مناقشه استارت‌آپ‌ها و بیمه مرکزی(رگولاتور) بر سر راه‌اندازی سوئیچ بیمه همچنان ادامه دارد. حالا در جدیدترین اقدام، کسبوکارهای آنلاین و دانش‌بنیان این صنعت در انتقاد از سپردن سامانه سوئیچ بیمه به شرکتی با نام آمیتیس و ایجاد انحصار برای یک شرکت خصوصی، بیانیه جدیدی صادر کرده‌اند. این بیانیه که از سوی بزرگ‌ترین خدمات‌دهندگان آنلاین بیمه منتشر شده، به نوعی پاسخ این کسب‌وکارها به بیانیه هفته گذشته شرکت بیمه مرکزی است.
در این بیانیه، استارت‌آپ‌ها با اشاره به آنکه در مدت اخیر مدیران بیمه مرکزی حاضر به شنیدن دغدغه‌های این کسب‌وکارها نشده‌اند، بر چالش‌های ایجاد این سوئیچ تاکید کرده‌اند. استارت‌آپ‌های صنعت بیمه، معتقدند حمایت بیمه مرکزی از ایجاد انحصار برای یک شرکت خصوصی و سپردن سامانه سوئیچ بیمه به آن، پیامدهای فاجعه‌باری برای کسبوکارهای آنلاین این صنعت ایجاد می‌کند که دامنه آن به اقتصاد دیجیتال کشور نیز گسترش می‌یابد. گذشته از این تنش‌ها به نظر می‌رسد دعوای همیشگی بازیگران سنتی و مدرن در صنعت بیمه نیز تکرار خواهد شد و همین چالش جدیدی را پیش روی استارت‌آپ‌های این حوزه خواهد گذاشت.
ابهام در سپردن داده‌ها به آمیتیس
مدتی است که بیمه مرکزی اعلام کرده که قصد دارد نظارت بر کسبوکارهای آنلاین بیمه را از طریق ایجاد سوئیچی تحت نظارت یک شرکت خصوصی به نام آمیتیس انجام دهد. این شرکت قرار است به نوعی واسط ارتباطی میان کسبوکارهای آنلاین با بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه‌گر باشد و تمامی تراکنش‌ها از طریق این شرکت انجام شود. بنابر اطلاعاتی که در سایت آمیتیس آمده آدرس شرکت در ساختمان اصلی بیمه مرکزی در خیابان جردن است و خود را بازوی فناوری این شرکت معرفی می‌کند. سوئیچ بیمه که طی یکی، دو هفته اخیر به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات فضای نوآوری در ایران تبدیل شده قرار است تمامی تراکنش‌ها و صدور انواع بیمه‌نامه در ایران را در اختیار بگیرد. به گفته منتقدان نه تنها نوع و نحوه ذخیره و نگهداری داده‌های خریداران بیمه در این شرکت مشخص نیست، بلکه کنترل فنی و مالی خرید و فروش بیمه با اخذ مبلغی برای هر تراکنش کاملا در اختیار این سوئیچ قرار می‌گیرد. این اقدام با انتقاد جدی کسبوکارهای آنلاین صنعت بیمه همراه بوده و آنها معتقدند که بیمه مرکزی نظرات استارت‌آپ‌ها را در تدوین رویکرد نظارتی نادیده گرفته و به جای آنکه در نقش رگولاتور حوزه عمل کند، خود وارد میدان رقابت و کسب درآمد از صنعت بیمه شده است. با این‌حال بیمه مرکزی تاکید دارد که نه تنها قصد انتفاع از سوئیچ بیمه در میان نیست و ایجاد انحصار برای شرکتی خاص و نظایر آن موضوعیت ندارد، بلکه سرویس‌های این سوئیچ رایگان یا با کمترین هزینه در اختیار ذینفعان قرار خواهد گرفت.
هفته گذشته انجمن فین‌تک نیز با انتشار نامه‌ای به انتقاد از رویکرد نظارتی بیمه مرکزی و راه‌اندازی سامانه آمیتیس پرداخت و آن را عاملی برای نابودی استارت‌آپ‌های بیمه اعلام کرد. در بخشی از این بیانیه تاکید شده بود که بیمه مرکزی با این اقدام، مستقیم به حوزه کسبوکارهای آنلاین ورود کرده است و با اعطای انحصار به این شرکت، کسبوکارهای آنلاین را از همکاری مستقیم با نمایندگان بیمه و حتی خود شرکت‌های بیمه منع کرده و هر گونه صدور بیمه را منحصر به همکاری اجباری با این شرکت کرده است.
این اقدام موجب شد بیمه مرکزی در اواخر هفته با انتشار نامه‌ای به این انتقادات پاسخ دهد و به دفاع از رویکرد تدوین شده بپردازد. در پاسخ بیمه مرکزی به اعتراض صاحبان کسبوکارهای استارت‌آپی به سپردن سوئیچ بیمه به شرکت آمیتیس آمده بود: «بیمه مرکزی همواره از فعالیت‌های دانش‌بنیان، فناورانه و نوآورانه که سبب ارتقای کارآیی فرآیندهای بیمه‌گری، تسهیل خدمات‌رسانی به مردم، کاهش هزینه‌ها و گشودن مسیرها و چشم‌اندازهای نو پیش روی صنعت بیمه باشد حمایت کرده و در آینده نیز حمایت خواهد کرد.» در این نامه تاکید شده است که راه‌اندازی این سوئیچ بر اساس ماده ۵۱ آیین‌نامه کارگزاری بیمه و دستورالعمل مربوط در دستور کار بیمه مرکزی قرار گرفته و هدف آن نظارت بر فرآیند تعامل میان بیمه‌گران، بیمه‌گذاران و کارگزاران و تامین صحت، شفافیت و امنیت اطلاعات و پایش حقوق بیمه‌گذاران عنوان شده است.
بیمه مرکزی: انحصاری ایجاد نمی‌شود
بیمه مرکزی در بخش دیگری از پاسخ خود به انتقاد استارت‌آپ‌ها از رویکرد اخیر، به تشریح عملکرد این سوئیچ پرداخته و تاکید کرده است بیمه مرکزی در طراحی و اداره این سوئیچ صرفا به وظیفه قانونی خود عمل کرده و با توجه به رایگان بودن سرویس‌دهی یا دریافت هزینه اندک بابت ارائه خدمات، هیچ‌گونه قصدی برای انتفاع بیمه مرکزی از این سامانه مطرح نیست. این سیاستگذار، ضمن رد ادعای ایجاد انحصار برای شرکتی خاص و نظایر آن تاکید کرده است که سوئیچ بیمه صرفا نقش هاب را دارد و محلی برای تمرکز اطلاعات نیست و صرفا تسهیل‌کننده و برقرارکننده ارتباط بین ذینفعان گوناگون فرآیندهای توزیع برخط بیمه است و امکان ارائه سایر خدمات و تسهیلات به کارگزاران، موسسات بیمه و نمایندگان آنها و ایجاد امکان نظارت‌های هوشمند از سوی نهاد ناظر بر فعالیت‌های صدور و توزیع بیمه را فراهم می‌کند. بنابراین تاکید شده که کسبوکارهای آنلاین نگران فعالیت و عملکرد سوئیچ بیمه نباشند زیرا نه تنها انحصاری در خدمات آنلاین ایجاد نمی‌شود، بلکه سرویس‌های این سوئیچ رایگان یا با کمترین هزینه در اختیار ذینفعان قرار خواهد گرفت.
در بخش دیگری از پاسخ بیمه مرکزی به انتقادات استارت‌آپ‌های بیمه‌ای آمده است: «از آنجا که سوئیچ بیمه از یک طرف به شرکت‌های بیمه متصل است و از طرفی به سامانه سنهاب بیمه مرکزی، بنابراین طراحی و پیاده‌سازی و نگهداری آن باید از طریق شرکت‌های مورد تایید و اعتماد بیمه مرکزی که برای تضمین پایداری ارائه خدمات تحت کنترل این نهاد هم باشند، انجام شود. هدف قانون‌گذار و بیمه‌مرکزی از سوئیچ بیمه، ایجاد سازوکار نظارت هوشمند بر فضای کسب و کار فناورانه بیمه‌ای، ایجاد بستر تبادل اطلاعات و شکل‌دهی به اکوسیستم دیجیتال صنعت بیمه و در دسترس قرار دادن سرویس‌های سودمند و ارزش افزوده برای المان‌های اکوسیستم و فراهم کردن شرایط برای تحقق Open Insurance است. در ادامه چنین تصریح شده است: «سوئیچ بیمه، سرویس‌های پایه مورد نیاز فعالان صنعت بیمه را از بانک‌های اطلاعاتی مهم کشور که در اختیار سازمان‌ها و صنایع بیرون از صنعت بیمه است و همچنین اطلاعات درون صنعت بیمه و شرکت‌های بیمه تامین و به سادگی و سهولت در اختیار کسبوکارهای الکترونیک و کارگزاران برخط و شرکت‌های بیمه فناور قرار می‌دهد و ارتباط بین شرکت‌های بیمه و شرکت‌های کارگزاری برخط و بیمه فناور را میسر می‌سازد. صدور و ارائه خدمات بیمه‌ای، نیازمند استعلام‌های متعدد از بانک‌های اطلاعاتی مختلف است که توسط سوئیچ بیمه به‌طور متمرکز و یک‌جا در دسترس خواهد بود.» همچنین تاکید شده است: «این سوئیچ وظیفه‌ای برای تجمیع اطلاعات به خصوص تراکنش‌های مالی ندارد و عملیات مقایسه‌گری انجام نخواهد داد و تسهیل‌کننده و برقرارکننده ارتباط بین کارگزاران و شرکت‌های بیمه بوده و موانع اساسی موجود بر سر راه عملیات شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌محور را رفع می‌کند و موجب شفاف‌سازی فرآیند ارتباط بین بیمه‌گذاران و شرکت‌های بیمه خواهد شد.»
استارت‌آپ‌ها: جلوی فاجعه را بگیرید
انتشار نامه بیمه مرکزی در دفاع از موضع نظارتی خود و تاسیس شرکت آمیتیس، استارت‌آپ‌های بیمه را برآن داشت تا نظرات خود را در قالب بیانیه‌ای خطاب به بیمه مرکزی منتشر کنند. در بیانیه جدیدی که از سوی شرکت‌های سرویس‌دهنده آنلاین بیمه ارائه شده آمده است که آنها به هیچ‌وجه مخالف نظارت بر فرآیندهای صدور بیمه و بازیگران آن نیستند، اما طراحی سوئیچ بیمه به گونه‌ای انجام گرفته که به جای تسهیل رابطه بین بازیگران این عرصه، جلوی ارتباط مستقیم استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های بیمه و تبادل API را گرفته است. آنها معتقدند که تجمیع انحصاری این APIها در یک شرکت خصوصی(آمیتیس) باعث می‌شود استارت‌آپ‌های این صنعت ملزم به استعلام قیمت، صدور بیمه‌نامه و پرداخت فقط از طریق این سامانه شوند و این یعنی سیاستگذار می‌تواند در هر زمان بنا بر هر مصلحتی جلوی صدور بیمه و ارتباط تجاری آزادانه بین فعالان بازار بیمه را بگیرد.
بازیگران استارت‌آپی بیمه تصریح می‌کنند: «اگر هدف اصلی این سامانه انجام وظایف اصلی و قانونی بیمه مرکزی یعنی نظارت بر رعایت مقررات و حفظ منافع بیمه‌گذاران باشد، فرآیند طی شده باید کاملا برعکس انجام شود، یعنی بازیگران آنلاین موظف باشند با توسعه APIهایی که اطلاعات بیمه‌گذاران و سیر خرید مشتری را به صورت برخط نشان می‌دهد، آن را در اختیار بیمه مرکزی قرار دهند. درنتیجه قرارگیری یک شرکت واسطه بین استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های بیمه، علاوه بر پیچیده کردن فرآیند خرید و تجربه کاربری و رضایت بیمه‌گذار، استارت‌آپ‌ها را از تعامل مستقیم با تک تک شرکت‌های بیمه و طراحی محصولات بیمه‌ای جدید و ایجاد ابتکارات و نوآوری در این حوزه محروم خواهد کرد.»
استارت‌آپ‌های بیمه‌ای می‌گویند: «وجود یک واسطه حاکمیتی تحت لوای شرکت «خصوصی» بین استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های بیمه، عملا ما را ملزم به تبعیت از تمامی قواعد این شرکت از قیمتگذاری گرفته تا نحوه طراحی محصول و... کرده و باب رقابت بین استارت‌آپ‌های فروش آنلاین بیمه را مسدود خواهد کرد و سرعت خلاقیت و نوآوری محدود به سرعت حرکت این شرکتِ واسطه خواهد شد؛ تجربه تلخی که بارها در این کشور رخ داده و نتایج آن را در صنایع مختلف مانند صنعت خودرو دیدهایم. بازیگران این گروه می‌افزایند: «شیوه طراحی این سامانه به صورتی است که نهاد ناظر به جای پیشبرد وظیفه نظارت، با قرار گرفتن بین استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های بیمه، شأن خود را از دستگاه حاکمیتی-نظارتی به یک کسب‌وکار انتفاعی کاهش می‌دهد، در عمل هم نقش شرکت‌های بیمه و استارت‌آپ‌های بیمه را در زمینه فروش آنلاین به حاشیه می‌راند و در نهایت موجب حذف جریان نوآوری در این صنعت و بیکار شدن هزاران نفر خواهد شد.»
بازیگران آنلاین صنعت بیمه با انتقاد از شنیده نشدن صدای انتقاد آنها و ارائه پیشنهاد‌هایی برای بهبود رویکرد نظارتی تدوین شده، می‌گویند: «یکی از انتظارات طبیعی از نهاد ناظر و رگولاتور، رعایت جانب بی‌طرفی و عدم تبعیض بین بخش‌های مختلف یک بازار است. از زمان استقرار رئیس کل جدید در برج بیمه مرکزی، بارها درخواست‌های شفاهی و کتبی شرکت‌های دانش‌بنیان برای جلسه با ایشان و بیان دغدغه‌های این عرصه مورد موافقت قرار نگرفته، در حالی که هم‌زمان دیدار انجمن‌های صنفی نمایندگان شرکت‌های بیمه با ایشان رسانه‌ای شده است.
در بخش دیگری از این بیانیه، تصریح شده است که اعتراض نمایندگان بیمه به اصلاح آیین‌نامه ۸۳ که ناظر به تعیین میزان کارمزد هر رشته بیمه است (و اتفاقا دغدغه ما نیز هست) چند روز بعد از تصویب توسط شورای عالی بیمه و به محض بروز اعتراضاتی محدود توسط نمایندگان شرکت‌های بیمه، به سرعت متوقف شد.
ورود بیمه مرکزی به لایه‌های کسب و کاری استارت‌آپ‌ها موضوعی است که از گذشته وجود داشته است و از نمونه‌های آن می‌توان به بخشنامه منع ارائه تخفیف توسط استارت‌آپ‌ها اشاره کرد. این درحالی است که ارائه تخفیف از محل کارمزد، موضوعی مرسوم در صنعت بیمه است و صدور چنین بخشنامه‌هایی با حفظ عدالت بین همه بازیگران این بخش منافات دارد.
این بازیگران تاکید کرده‌اند که سه موضوع مطرح شده به خوبی نشان‌دهنده عملکرد انفعالی و واکنشی بیمه مرکزی و در نتیجه عدم رعایت اصل بی‌طرفی در رگولاتوری این صنعت است و با تاکید مجدد بر نقش سازنده و ضروری که نهاد ناظر در انجام وظایف ذاتی خود دارد، از این نهاد خواسته شده تا طرح اجرای این سوئیچ را متوقف و با تشکیل کارگروهی متشکل از ذینفعان و بهره‌برداران این سامانه، دغدغه‌ها و دیدگاه‌های مختلف را شنیده و اقدام به اصلاح آیین‌نامه برای رفع موانع غیرضروری و سرعت‌بخشی به جریان نوآوری و فناوری در صنعت بیمه کند.
حمایت بازیگران سنتی از بیمه مرکزی
تنش‌های اخیر صنعت بیمه محدود به جدال میان بازیگران سنتی و سیاستگذار نیست و حالا بازیگران سنتی نیز به حمایت از بیمه مرکزی برخاسته‌اند. به نظر می‌رسد حضور بازیگران تازه نفس و فناوری‌محور در این صنعت، زنگ خطر را برای بازیگران سنتی این صنعت به صدا درآورده است. با وجود آنکه مقررات‌گذاری فعلی به گونه‌ای است که مزیت‌های متعددی برای بازیگران سنتی فراهم کرده است، اما این گروه همچنان به فعالیت بازیگران جدید معترض هستند. در پی مناقشات اخیر میان بیمه مرکزی با استارت‌آپ‌های بیمه‌ای، حالا بازیگران سنتی این حوزه نیز با انتشار نامه‌ای به دفاع از رویکرد سیاستگذار و بیمه‌مرکزی و نقد فعالیت بازیگران آنلاین پرداخته‌اند. در نامه‌ای که روز شنبه از سوی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی نمایندگان صنعت بیمه منتشر شد، ضمن زیر سوال بردن فعالیت شرکت‌های فناوری‌محور در این صنعت، از تصویب«آیین‌نامه کارگزاران برخط» در شورای عالی بیمه انتقاد شده است. در بخشی از این نامه چنین عنوان شده است که در سایه کم‌توجهی بیمه‌گران به مقوله تحقیق و توسعه و نیاز به بهره‌گیری از فناوری در این رکن مهم اقتصاد کشور، برخی توانسته‌اند با عناوین پرطمطراق و دادن وعده‌های توخالی مبنی بر افزایش ضریب نفوذ بیمه، ذهن تصمیم‌سازان را تسخیر کنند. این شورا معتقد است که حمایت از این دسته بازیگران، باعث نادیده گرفته شدن عدالت محوری مورد هدف نظام است و باعث می‌شود گروهی با سرمایه‌های کلان و تبلیغات گسترده، در کوتاه‌ترین زمان کار جامعه چند ده هزار نفری نمایندگان بیمه را یکسره کنند و عنان فروش بیمه و چه بسا صنعت بیمه را در دست بگیرند.»
در بخش دیگری از این نامه، با خطاب قرار دادن بازیگران استارت‌آپی حوزه بیمه تحت عنوان «مدعیان تازه‌وارد» این سوال مطرح شده است که چگونه این گروه به خود اجازه می‌دهند بی‌پروا نهاد ناظر را مورد حمله قرار دهند و چرا واهمه‌ای از گستاخی به جایگاه نهاد حاکمیتی بیمه کشور ندارند. سپس با تاکید بر لزوم شنیده شدن صدای مظلومیت بازیگران سنتی، از مدیران بیمه مرکزی خواسته شده تا جلوی فعالیت به گفته آنها پرابهام این بازیگران استارت‌آپی و دانش‌بنیان را بگیرند.
تقابل بازیگران سنتی و مدرن در هر صنعتی امری بسیار طبیعی است، کما اینکه مشابه این داستان را پیش‌تر در تنش‌های میان بخش سنتی تاکسیرانی و بازیگران حوزه تاکسی آنلاین شاهد بودیم. اما مشاهده می‌شود که حالا و با گذر از آن تنش‌ها و فراگیری خدمات آنلاین آنها، جامعه و اقتصاد کشور از مزیت‌های بسیاری برخوردار شده‌اند. انتظار می‌رود در این مورد جدید نیز رگولاتور بیمه بتواند با موضع‌گیری درست، زمینه را برای حمایت از کسبوکارهای نوپا و استارت‌آپی این حوزه فراهم کند و با ایجاد بستری برای رقابت عادلانه و مبتنی بر مزیت‌زایی برای مشتری نهایی، قدمی در راستای تسهیل بهره‌‌مندی از خدمات بیمه‌ای و افزایش ضریب نفوذ بیمه که خواسته نهایی سیاستگذار است بردارد.