سرمایه گذاری خصوصی (PE) نوعی تأمین مالی است که در آن منابع نقدی و سرمایه در یک شرکت، سرمایه گذاری می‌شود. معمولاً سرمایه گذاری های خصوصی روی کسب وکارهای بالغ در صنایع سنتی در ازای دریافت یا مالکیت سهام انجام می شود. سرمایه گذاری خصوصی یک زیرمجموعه اصلی از یک بخش بزرگتر و پیچیده تری از فضای مالی است که به عنوان بازارهای خصوصی (خارج از بورس) شناخته می شود.
شرکت سرمایه گذاری خصوصی یک نوع شرکت سرمایه گذاری است که در کسب و کارها با هدف افزایش ارزش آنها در طی زمان و قبل از فروش نهایی آن شرکت سرمایه‌گذاری می‌کنند .مشابه شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC)، شرکت‌های سرمایه گذاری خصوصی (PE firms) از سرمایه جمع‌آوری‌شده توسط شرکای سرمایه گذار (LPs)، برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های خصوصی آینده‌دار استفاده می‌کنند. اما بر خلاف شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC)، شرکت‌های سرمایه گذاری خصوصی(PE firms) معمولاً سهام عمده (مالکیت ۵۰ درصد یا بیشتر) را زمانی که در شرکت‌ها سرمایه گذاری می کنند به دست می گیرند. شرکت‌های سرمایه گذاری خصوصی معمولاً به طور همزمان مالکیت عمده چندین شرکت را دارند. مجموعه شرکت‌های تحت مدیریت یک شرکت سرمایه گذاری خصوصی سبد سهام یا پرتفولیو (portfolio) و به کسب و کارهای آن، شرکت های پورتفوی می‌گویند.
سرمایه گذار خصوصی(PEinvestor)
به سرمایه گذاران در یک شرکت سرمایه گذاری خصوصی، سرمایه گذاران خصوصی گفته می شود. آنها برای جذب سرمایه و همچنین شناسایی شرکت‌هایی که فرصت‌های خوبی برای سرمایه گذاری ایجاد می کنند حیاتی هستند. از سال ۲۰۱۷ حدود ۳،۹۵۳ سرمایه گذار فعال PE وجود دارد که نشان دهنده افزایش ۵۱ درصدی از سال ۲۰۰۷ است.
صندوق سرمایه گذاری خصوصی(PEfund) چیست؟
سرمایه گذاران خصوصی برای سرمایه گذاری در یک شرکت، سرمایه را از شرکای سرمایه گذار(LPs) جمع آوری می کنند تا صندوقی تشکیل دهند که به عنوان صندوق سرمایه گذاری خصوصی(PEfund) معروف است. زمانی که آنها به موفق به جذب سرمایه موردنظر رسیدند، صندوق را می بندند و آن سرمایه را روی شرکت های هدف و آینده‌دار سرمایه گذاری می‌کنند.
صندوق های سرمایه گذاری خصوصی و صندوق های سرمایه گذاری پوششی
هر دو صندوق سرمایه گذاری خصوصی و پوششی(HedgeFund) به شرکای سرمایه گذار(LPs) محدود می شوند. با این حال، بزرگترین تفاوت میان صندوق های سرمایه گذاری خصوصی و صندوق های سرمایه گذاری پوششی در ساختار صندوق و اهداف سرمایه گذاری است. صندوق های صندوق های سرمایه گذاری پوششی معمولاً در بازارهای عمومی و در شرکت های تجاری سهام عام سرمایه گذاری می کنند در حالی که صندوق های سرمایه گذاری خصوصی روی شرکت های خصوصی متمرکز هستند.
تفاوت صندوق های سرمایه گذاری خصوصی با صندوق های سرمایه گذاری مشترک
بزرگترین تفاوت بین صندوق های سرمایه گذاری خصوصی و صندوق های سرمایه گذاری مشترک(Mutual Funds) عبارت است از:
۱. محل جذب سرمایه صندوق
۲. انواع شرکت هایی که در آن سرمایه گذاری می کنند
۳. دریافت کارمزد
صندوق سرمایه گذاری خصوصی سرمایه خود را از شرکای سرمایه گذار (LPs) و سرمایه گذاران نهادی تأمین می کنند اما صندوق های سرمایه گذاری مشترک از سرمایه گذاران عادی. صندوق سرمایه گذاری خصوصی معمولاً در شرکت های خصوصی سرمایه گذاری می کنند در حالی که صندوق های سرمایه گذاری مشترک معمولاً در شرکت های تجاری سهامی عام سرمایه گذاری می کنند. صندوق سرمایه گذاری مشترک فقط مجاز به دریافت کارمزد مدیریت صندوق هستند اما صندوق های سرمایه گذاری خصوصی می توانند علاوه بر کارمزد مدیریت صندوق، کارمزد عملکرد(کارمزد موفقیت نیز می گویند) را هم دریافت کنند که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
صندوق های سرمایه گذاری خصوصی چگونه درآمد کسب می کنند؟
صندوق های سرمایه گذاری خصوصی هر دو کارمزد مدیریت صندوق و عملکرد (موفقیت) را دریافت می کنند. که مقدار آن می تواند از یک صندوق به صندوق دیگر متفاوت باشد. اما معمولا ساختار کارمزد در صندوق های سرمایه گذاری خصوصی از قانون ۲ و ۲۰ پیروی می کند.
• کارمزد مدیریت صندوق
این کارمزد به عنوان درصدی از دارایی های تحت مدیریت(AUM) محاسبه می شود و به طور معمول حدود دو درصد است. این کارمزد برای پوشش هزینه های روزانه و سربار در نظر گرفته شده و به طور منظم پرداخت می شود.
• کارمزد عملکرد (موفقیت)
این کارمزد به عنوان درصدی از سود حاصل از سرمایه گذاری محاسبه می شود و به طور معمول حدود ۲۰ درصد است. این کارمزد با هدف ایجاد انگیزه برای بازده بیشتر است و به کارمندان صندوق بعنوان پاداش موفقیت پرداخت می شود.
فرآیند صندوق های سرمایه گذاری خصوصی چگونه است؟
سرمایه گذاران خصوصی برای تشکیل صندوق و سرمایه گذاری در یک شرکت، سرمایه آن را از شرکای سرمایه گذار (LPs) جذب می‌کنند. زمانی که آنها موفق به جذب سرمایه هدف شدند، صندوق را می‌بندند و آن سرمایه را در شرکت‌های مطلوب و آینده‌دار سرمایه گذاری می‌کنند. سرمایه گذاران PE ممکن است در شرکتی سرمایه‌گذاری کنند که راکد یا به طور بالقوه مشکل‌دار باشد، اما هنوز نشانه‌هایی برای پتانسیل رشد را نشان می‌دهد. اگرچه ساختار سرمایه گذاری ها می تواند متفاوت باشد اما متداول ترین نوع معامله خرید اهرمی یا LBO است. در یک خرید اهرمی، یک سرمایه گذار سهام کنترلی یک شرکت را با ترکیبی از سهام و مقدار قابل توجهی بدهی، خریداری می کند که در نهایت باید توسط شرکت بازپرداخت شود. در این دوره، سرمایه گذار برای بهبود سودآوری تلاش می کند تا بازپرداخت بدهی برای شرکت بار مالی کمتری داشته باشد. زمانی که یک شرکت PE یکی از شرکت های پرتفولیو خود را به شرکت یا سرمایه گذار دیگری می فروشد، شرکت معمولاً کسب سود می‌کند و بازدهی ایجاد شده را بین شرکای سرمایه گذار(LPs) که در صندوق سرمایه گذاری خصوصی سرمایه گذاری کرده اند تقسیم می کند.
چه تفاوتی بین سرمایه گذاری خصوصی و سرمایه گذاری خطرپذیر(جسورانه) وجود دارد؟
سرمایه گذاری خصوصی به سرمایه گذاری یا مالکیت در شرکت های خصوصی اشاره دارد و سرمایه گذاری خطرپذیر به سرمایه گذاری روی استارتاپ های مراحل اولیه(early-stage) تمرکز دارد. در واقع سرمایه گذاری خطرپذیر(VC) یک شکلی از سرمایه گذاری خصوصی(PE) است.
در ادامه به چند تمایز دیگر این دو می‌پردازیم.
سرمایه گذاری خصوصی
• شرکت های PE اغلب در کسب و کارهای بالغ و در صنایع سنتی سرمایه گذاری می کنند.
• سرمایه گذاران PE با استفاده از سرمایه تعهد شده شرکای سرمایه گذار(LPs)، در شرکت های آینده دار سرمایه گذاری می کنند و معمولاً سهام عمده (بیشتر از ۵۰درصد) را به خود اختصاص می دهند.
• هنگامی که یک شرکت PE یکی از شرکت های پورتفوی خود را به یک شرکت یا سرمایه گذار دیگر می فروشد، بازدهی بین شرکای سرمایه گذار(LPs) و سرمایه گذاران عادی، تقسیم می‌شود. سرمایه گذاران عادی به طور معمول ۲۰ درصد بازده دریافت می کنند، در حالی که شرکای سرمایه گذار(LPs) ۸۰درصد بازده دریافت می کنند.
سرمایه گذاری خطرپذیر
• شرکت های VC اغلب در استارت آپ های مبتنی بر فناوری و سایر استارتاپ ها سرمایه گذاری می کنند.
• سرمایه گذاران VC با استفاده از سرمایه تعهد شده، معمولاً کمتر از ۵۰ درصد سهام شرکت هایی که در آنها سرمایه گذاری می کنند را به دست می گیرند.
• اکثر این شرکت ها به طور کامل راه اندازی نشده اند و یا سودآور نیستند، بنابراین می توانند سرمایه گذاری های پُرریسکی باشد، البته این ریسک فرصتی برای بازدهی بزرگ نیز فراهم می کند.
• اگر شرکتی که در آن سرمایه گذاری کرده اند عرضه اولیه عمومی، تملک و یا تعدادی از سهام خود را به یک سرمایه گذار دیگر در بازار ثانویه بفروشد، سود کسب می‌کند.
نمونه هایی از شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری خصوصی در ایران و دنیا
از شرکت های سرمایه گذاری خصوصی مطرح و موفق در دنیا می توان به The Blackstone Group، TPG Capital، The Carlyle Group، HarbourVest Partners نام برد. در ایران دستورالعمل تأسیس و راه‌اندازی صندوق‌های خصوصی در سال ۹۷ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهیه و ابلاغ شد. از صندوق های سرمایه گذاری دارای مجوز و فعال ایران می توان به صندوق سرمایه گذاری خصوصی اعتبار سرمایه نوآفرین بعنوان نخستین صندوق سرمایه گذاری خصوصی در ایران و صندوق ثروت آفرین فیروزه نام برد.