژاد: از 15 سال پیش در تلاشیم تا بتوانیم فعالیت‌های آکادمیک دانشگاه را به نیاز صنعت و بازار نزدیک کنیم و فعالیت‌های پژوهشی صرف را به سمت تقاضا محور شدن سوق دهیم. در موفقیت یک استارتاپ چیزی که خیلی مهم است اجرای ایده است که بواسطه توانایی ذاتی و استعداد هر فرد متفاوت می‌شود. ما باید جوانان مستعد را از طریق بسترسازی‌های لازم و کافی راضی نگه داریم تا در کشور بمانند. تا گمان نکنند ظرفیت‌های خارجی با وجود تمام چالش‌ها برایشان مقدور‌تر از ظرفیت‌ها و دسترسی‌های داخلی است.
نترسید شتابدهنده‌ها «دزد» نیستند
احمدرضا مسرور: برخی از صاحبان ایده از شتابدهنده‌ها می ترسند که مبادا ایده‌شان توسط شتابدهنده به سرقت برود دلیل ترس تیم‌های استارتاپی از شتابدهنده‌ها نا‌آگاهی و شناخت از نوع فعالیت شتابدهنده است لذا باید این فضا را از طریق شفاف‌سازی صفر تا صد مسیر و دادن قدرت انتخاب به آنها تغییر دهیم. فضای امیدواری و فراهم کردن زمینه‌ها برای فعالیت جوانان در این عرصه از مهم‌ترین و بهترین کارها برای جذب جوانان و نخبگان کشور به ماندن در کشور است. دنیا در هر صورت تغییر می‌کند. حالا ما باید سعی کنیم این تغییر را به صورت مثبت در جهت تسهیل زندگی مردم و بالاتر بردن سطح زندگی انجام دهیم. بهتر است ما خودمان دست اندرکار این تغییر مثبت باشیم تا اینکه اجازه دهیم کسی از بیرون این کار را برای ما انجام دهد.
سوم:
یلدای کارآفرینان در ایستگاه پایانی به مهم‌ترین و در عین حال شیرین‌ترین موضوع یعنی بحث داغ پول و سرمایه و سود رسید. شرکت‌کنندگان در این شب بلند، با خاطره تجربیات کارآفرینان در بخش اول رویا ساختند، در بخش دوم رویاهایشان را پر و بال دادند تا در آسمان خیال به پرواز درآید و در بخش سوم به سبب آسمانی صاف فرودی ایمن به همراه داشته باشد. در این بخش «تأمین منابع مالی استارتاپ ها» با تمام گره‌های ذهنی و پرسش‌های پیرامون آن توسط سعید رحمانی، شهاب جوانمردی، رضا زرنوخی و علی فیاض بخش چکش کاری و واکاوی شد.
«سرمایه» ترسو و این بازار هیجان انگیز و جذاب
شهاب جوانمردی: امید به گسترش بازار فناوری باعث شده همه گمان کنند، این بازار در دنیا و غرب جدی و بزرگ است. همان‌طور که بزودی در ایران هم قسمت عمده‌ای از بازار را استارتاپ‌ها به خود اختصاص خواهند داد. در حال حاضر سرمایه‌گذاری در حوزه استارتاپ‌ها، عددی زیر 100 میلیارد تومان است این در حالی است که همه ما امید به بازار خیلی بزرگتری در افق 10 ساله داریم.
در دنیا حوزه خدمات 80 درصد حوزه GDP را تشکیل داده اما در کشور ما حوزه خدمات کمتر از 50 درصد GDP است. این فاصله نشان می‌دهد که سرمایه گذاران ما با چه امیدی وارد این عرصه می شوند. الان سرمایه‌گذاران سنتی یا اصلاً در این فضا نیستند یا خیلی اندک سرمایه وارد کردند چراکه عدم شناخت سرمایه‌گذاری در این حوزه را برایشان ریسک پذیر و خطرناک کرده است. لذا جامعه استارتاپی و فعالان این حوزه باید بیش از پیش در حوزه فرهنگ‌سازی و جذابیت‌های آن کار کنند.
روش موفقیت یک کسب و کار در همه کسب و کارها یکسان است ولی این حوزه موارد اضافی مانند دانش و تکنولوژی و... هم دارد. جامعه استارتاپی باید دست سرمایه‌گذار سنتی را بگیرد و وارد این حوزه کند.بنیانگذاران و سیاستمداران باید اطمینان خاطر برای سرمایه‌گذار سنتی را فراهم کنند تا نگران تهدید و مشکلات اقتصادی و سیاسی نباشند. ما در یک اقتصاد آزاد شاهد این هستیم که سرمایه به دنبال بهترین فرصت‌ها می گردد و جذب آن می‌شود.
ما فرصت‌هایی داریم که ممکن است سرمایه‌گذار بیرونی به آن علاقه‌مند شود اما در نهایت این قوانین داخلی است که تعیین می کند سرمایه‌گذاران خارجی چطور می‌توانند وارد شوند. در لایه اول تصمیم گیری، قانون همانی است که برای دیگر صنایع نیز صادق است اما باید بدانیم ما در این حوزه تأثیرگذاری‌های اجتماعی و فرهنگی بیشتری داریم بنابراین قوانین خاص تری نیاز است چراکه اقتصاد دیجیتالی شرایط خاص خودش را دارد.
جذابیت‌ها را خوب نقاشی نکرده ایم
رضا زرنوخی: بحث تأمین سرمایه استارتاپی خیلی پیچیده است. ابزار سرمایه به تنهایی کافی نیست و تضمین وجود ندارد در نتیجه سرمایه‌گذاری در این بخش بیش از هر چیز نیاز به هوشمندی و همراهی با تیم‌های استارتاپی دارند. هنوز به قدر کافی نتوانسته‌ایم موفقیت‌های این اکوسیستم را برای سرمایه‌گذاران به تصویر بکشیم. این فرصت در این حوزه وجود دارد که اگر تعداد بیشتری از موقعیت‌ها را نشان دهیم سرمایه‌گذار بیشتری جذب شود. افرادی که خیلی پول دارند به این اکوسیستم حسادت می ورزند، برای همین انگ و تهمت می‌زنند چون نمی توانند مانند این حوزه رشد کنند.
گرچه با وجود پول و سرمایه در کشور میزان سرمایه‌گذاری در این بخش کم است اما به نظر می‌رسد ما نیاز به سرمایه گذاری خارجی نداریم اما از آنجا که در مراحل تصمیم‌گیری فرآیند جذب سرمایه کمی طولانی می‌شود، استارتاپ ها فکر می‌کنند سرمایه‌گذار خارجی بهتر عمل می‌کند.
تــلاش کنیم اکوسیسـتم متــوازن رشد کند
بحث امنیت خیلی مهم است و اکوسیستم خودش می تواند ضربه گیر پالس‌های منفی باشد و ما باید با حوصله حرکت کنیم. قانونگذار هم باید برای سرمایه‌گذاران اطمینان ایجاد کند تا حمایت خود را کامل کنند. معاونت علمی ریاست جمهوری، سازمان بورس و... در تلاش برای وضع قوانین و ایجاد اطمینان خاطر هستند. کل قابلیت‌های اکوسیستم را روی حوزه IT متمرکز کرده‌ایم در حالی که باید کمک کنیم تا اکوسیستم متوازن رشد کند.
عملکرد مالی اکوسیستم استارتاپی شفاف است
سعید رحمانی: برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ ها مدل‌های های قدیمی کارساز نیست. قوانین لازم توسط سازمان بررسی و معاونت علمی با کمک بسیاری از دوستان در ایران برای نخستین بار ایجاد شده که یکی از آنها تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه است. بزرگترین خلأ و مانع برای سرمایه‌گذاری نبود امنیت خاطر، فضای امن کسب و کار، شفافیت و عدم قانون در زمینه سرمایه‌گذاری در عرصه استارتاپ است.
در کار اکوسیستم استارتاپی هیچ سؤالی نیست که جواب روشن و واضحی نداشته باشد و از همین رو اتهام پولشویی، رانت و... به ما نمی‌چسبد. خطرات سرمایه‌گذاری در این حوزه مانند سرمایه‌گذاری سنتی است. اما قوانین وضع شده در VC ایران متفاوت است. در قوانین صندوق VC یا سرمایه‌گذاری جسورانه ما مدیریت، کنترل و دسترسی به داده‌ها را به سرمایه‌گذار نمی‌دهیم. ما تا قبل از برجام تمرکزمان روی جذب سرمایه‌گذار داخل بود ولی بعد از برجام به دلیل جذب تجربه و دانش فنی سرمایه‌گذار خارجی جذب کردیم که باعث انتقال تجربه شد. ما به این نتیجه رسیدیم بعد از برجام شرکت‌های خارجی و چند ملیتی به بازار ایران علاقه‌مند شده و می خواهند سرمایه‌گذاری تهاجمی کنند.
همچنان که پامگرنت در سال 2014 با همین رویکرد خواهان سرمایه‌گذاری در ایران شد. استارتاپ های ما به حدی در بازار اثرگذار بوده‌اند که برای مدل‌های سنتی تهدید محسوب شده‌اند و این نشان دهنده رشد و قوت آنهاست.
علی فیاض بخش: سرمایه‌گذاری کارآمد از نکات قابل توجه در سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری که اشتغال زایی ایجاد کند و با بهره‌وری مانع هدر رفتن منابع شود.