بیش از یک ماه است که فیلترینگ گسترده و محدودیت‌های اینترنتی نه تنها بقای کسب‌وکارها و معیشت میلیون‌ها نفر را هدف گرفته، بلکه انجام بسیاری از امور روزمره و ارتباطات ساده را به کلی مختل کرده است. در این روزها وزیر ارتباطات به عنوان متولی این بخش، بارها در مواضعی مبهم و متناقض منفعلانه تاکید کرده که این محدودیت‌ها در حیطه مسوولیت و اختیارات او نبوده و به صلاحدید و دستور نهادهای امنیتی اعمال شده است.
عیسی زارع‌پور اما در همین روزها به دفعات بر حمایت و تقویت پلتفرم‌های بومی و رواج آنها به عنوان گزینه جایگزین پلتفرم‌های محبوب، تاکید کرده است. این در حالی است که دسترسی به اینترنت آزاد و یافتن راه‌های تازه برای دور زدن فیلترینگ گسترده به دغدغه هر روزه مردم تبدیل شده و رشد بیش از سه هزار درصدی ابزارهای فیلترشکن و وی‌پی‌ان در یک ماه گذشته مهر تاییدی بر این گزاره است. پافشاری مقامات بر کوچ اجباری کاربران و کسب‌وکارها به پلتفرم‌های داخلی از طرفی و تاکید بر دائمی بودن فیلترینگ پلتفرم‌های پرطرفدار از طرف دیگر باعث شده است که چشم‌انداز روشنی از وضعیت آینده اینترنت در ایران وجود نداشته باشد. در حالی که اوایل هفته گذشته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با اشاره به اینکه اینستاگرام و واتس‌اپ مخل امنیت مردم هستند، اعلام کرد که این پلتفرم‌ها رفع فیلتر نخواهند شد، روز گذشته یکی از نمایندگان مجلس گفته است که درصورت آرام شدن شرایط امنیتی، می‌توان محدودیت پلتفرم‌ها را برداشت.
رفع فیلتر به شرط برقراری امنیت
درست در روزهایی که وی‌پی‌ان‌ها و ابزارهای فیلترشکن به بخش ثابتی از سبد خرید خانواده‌های ایرانی تبدیل شده‌اند، یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس اعلام کرده است که اگر شرایط امنیتی کشور آرام شود، می‌توان پلتفرم‌های دارای محدودیت را باز کرد. او اما تاکید کرده است که باید همزمان پلتفرم‌های داخلی تقویت شوند تا به مرور کسب‌وکارها به سمت آنها سوق پیدا کنند. علی‌اصغر عنابستانی، نماینده مردم سبزوار و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگو با «ایسنا» و با اشاره به اینکه تصمیم به فیلترینگ پلتفرم‌ها در شورای عالی امنیت ملی گرفته شده است، گفت: «امنیت و آرامش مساله بسیار مهمی است، بنابراین امیدوارم شرایط امنیتی کشور شرایط مناسبی باشد تا متولیان امر و شورای عالی امنیت ملی که به صورت مشخص این دستور محدودیت موقت را برای مردم صادر کرده، این محدودیت را بردارند و اوضاع به روال عادی برگردد.» عنابستانی، اما همزمان بر توسعه و تقویت پلتفرم‌های داخلی هم تاکید کرد و گفت: «اما از آن طرف هم باید تلاش بسیار زیادی شود که پلتفرم‌های داخلی که می‌توانند بستر مناسبی برای کسب‌وکار و رفاه اجتماعی باشند ارتقا یافته زیرساخت‌هایشان تقویت شود. همچنین پهنای باند بیشتری به آنها اختصاص داده شود تا پلتفرم‌های خارجی بستر آسیب و ناامنی در کشور ایجاد نکنند.» عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به ضرر و آسیب فیلترینگ به کسب‌وکارها، گفت: «این‌گونه نمی‌شود که ما بگوییم چون پلتفرم‌های خارجی بستر ایجاد شغل در کشور شدند، پس هر آسیبی به کشور بزنند و جرات نداشته باشیم با آنها برخورد کنیم و کاری انجام دهیم. اگر الان شرایط امنیتی آرام شود و شورای عالی امنیت ملی تصمیم بگیرد که این پلتفرم‌ها را باز کند تا بتوانند روال عادی‌شان را سیر کنند، همزمان با این موضوع باید پلتفرم‌های داخلی تقویت شوند؛ به شکلی که به مرور کسب‌وکارها به سمت آنها سوق پیدا کرده و در پلتفرم‌های داخلی حضور پیدا کنند.»
با این همه اما در اوایل هفته جاری غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در حاشیه پنجمین همایش ملی پدافند شهری به وضوح تاکید کرد که دو پلتفرم واتس‌اپ و اینستاگرام رفع فیلتر نخواهند شد. او با اشاره به اینکه به تشخیص اولیه شورای امنیت کشور این دو پلتفرم مخل امنیت مردم هستند، در حوادث اخیر با منافقین هماهنگ بودند و حاضر نشدند که شرایط وزارت ارتباطات را بپذیرند، گفت که یکی از شروط رفع فیلتر آنها این است که باید در داخل ایران نماینده داشته باشند. جلالی در این همایش گفت: «بنابراین شورای امنیت کشور تصمیم گرفت تا زمانی که امنیت کشور احساس نشود، تضمینی وجود ندارد که این پلتفرم‌ها رفع فیلتر شود.» او همزمان به تلاش‌های شورای عالی فضای مجازی برای توسعه و تقویت زیرساخت‌های داخلی اشاره کرد و مدعی شد که «یک مهاجرت نرم در شبکه‌های داخلی توسط مردم و به صورت ارادی» در حال رخ دادن است. در مقابل اما رشد صعودی تقاضا برای خرید و استفاده از انواع ابزارهای فیلترشکن از طرفی و متحمل شدن هزینه‌های هنگفت برای خرید تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای از دلالان از طرف دیگر، نشان می‌دهد جریان غالب جامعه رویکردی متضاد این گفته‌ها را دنبال می‌کند.
انکار قطعی اینترنت
بحث محدودیت‌های اینترنت و تداوم فیلترینگ و تاثیر آن بر معاش و زندگی مردم این روزها همچنان داغ است و بهانه برگزاری نشست‌هایی در این زمینه هم شده است. در همین راستا روز سه‌شنبه کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق بازرگانی ایران میزبان نشستی برای بررسی چالش‌های قطعی اینترنت و اثرات آن بر فضای کسب‌وکارها بود و در آن نمایندگان بخش خصوصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تاکید کردند که در دنیای امروز اقتصاد واقعی در فضای مجازی جریان دارد. این نمایندگان در کنار دیگر فعالان اقتصادی تاکید کردند که میزان آسیب و ضررهای ناشی از قطعی اینترنت و فیلترینگ گسترده بر کسب‌وکارها به قدری است که بسته حمایتی دولت نمی‌تواند کوچک‌ترین مرهمی بر آنها باشد.
از طرفی در شرایطی که بسیاری از کسب‌وکارهای مجازی در روزهای گذشته از ضررهای هنگفت، تعدیل نیروی گسترده و حتی تعطیلی خود خبر داده‌اند، سخنگوی دولت روز سه‌شنبه در جمع دانشجویان دانشگاه قم، اعمال محدودیت‌های اینترنتی را انکار کرده و گفته است که دولت سیزدهم هرگز اینترنت را قطع نکرده است. علی بهادری جهرمی در این مورد گفت: «دولت سیزدهم هیچ‌وقت اینترنت را قطع نکرده است، بلکه برخی پیام‌رسان‌های خاص فیلتر شدند. این در حالی است که دولت قبل در حوادث مشابه تمام اینترنت را قطع می‌کرد و استثنایی قائل نمی‌شد.»