اجرای طرح پیش آزمایشی «رمزپول ریال» کلید خورد

رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که ریال دیجیتال به‌صورت محدود در اختیار دو بانک ملی و ملت قرار گرفته است تا فاز پیش‌آزمایشی انتشار ریال ایران بر بستر بلاک‌چین آغاز شود. ریال دیجیتال از نظر ارزش تفاوتی با ریال جاری کشور ندارد و صرفا جایگزین اسکناس‌ها و سکه‌های فعلی خواهد بود و درواقع نسخه تکامل‌یافته کارت‌های اعتباری است؛ با این تفاوت که نقل و انتقال پول در کیف‌های پول دیجیتال کارمزدی نخواهد داشت.
در چند سال اخیر، بانک مرکزی به‌علت تغییر وضعیت اقتصادی و توسعه فناوری‌‌های جدید، طرح‌های مختلفی برای به‌‌روزرسانی واحد پول ملی ارائه کرده است. از جمله این طرح‌ها، انتشار ریال دیجیتال یا رمزریال است. ایده راه‌‌اندازی رمزارز ملی بر پایه ریال، در اوایل پاییز سال۱۴۰۰ شکل گرفت. درواقع در این طرح ریال در بستر بلاک‌‌چین منتشر می‌‌شود و قرار است ریال اسکناسی جای خود را به رمزریال بدهد و این اقدام در راستای هوشمندسازی پول ملی انجام خواهد شد. پول دیجیتال ایده‌‌ای است که با ظهور رمزارزها در دنیا و فراگیری آنها در بانک‌‌های مرکزی شکل گرفت. ریال دیجیتال بانک مرکزی که از شهریورماه به‌صورت آزمایشی منتشر می‌‌شود، پس از انتشار و عرضه، همتای اسکناس خواهد بود و امکان خرید و انتقال را دارد. ماهیت این پول مانند ریال است و هر واحد آن معادل یک ریال ارزش‌‌گذاری می‌‌شود. رئیس کل بانک مرکزی هم اخیرا از اجرای مرحله پیش آزمایشی رمز ریال بانک مرکزی خبر داد.
رمز ریال چیست؟
ریال دیجیتال که اکنون در مرحله پیش‌‌آزمایش قرار داشته و قرار است که در آینده به‌‌صورت عمومی منتشر شود، درواقع همان پول فیزیکی است که در بستر بلاک‌‌چین منتشر می‌‌شود. درواقع ریال دیجیتال منتشرشده عینا همان ریال جاری کشور است و همواره هر واحد از آن معادل یک ریال ارزش خواهد داشت. بنابراین مباحثی مانند نرخ برابری ریال و ریال دیجیتال، مازاد ارزش ریال دیجیتال نسبت به سایر انواع پول رایج کشور و عایدی سرمایه ناشی از نگهداری ریال دیجیتال موضوعیت نخواهد داشت. پس از انجام شدن عملیات انتشار، رمزریال در کیف ریال دیجیتال بانک مرکزی قرار می‌‌گیرد و آماده توزیع بین بانک‌‌های مختلف خواهد شد. به این ترتیب سازوکار توزیع رمزپول ریال به بانک‌‌ها مشابه توزیع اسکناس بین بانک‌‌ها خواهد بود. ساختار توزیع ریال دیجیتال، دو لایه دارد. بانک مرکزی به‌عنوان ناشر ریال دیجیتال، در گام اول و سطح کلان ریال دیجیتال را در اختیار لایه اول که همان بانک‌‌های تجاری هستند، قرار می‌‌دهد.
در لایه اول، اعضا با بانک مرکزی در ارتباط بوده و قادر به نگهداری و انتقال ریال دیجیتال و توزیع خرد بین کاربران عادی و تجاری هستند. بنابراین مکانیزم توزیع ریال دیجیتال بین بانک‌‌ها، مشابه توزیع اسکناس است. بنابراین ریال دیجیتال، در مقابل تامین مقدار متناظری اسکناس یا ذخایر از سوی بانک متقاضی، در کیف ریال دیجیتال بانک متقاضی قرار خواهد گرفت. در لایه دوم نیز کاربران عادی و تجاری با لایه بالاتر از خود در ارتباط بوده و مشتریان از طریق تبدیل وجه نقد یا سپرده خود نزد بانک‌‌ها به ریال دیجیتال، مقدار مشخصی ریال دیجیتال را به کیف ریال دیجیتال خود منتقل می‌‌کنند. ریال دیجیتال مشتریان بانک‌‌ها در حساب بانکی نگهداری نمی‌‌شود، بلکه در کیف ریال دیجیتال نزد خود مشتریان نگهداری می‌‌شود و در اثر انجام تراکنش ریال دیجیتال، به‌طور مستقیم به کیف‌‌های مختلف منتقل می‌‌شود.
مزایای ریال دیجیتال
مفهوم کلی پول دیجیتال بانک مرکزی برخلاف برداشتی که در ابتدا در ذهن به وجود می‌‌آید، ماهیت جدیدی نبوده و سال‌هاست در موارد متنوعی مانند حساب‌‌هایی که برای بانک‌‌ها نزد بانک‌‌های مرکزی افتتاح می‌‌شود نوع مشخصی از «پول دیجیتال بانک مرکزی» ظهور پیدا کرده است. کارشناسان بانکداری الکترونیک بر این باورند که راه‌‌اندازی رمز ریال منجر به شناخت بیشتر بازار رمزارزها می‌‌شود و تجارب این طرح راه‌‌گشای قانون‌گذاری و سیاستگذاری نیز خواهد شد. ازسوی دیگر انتشار رمزریال از جنبه‌های دیگری مانند کاهش هزینه‌های انتشار و چاپ اسکناس نیز کاربرد دارد. مهم‌تر اینکه رمزریال می‌‌تواند سرعت گردش پول را کاهش دهد. چراکه رمزریال مربوط به مصرف‌‌کننده نهایی بوده و پول پرقدرت شبکه بانکی محسوب نمی‌‌شود.
به این ترتیب درصورتی که استفاده از رمزریال گسترده شود، با کاهش ضریب فزاینده درنهایت می‌‌تواند در زمینه مهار تورم نیز نقش داشته باشد. کارشناسان براین باورند که هدف از طراحی رمزریال، هوشمندسازی ریال کشور است. با اجرایی شدن پروژه رمزریال، مردم در ازای تحویل ریال اسکناسی به بانک مرکزی، رمز ریال دریافت خواهند کرد. البته نکته مهم این است که رمزریال قابلیت سرمایه‌‌گذاری ندارد و فقط به‌عنوان یک جایگزین برای اسکناس فعلی عمل خواهد کرد. با انتشار پول دیجیتال، زمینه کاهش تقاضا برای پول نقد فراهم می‌‌شود. از طرفی انتشار این پول می‌‌تواند تضمین کند که پول دولتی همچنان نقش خود را در تقویت اعتماد در پرداخت‌ها ایفا می‌‌کند. پول دیجیتال با تسهیل دسترسی به پرداخت‌‌ها و کاهش کارمزدها و هزینه‌های تراکنش می‌‌تواند تخصیص سرمایه را بهبود بخشد.
همچنین با کاهش قدرت بازاری بانک‌‌ها، زمینه تقویت رقابت در بازارهای تامین مالی بانک‌‌ها را فراهم می‌‌کند. علاوه بر ارائه یک دارایی امن، مزیت جدید بودن پول دیجیتال در این است که بر خلاف پول نقد دسترسی به دارایی ایمنی را فراهم می‌‌کند و به‌طور بالقوه می‌‌تواند در حجم زیاد و بدون هیچ هزینه‌‌ خاصی نگهداری شود. همچنین کاربری‌‌های دیجیتال را تسریع می‌‌کند و حتی می‌‌تواند سبب تکامل خود شود. از دیگر مزایای رمزریال این است که امکان تبدیل یک‌‌به‌‌یک ریال دیجیتال به سایر انواع پول رایج کشور از جمله اسکناس وجود دارد. همچنین برای انتقال ریال دیجیتال از یک کیف شخصی به کیف شخصی دیگر برخلاف کارت به کارت، نیازی به پرداخت کارمزد نیست. ریال دیجیتال همچنین قابلیت اعمال سقف تراکنش و مقدار قابل نگهداری در کیف ریال دیجیتال را خواهد داشت. در بحث چاپ اسکناس، با انتشار ریال دیجیتال هزینه‌های مربوط به چاپ، نگهداری، انتقال و حتی امحای اسکناس بسیار کاهش می‌‌یابد و منابع کمتری صرف این کارها خواهد شد. درواقع با انتشار ریال دیجیتال، هزیته بازیافت اسکناس و سکه بسیار کاهش خواهد یافت.
انتشار رمز ریال بانک مرکزی در مرحله پیش آزمایشی
علی صالح‌‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی درخصوص انتشار رمزپول ریال بیان کرد که طی روزهای اخیر فرآیند پیش از راه‌‌اندازی آزمایشی رمزریال با رقم یک میلیارد تومان و با ارائه رمزریال به تعداد محدودی از افراد شروع و عملا مرحله پیش آزمایشی آن در دو بانک ملی و ملت اجرایی شده است و دو فروشگاه هم برای استفاده از این رمز ریال تعیین شدند و کار در مرحله قبل از آزمایشی را آغاز کرده‌اند تا پس از برطرف کردن مشکلات احتمالی، مرحله رسمی آزمایشی آن اجرایی شود. رئیس کل بانک مرکزی ابراز امیدواری کرد که تا پایان شهریور این مرحله انجام شود. صالح‌آبادی با اشاره به اینکه بانک مرکزی مجموعه اقداماتی را که در این زمینه باید انجام می‌‌داد، آغاز کرده است، بیان کرد: «این موضوع باید در هیات نظارت بر اندوخته اسکناس به تصویب می‌رسید تا امکان آغاز رسمی کار فراهم می‌‌شد. بنابراین هم‌اکنون آغاز کار با مبلغ یک میلیارد تومان در این هیات به تصویب رسید و کار از هفته گذشته آغاز شد و امیدواریم تا پایان شهریور ماه روند فرآیند آزمایشی کار با رمرز ریال با وسعتی بیشتر از شرایط کنونی آغاز شود.»