کوچکترین کشور حوزه بالتیک، در حال تبدیل شدن به یک رهبر جهانی در نوآوری دیجیتال است. استونی نخستین کشوری است که دسترسی به اینترنت را جزو حقوق اولیه انسان برشمرده، نخستین کشوری است که کاغذبازیهای اداری را کاملا کنار گذاشته و کارت شناسایی دیجیتال را جایگزین آن کرده، بنابراین افراد میتوانند با یک امضای دیجیتال معاملات خود را انجام دهند، نخستین کشوری است که رایگیری آنلاین را سازماندهی کرد، و به تازگی جزو یکی از نخستین کشورهایی شده که اینترنت پرسرعت ۵G را اجرایی کرده است. تحول شگفتانگیز استونی از یک کشور عضو شوروی به قطب تکنولوژی پیشرفته، شهر تالین، پایتخت این کشور را به رقابت در عرصه جهانی کشانده است.
تالین، با یکی از بالاترین سرانههای استارتآپی و جمعیت فعال از نظر اقتصادی که به کارآفرینی و نوآوریهای اخلالگر روی آوردهاند، سیلیکون ولی جدید اروپا نام گرفته است. نخستین نام بزرگی که در فضای تکنولوژیک استونی در دنیا معروف شد، شرکت اسکایپ است که در سال ۲۰۰۵ به ارزش ۶/ ۲ میلیارد دلار به eBay فروخته شد. حالا که بیش از ۱۶ سال از آن اتفاق میگذرد، سیاستهای نوآورانه دولت و اقداماتی در حوزه آموزش، باعث شده بیش از ۱۰۰۰ استارت آپ در چنین فضایی فعالیت کنند. انکوباتورهای نوآوری جهانی، در حال پرورش استارتآپهایی همچون استارشیپ (Starship Technologies)، تولیدکننده روباتهای جابهجاکننده، توسط همبنیانگذاران اسکایپ هستند.«شهر خلاق تلیسکیوی» هم که در یک مجموعه صنعتی قدیمی احداث شده و به یکی از محبوبترین مراکز تفریحی بین مردم محلی تبدیل شده و در حال جذب جمعیت به سوی فروشگاههای هنری و کافهها است. صدها شرکت، NGO و استارت آپ خلاقانه در این قطب نوآوری در حال فعالیت هستند.
آموزش، یک نیروگاه کلیدی
استونی فقط ۳/ ۱ میلیون نفر جمعیت دارد، اما در حال حاضر یکی از جدیدترین قطبهای آموزش در اروپا محسوب میشود و در «برنامه بینالمللی ارزیابی دانشآموزان» (PISA) که آزمونی جهانی برای ارزیابی دانشآموزان ۱۵ ساله برای سنجش دانش و مهارتهای کلیدی آنها برای مشارکت کامل در جامعه است، رتبه بالایی دارد. دانشآموزان استونی، علاوه بر عملکرد بهتر نسبت به همتایان جهانی خود، صرف نظر از موقعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، به تحصیلات با کیفیت بالا دسترسی دارند. دولت استونی در سال ۱۹۹۶ برنامهای را به نام Tiger Leap شروع کرد تا سرمایهگذاری قابل توجهی بر توسعه زیرساختهای کامپیوتر و شبکه، با تاکید ویژه بر آموزش داشته باشد. در سال ۲۰۱۲ یک برنامه تکمیلی به نام Proge Tiger به آن اضافه شد که موضوعات تکنولوژیک مثل برنامهنویسی و روباتیک را در برنامه آموزشی دانشآموزان گنجاند. سرمایهگذاری مداوم دولت استونی در پرورش مهارتهای نسل آینده استعدادها، همچنان بر جذابیت این کشور به عنوان یک قطب استارت آپی میافزاید.
مسیرهای سرمایهگذاری نوآورانه
حوزه دیگری که استونی در آن میدرخشد، مسیرهای سرمایهگذاری است. این کشور زیرساختهای گستردهای دارد که برای تبدیل شدن به یک قطب استارتآپی ایدهآل است. شتابدهندهها و انکوباتورهای متعدد در هر دو بخش خصوصی و دولتی، اکوسیستم استارتآپی رو به پیشرفتی ایجاد کردهاند. همچنین صندوقهای متعددی وجود دارند که با تامین مالی یا دادن اطلاعات مورد نیاز استارتآپها برای توسعه سریع، از آنها پشتیبانی میکنند. به عنوان مثال، «استارتآپ استونیا» (Startup Estonia) یک برنامه دولتی است که ایدههایی را که ارزش سرمایهگذاری دارند پیدا میکند و بهترین اکوسیستم را برای پیدایش استارتآپ، رشد و تبدیل آن به داستانهای موفقیتآمیز فراهم میکند.
این مشوقها، استونی را به مورد فوقالعادهای برای جذب سرمایهگذاری خارجی تبدیل کردهاند. آنها با اجرای سیاستهای مالیاتی که به نفع سرمایهگذاری خارجی است، منابع مالی قابل توجهی در بخش IT و همچنین بخشهای فرعیتر آن مثل فینتک، جذب کردهاند. دولت همچنین از شرکتهای بینالمللی برای افتتاح شعب در داخل استونی حمایت میکند و فرآیند نسبتا سادهای برای این کار ایجاد کرده است. یکی از اقدامات نوآورانه دولت استونی معرفی مجوز «اقامت الکترونیک» (e-Residency)، در سال ۲۰۱۴ برای کسبوکارهای خارجی است. دارندگان این مجوز میتوانند یک شرکت آنلاین در محدوده اتحادیه اروپا، در داخل استونی راهاندازی و آن را مدیریت کنند، بدون اینکه لازم باشد اقامت داشته باشند.دلیل آن هم این است که ۹۹ درصد خدمات عمومی در استونی به صورت آنلاین ارائه میشود و این باعث میشود شرکتهای تکنولوژی به راحتی در این کشور فعالیت کنند؛ چیزی که خیلی از کشورها هنوز با آن دست و پنجه نرم میکنند. به علاوه، دولت نوعی ویزای دیجیتال را معرفی کرده که به افرادی که خارج از استونی زندگی میکنند، امکان میدهد تا یک سال به راحتی به استونی بیایند و کار و زندگی کنند. این ویزای دیجیتال ۷۰۰ شرکت خارجی را به استونی آورده است.
به طور خلاصه، باید گفت در حالی که سیلیکونولی یکی از بالاترین هزینههای انجام کسبوکار و زندگی در دنیا را دارد، خیلی از شرکتهای نوپا به این نتیجه رسیدهاند که میتوانند با فعالیت در کشورهای کوچک و کمهزینهای همچون استونی، به موفقیت برسند.
یک جامعه دیجیتال نوپا که در ۱۵ سال گذشته، به فضای امنی برای استارتآپها تبدیل شده، درسهای زیادی برای یادگیری دارد. مهمتر از همه، استونی ثابت کرده با دسترسی مردم به تکنولوژی در همه ابعاد زندگی روزمره، نسل آینده کارآفرینان به راحتی پرورش خواهند یافت.