رئیس پارک فناوری پردیس، شتابدهنده‌ها را ساختاری جدید برای حمایت از ایجاد شرکت‌های نوپای نوآور و فناور دانست و گفت: بر اساس یک رتبه‌بندی جهانی سه شهر "شانگهای"، "پکن" و "استکهلم" برای نخستین بار در زمره ۲۰ زیست‌بوم برتر جهان قرار گرفتند و در ایران نیز با تأسیس شتابدهنده‌های نوآوری از سال ۱۳۹۳، در ۷ حوزه فناوری شتابدهنده راه‌اندازی شده است و ۲۸ شتابدهنده نیز تأییدیه لازم را از مرکز شتابدهی دریافت کرده‌اند.
مهدی صفاری‌نیا شتابدهنده را یک سازمان منسجم و مشخصی دانست که در آن افراد و تیم‌های دارای طرح نوآورانه و فناورانه را انتخاب کرده و در یک دوره چند ماهه به آنها خدماتی از قبیل فضای کاری تجهیز شده، آموزش، مشاوره، مربی‌گری، سرمایه اولیه و ارتباط با شبکه سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود.
وی ادامه داد: هر تیمی که موفق به اتمام دوره شتابدهی شود، تبدیل به شرکتی نوپا می‌شود که شتابدهنده به ازای خدمات ارائه شده، درصدی از سهام آن شرکت نوپا را از آن خود می‌کند. بر این اساس شتابدهنده‌ها حلقه واسط بین کسب و کارهای نوپا و سرمایه‌گذاران جسورانه هستند.
صفاری‌نیا با بیان اینکه شتابدهنده‌ها، ساختاری جدید برای حمایت از ایجاد شرکت‌های نوپای نوآور و فناور هستند، اظهار کرد: با توجه به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در شتابدهنده‌ها، انتظار می‌رود بهره‌وری اقتصادی بالاتری نسبت به ساختارهایی همچون مراکز رشد فناوری که غالباً دولتی هستند، داشته باشند.
رئیس پارک فناوری پردیس به نقش شتابدهنده‌های نوآوری در زیست بوم نوآوری اشاره کرد و یادآور شد: در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، بسترهای مختلفی برای حمایت از استارت‌آپ‌ها شکل گرفته است که از آن جمله می‌توان به "شتابدهنده‌ها" (Accelerator)، "مراکز رشد فناوری" (Technology Incubator)، "پارک‌های فناوری" (Technology Park)، "شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر" (Venture Capital) و "مؤسسات عمومی و دولتی مرتبط" (Public & Government Institute’s) اشاره کرد که خدمات و حمایت‌های موردنیاز استارت‌آپ‌ها را ارائه می‌دهند.
شهرهای سرآمد دنیا در توسعه زیست‌بوم نوآوری
وی اضافه کرد: بر اساس یک مطالعه رسمی بین‌المللی و ۱۰ هزار استارت‌آپ و ۳۰۰ شرکت مرتبط، میزان آمادگی شهرهای مختلف برای شکل‌گیری و توسعه استارت‌آپ‌ها از طریق بررسی ۸ فاکتور مختلف چون "سرمایه‌گذاری مالی"، "میزان دسترسی به بازار"، "میزان اتصال به جامعه جهانی"، "تعداد استعدادهای بالقوه متخصص"، "تجربه شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها"، "میزان جذب منابع"، "فعالیت شرکت‌های بزرگ" و "بلندهمتی و استراتژی مؤسسان با نگاه به تغییرات سالیان گذشته" مورد بررسی قرار گرفت.
صفاری‌نیا اضافه کرد: بر اساس این برآورد، سه شهر "شانگهای"، "پکن" و "استکهلم" برای نخستین بار جزو ۲۰ زیست‌بوم برتر جهان قرار گرفتند، همچنین سه شهر "لندن"، "ونکوور" و "برلین" با بیشترین تغییرات صعودی مثبت نسبت به دوره گذشته در این تقسیم‌بندی قرار گرفتند.
وی سه شهر "شیکاگو"، "لس‌آنجلس" و "بنگ لور" را نزولی‌ترین شهرها نسبت به دوره گذشته در رتبه‌بندی آمادگی شهرهای مختلف برای شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها دانست و افزود: طبق گفته مدیر عامل مؤسسه "استارت‌آپ ژنوم"، نفوذ آمریکا در شهرهای آسیایی و اروپایی رو به افول است. مثلاً شهرهای لس‌آنجلس و شیکاگو بیشترین میزان رکود را در بین ۲۰ شهر اول این لیست داشته‌اند که بیشتر این رکود به دلیل کمبود فاکتور اتصال به جامعه جهانی بوده است.
رئیس پارک فناوری پردیس با تاکید بر اینکه "سیلیکون‌ولی" همچنان سرآمد سایر مناطق در این زمینه است، ادامه داد: با این وجود فاکتور "تعداد استعدادهای متخصص" این شهر از "سنگاپور" عقب‌تر است. وجود حقوق‌های درخواستی بالا و همچنین عدم توانایی استارت‌آپ‌های نوپا در جذب استعدادهای متخصص در مراحل اولیه شکل‌گیری، از دلایلی است که "سیلیکون‌ولی" را در این زمینه کمی به عقب رانده است.
وی با بیان اینکه "مونترآل" و "سائوپائولو" دو شهری هستند که نسبت به سال پیش پیشرفت زیادی داشته‌اند و زیست‌بوم‌های مناسب‌تری برای استارت‌آپ‌ها فراهم کرده‌اند، خاطر نشان کرد: علاوه بر آن شهر "تورنتو" نیز در این زمینه ارتقا یافته است و در حال حاضر به دلیل اتصال بالا به جامعه جهانی، در جایگاه شانزدهم قرار دارد. ولی در عین حال مشکل "عدم توانایی استارت‌آپ‌های نوپا در جذب استعدادهای متخصص" نیز در این شهر وجود دارد.
تفاوت شتابدهنده با مراکز رشد
صفاری‌نیا به تفاوت‌های عملکردی مراکز رشد فناوری و شتابدهنده‌های نوآوری اشاره کرد و توضیح داد: هر دوی این آنها، ساختارهای توانمندساز تیم‌ها و شرکت‌های نوپای استارت‌آپی هستند. مراکز رشد یک ساختار حمایتی هستند که لزوماً با صاحب طرح وارد مشارکت نمی‌شوند، از این رو تیم‌هایی که نمی‌خواهند شریک داشته باشند، می‌توانند به مراکز رشد مراجعه کنند.
وی اضافه کرد: اما شتابدهنده‌ها نهادهای خصوصی سرمایه‌گذاری هستند که با تیم‌ها و شرکت‌های نوپا وارد مشارکت می‌شوند. همچنین ممکن است وظیفه حاکمیت آنها این باشد که زیرساخت‌های توسعه فناوری مثل مراکز رشد را در همه استان‌ها و شهرها توسعه داده و امکانات لازم را در اختیار عموم تیم‌های نوآور قرار دهند و حتی حمایت مالی مستقیم داشته باشند. اما نمی‌توان انتظار داشت که شتابدهنده را هم در همه شهرها داشته باشیم؛ چون لازمه ایجاد شتابدهنده قابلیت‌های فنی و بازار است.
رئیس پارک فناوری پردیس با بیان اینکه در مراکز نوآوری به فرایند سرمایه‌گذاری و توسعه بازار کمتر پرداخته می‌شود و رویکرد اصلی در این مراکز، توسعه فناوری است، یادآور شد: "آورده" و "خدمات شتابدهنده‌ها" شامل "سرمایه اولیه تأسیس شتابدهنده"، "شبکه مربیان دارای برنامه آموزشی مشخص برای تیم‌ها"، "فضای کاری لازم برای استقرار تیم‌ها" و "شبکه سرمایه‌گذار و توسعه بازار" است. شتابدهنده با سرمایه‌گذار بخش خصوصی شکل می‌گیرد و باید دارای مجری مستقل خصوصی باشد؛ چراکه شتابدهنده یک اقدام دولتی نیست. ضمن آنکه بلوغ اکوسیستم نوآوری منطقه نیز از دیگر الزامات ایجاد شتابدهنده‌ها است.
توسعه شتابدهنده‌های نوآوری در ایران
صفاری‌نیا، شکل‌گیری شتابدهنده‌ها در ایران را مربوط به سال ۹۳ دانست و گفت: در این سال با پیشنهاد دکتر سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، نسبت به تدوین مدلی برای توسعه فضای استارت‌آپی کشور و ورود هرچه بیشتر دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به کسب و کارهای جدید نوآورانه اقدام کردیم.
وی ادامه داد: در آن زمان ما مدل آماده‌ای نداشتیم و بیشتر با مدل پارک‌ها و مراکز رشد فناوری آشنا بودیم؛ از این رو با مطالعاتی که انجام دادیم در خردادماه همان سال مدل رویدادهای کارآفرینی و تأسیس شتابدهنده‌های نوآوری آماده شد و تیرماه ۱۳۹۳ به معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور ارائه دادیم و با تأیید وی نقطه آغازین تحولی بزرگ در کشور در حوزه کارآفرینی رقم خورد که اکنون نتایج آن را در توسعه و شکل‌گیری اکوسیستم استارت‌آپی کشور شاهد هستیم.
صفاری‌نیا به این مدل اشاره کرد و افزود: در این طرح یک مدل برای ترویج فرهنگ کارآفرینی با عنوان "برنامه ۱۰۰ × ۱۰۰" طراحی شد که بر این اساس از برگزاری ۱۰۰ رویداد کارآفرینی در همه شهرهای بزرگ کشور حمایت می‌شود.
وی با بیان اینکه این برنامه از سال ۹۳ با مدل استارت‌آپ «ویکندها» به صورت موردی با همکاری کانون کارآفرینی اجرایی شد، خاطر نشان کرد: رویدادها در ادامه با حضور بازیگران جدیدی از کشور با مدل‌های متنوع بومی توسعه یافت و جایگزین مدل‌های خارجی شد، این فرایند بسیار فراتر از برنامه اولیه ما بود که محقق شد.
به گفته این مقام مسؤول، اولین شتابدهنده رسمی کشور با عنوان "آوای تک پردیس" در پارک فناوری پردیس ثبت و فعال شد و این پارک با کمک معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، فضای کاری این شتابدهنده را در دانشکده فنی دانشگاه تهران فراهم کرد. بعد از آن "شتابدهنده دیموند" در دانشگاه صنعتی شریف مستقر شد.
وی اضافه کرد: با وجود اینکه در ابتدا مدل شتابدهنده یک مدل وارداتی در کشور بود؛ ولی با فراگیر شدن موضوع و ورود صنایع و سرمایه‌گذاران مختلف داخلی، در حال حاضر کشور دارای انواع مدل‌های بومی شتابدهی در حوزه‌های مختلف شده است.
تسهیل‌گری مرکز شتابدهی نوآوری برای توسعه کارآفرینی
رئیس پارک فناوری پردیس با اشاره به لزوم نهاد تسهیل‌گر دولتی برای توسعه شتابدهنده‌ها، گفت: برای این منظور "مرکز شتابدهی نوآوری" را با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در اواسط سال ۱۳۹۳ برای توسعه و ساماندهی زیست‌بوم استارت‌آپی کشور و حمایت از کارآفرینی مبتنی بر نوآوری در زیرمجموعه پارک فناوری پردیس تأسیس کردیم. این مرکز با حمایت از ایجاد شتابدهنده‌های نوآوری خصوصی و حمایت از برگزاری رویدادهای کارآفرینی در سراسر کشور، سعی در توسعه فرهنگ کار و تلاش بین دانشجویان و جوانان و توانمندسازی کشور در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان دارد.
وی ترویج فرهنگ کارآفرینی نوآورانه، کمک به ایجاد و گسترش شتابدهنده‌ها در استان‌ها و شهرهای مستعد کشور، تنوع‌بخشی شتابدهنده‌ها در حوزه‌های مختلف فناوری، کمک به گسترش و تنوع‌بخشی رویدادهای کارآفرینی در کشور، بومی‌سازی مدل‌های رویدادهای کارآفرینی، شتابدهی به استارت‌آپ‌های ایرانی و کمک به جذب سرمایه برای استارت‌آپ‌ها را از اهداف اصلی این مرکز نام برد.
صفاری‌نیا با بیان اینکه مرکز شتابدهی به دنبال تغییر پارادایم اشتغال از کارمندی به کارآفرینی مبتنی بر نوآوری است، تاکید کرد: این امر از طریق دو برنامه اصلی "ترویج فرهنگ کارآفرینی"، از طریق ترویج و حمایت از برگزاری رویدادهای کارآفرینی و "کمک به ایجاد استارت‌آپ‌های پایدار" از طریق کمک به ایجاد و توسعه فضاهای کاری اشتراکی و شتابدهنده‌ها" دنبال می‌شود.
وی رویدادهای کارآفرینی را برنامه‌های آموزشی- ترویجی کوتاه‌مدتی توصیف کرد که در آنها مهارت‌های کارآفرینی و نوآوری به شرکت‌کنندگان آموزش داده می‌شود.
رئیس پارک فناوری پردیس با اشاره به سیاست‌های حمایتی و نحوه حمایت مرکز شتابدهی از مخاطبین، توضیح داد: سیاست اصلی مرکز، حمایت از ورود بخش خصوصی در هر دو بخش برگزاری رویدادهای کارآفرینی و تأسیس شتابدهنده‌های نوآوری است. برای این منظور مراکز شتابدهی منفعلانه عمل نمی‌کنند و منتظر نمی‌مانند که افرادی به مرکز مراجعه کنند؛ بلکه خود فعالانه بسیاری از حوزه‌های صنعتی و سرمایه‌گذاری را درگیر این موضوع کرده تا همه حوزه‌های اولویت‌دار فناوری کشور فعال شوند و بازیگران این حوزه هم زیاد شوند.
وی با تاکید بر ضرورت طراحی و اجرای ایجاد زیست‌بوم کشور بر اساس الزامات فرهنگی، اقتصادی و فنی، یادآور شد: در رویدادهای کارآفرینی عمدتاً تیم‌های داوطلب دانشجویی وارد می‌شوند و مرکز شتابدهی نیز علاوه بر حمایت معنوی و تنظیم بخش‌های دولتی برای همکاری، حمایت‌های مادی محدود را به تناسب کمیت و کیفیت هر رویداد ارائه می‌دهد. سیاست اصلی مرکز شتابدهی در رویدادهای کارآفرینی حمایت از رویدادهای بومی است و این مراکز در شهرستان‌ها حمایت بیشتری نسبت به شهرهای بزرگ مد نظر دارد. ضمن آنکه کمک مالی مرکز شتابدهی فقط باید "اهرمی" باشد و هزینه‌های اصلی رویدادها از شرکت‌کنندگان و بخش خصوصی و سایر حامیان تأمین می‌شود.
صفاری‌نیا، اضافه کرد: در بخش شتابدهی نیز، مرکز شتابدهی نوآوری تلاش کرده است تا فعالیت‌های آن به بخش خدمات و IT محدود نشود و در سایر حوزه‌های فناوری هم نیز فعال شود که این امر اتفاق افتاده و در بسیاری از استان‌هایی که ظرفیت داشته‌اند با پیگیری مرکز شتابدهی نوآوری، شتابدهنده‌ها فعال‌شده‌اند. ما به شدت مانع ایجاد شتابدهنده توسط بخش دولتی شدیم و البته سختی‌های زیادی هم در این مسیر داشتیم؛ ولی تلاش کردیم این بخش واقعاً در اختیار بخش خصوصی باشد و در این راستا با مذاکراتی که با شرکت‌های صنعتی و سرمایه‌گذار و بانک‌ها داشتیم، آنها را تشویق کردیم تا در این حوزه وارد شوند.
گزارش آماری از عملکرد مرکز شتابدهی
رئیس پارک فناوری پردیس با ارائه گزارشی از میزان حمایت مالی مستقیم مرکز شتابدهی نوآوری از رویدادهای کارآفرینی، گفت: حمایت مستقیم مالی مرکز شتابدهی نوآوری از رویدادهای کارآفرینی که مدل‌های این رویدادها به بیش از ۱۰ نوع رسیده است، شامل بیش از ۲۷۰ رویداد با حدود ۲۰ هزار نفر شرکت کننده و در ۶۰ شهر، ۵۶ دانشگاه و ۲۰ پارک و حدود ۱۰۰۰ مربی و سخنران و ۶۰۰ نفر برگزارکننده داوطلب می‌شود.
وی با بیان اینکه با حمایت معنوی و موجی که ایجاد شده، شاهد برگزاری بیش از ۳۰۰ رویداد در سال هستیم، خاطر نشان کرد: در حال حاضر در حوزه‌هایی چون "فناوری اطلاعات"، "بازی"، "تولید محتوا"، "فناوری‌های مالی"، "داروهای گیاهی"، "فناوری‌های همگرا" و "فناوری‌های اجتماعی" شتابدهنده راه‌اندازی شده است و تاکنون ۲۸ شتابدهنده تأییدیه لازم را از مرکز شتابدهی دریافت کرده‌اند و بیش از ۴۰ متقاضی جدید هم در حال بررسی است.
رئیس پارک فناوری پردیس با تاکید بر اینکه در استان‌های "تهران"، "البرز"، "اصفهان"، "خراسان رضوی"، "کرمانشاه"، "یزد" و "قم" شتابدهنده‌های فعال و رسمی ایجاد شده است، افزود: علاوه بر آن با کمک کارگروه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان، شتابدهنده‌های عضو مرکز تائید صلاحیت، می‌توانند جزو شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان قرار گیرند و از خدمات صندوق نوآوری و شکوفایی بهره‌مند شوند.
برنامه‌های آتی پارک پردیس برای توسعه مراکز شتابدهی
وی با اشاره به برنامه‌های آینده پیش‌بینی شده برای توسعه مراکز شتابدهی نوآوری، اظهار کرد: ما باید بتوانیم همه بازیگران زیست‌بوم را در کنار هم بیاوریم و همه کمک کنند که زیست‌بوم ایران جزو بهترین‌ها در منطقه باشد. رقابت اصلی در جهان در جذب نیروهای مستعد و کارآفرین و جوان است و ما توانایی نگهداشت نیروی با انگیزه جوان را در کشور داریم و یکی از بهترین روش‌های آن، شکل‌گیری کسب و کارهایی است که جوانان، مؤسس و مدیر آن باشند؛ چراکه این جوانان می‌توانند مشکلی از مشکلات کشور را با روش‌های نوین حل کنند.
صفاری‌نیا، دسترسی آسان و ارزان به خدمات مناسب و حرفه‌ای را یکی از زمینه‌های ایجاد اشتغال نیروهای نخبه داخلی و خارجی دانست و ادامه داد: به نظر من بسیاری از کسب و کارها قابلیت بین‌المللی شدن و صادرات را دارند که در این حوزه ما عقب هستیم. همچنین برخی برنامه‌های بومی مانند "یلدای کارآفرینی"، "اینوتکس" و "پردیس سامیت" از جمله رویدادهایی هستند که اکوسیستم نوآوری را زیر یک سقف جمع می‌کنند و می‌توانند در آینده، این رویدادها تبدیل به رویدادی قابل‌رقابت با رویدادهای بزرگ جهانی شوند.
وی با تاکید بر اینکه ما باید از مرحله ایجاد و ترویج ساختارها مانند رویداد و شتابدهنده گذر کنیم تا به مرحله ارزیابی و ارتقی کیفی آنها در آینده جدی‌تر وارد شویم، خاطر نشان کرد: از طرف دیگر بررسی‌های ما نشان می‌دهد اکوسیستم‌های استارت‌آپی جهان در حال گذر از موج دوم اینترنت و فناوری‌های مرتبط با آن و ورود به موج سوم اینترنت و فناوری‌های مرتبط با آن است. به‌طوری‌که بر اساس تحقیق یکی از مؤسسات جهانی، حجم سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ۵ سال گذشته در فناوری‌های مبتنی بر موج اول و دوم اینترنت (مانند فناوری‌های حوزه تبلیغات، بازی و رسانه‌های دیجیتال) کاهش چشمگیر داشته و در فناوری‌های مبتنی بر موج دوم اینترنت (مانند تولید پیشرفته و رباتیک، فناوری‌های حوزه کشاورزی و مواد غذایی جدید، زنجیره بلوکی (بلاکچین) و هوش مصنوعی، کلان داده و آنالیز) افزایش قابل‌توجهی داشته است.
این مقام مسؤول اضافه کرد: از این رو به نظر می‌رسد اکوسیستم استارت‌آپی ایران نیز که شتابدهنده‌ها جزو ارکان اصلی آن است، به این تغییر واکنش نشان دهد و توجه بیشتری به حوزه‌هایی با فناوری‌های پیشرفته داشته باشد. در این میان نقش مدیران خلاق و دلسوز که عزم و اراده کارهای بزرگ را داشته باشند، برای پیشرفت کشور خیلی لازم است.
رئیس پارک فناوری پردیس در عین حال با تاکید بر اینکه پیشرفت اکوسیستم کارآفرینی کشور در گرو شتابدهنده‌ها نیست، ولی شتابدهنده هم یکی از اجزای مهم آن است، ادامه داد: برخی اوقات در کشور موضوعی مطرح می‌شود و فکر می‌کنیم باید همه امکانات در آن جهت سوق داده شود، ولی باید توجه شود برای تکمیل زنجیره تجاری‌سازی و توسعه اکوسیستم کارآفرینی به اجزا و حلقه‌های زیادی نیاز داریم که شتابدهنده هم یکی از آنها است. باید بتوانیم یک توسعه متوازن در نظام نوآوری کشور داشته باشیم و به همه ابعاد توجه کنیم.