امروزه نقش کسب و کارهای خانوادگی بیش از هر زمان دیگری پررنگ شده است و اقتصاد کشورهای بسیاری از آسیا تا اروپا تحت تاثیر فعالیت این شرکت‌ها قرار دارد. کسب و کار خانوادگی فعالیت‌های تجاری را با تعهدات عاطفی در خانواده تلفیق و بستری برای رشد ایجاد می کند.
اما راه‌اندازی موفقیت‌آمیز این نوع کسب و کارها، نیازمند توجه به نکات و فنونی است که به دلیل اهمیت آن گفتگویی داشتیم با «مرتضی میری» یکی از صاحبان کسب وکارهای خانوادگی در حوزه فرش دستبافت. این کارآفرین موفق از تجربه ها و عواملی که موفقیت کسب وکار خانوادگیشان را طی سالیان متمادی تضمین کرده است می گوید:
وجود دیدگاه بلندمدت در کارآفرینی
در کارآفرینی باید دیدگاه بلندمدت داشت. برای حضور در سطح روابط بین المللی، علاوه براهمیت قیمت باید موضوع بسیار مهمی چون کیفیت را تضمین کرد. ورود در عرصه جهانی باید با قدرت کیفیت صورت گیرد. چرا که این امر تضمین کننده بقای شرکت خواهد بود. بدون توجه به کیفیت احتمال شکست در این روابط و بازار رقابتی امروز افزایش پیدا خواهد کرد.
در کشور ما فرش ایرانی پدیده هزار ساله‌ای‌ست که بُعد اشتغال‌زایی و اقتصادی قوی پیدا کرده است. از جمله دلایل از بین نرفتن این حوزه داشتن پایه‌های قوی در کیفیت و اصالت است.
شرکت‌ها برای صادرات کالا باید به شناسایی ویژگی‌های محصولات و خدمات پرداخته و براساس استانداردها و اصل جهانی فرایند بازاریابی اعم از تقسیم بازار، انتخاب بازارهدف و ... عمل کنند. بنابراین در صورت عدم تطابق این محصولات با استانداردهای جهانی، میتوان اصلاحاتی در زمینه‌های مختلف نظیر برندینگ، کیفیت و ... انجام داد.
عوامل موفقیت این کسب و کارخانوادگی
تلاش در مسیری که به اعتبار برند لطمه وارد نشود و اعتماد دیگران اعم از شرکای خارجی، کارمندان، مشتریان داخل و خارج کشور و سایرین از بین نرود، اهمیت بسیار زیادی دارد. چرا که با از بین رفتن این اعتماد مشکلات بسیاری رخ خواهد داد. فرش دست بافت حوزه ای متفاوت تر از سایر حوزه‌های اقتصادی‌ست و اصول رفتاری این مجموعه به گونه ای طرح ریزی شده‌است که افراد در این کسب و کارخانوادگی کار تیمی قوی داشته و همانند اعضای یک خانواده مشغول به فعالیت هستند. ضمن توجه به ایجاد فضایی برای شناخت جایگا‌ه‌های افراد توسط اعضا، تلاش در ایجاد روابط سالم و صمیمی بین افراد مورد توجه است. میتوان افرادی را در این حوزه مشاهده کرد که سابقه کار ۲۰ الی ۲۵ سال به بالا دارند.
این مجموعه با در نظرگرفتن چارچوب و اصول و عمل کردن مطابق آن موفقیت خود را تضمین کرده‌اند به گونه ای که اشاره شد حتی اگر سفارشی دریافت کنند و برخلاف اصول این مجموعه باشد با وجود درآمد خوب این سفارش، حاضر به پذیرش آن نشده‌اند.
هر کسب و کاری باید روی رضایت مشتریان تمرکز داشته باشد. رضایت مشتریان سبب ماندگاری کسب و کار خواهد شد. در نظر گرفتن خدمات پس از فروش در این راستا می تواند تمایز ایجاد کند.
این مجموعه ۱۰۰ سال ضمانت برای محصولات خود در نظر گرفته و به نرخ ارز روز محصولات خریداری شده مشتریان را مجددا خریداری می کند. فرش ایران در گذشته به‌عنوان منبعی برای سرمایه گذاری بوده است و افراد برای حفظ سرمایه خود فرش خریداری می‌کردند، اگرچه متاسفانه عرضه فرش‌های دستبافت مطابق با مد و بدون توجه به سنت‌ها و طرح‌های گذشته این امر را تا حدودی با مشکل مواجه کرده‌است، این مجموعه به نوآوری توجه زیادی دارد و در این جهت اقداماتی را انجام داده اما هم‌چنان پای‌بندی خود را به سنت‌های قدیمی نیز حفظ کرده‌است.
مستند سازی، امری مهم!
تلاش برای مستند سازی و مکتوب کردن از نسل‌های پیشین صورت گرفته و کمک شایانی به نسل جوان امروز کرده است. این مستند سازی و وجود نوشتارها از دو جهت اهمیت بسیاری دارد :
۱.الهام بخشی:
وجود مستنداتی از نسل‌های گذشته و حفظ آنها تاثیرات بسیار زیادی داشته است. در این نوع مستندات فراز و نشیب‌های اقتصادی، رکود و شکوفایی اقتصادی در دوره‌های مختلف مشاهده می‌شود. میتوان آگاهی یافت که در هر یک از این دوران‌ها باید چه فعالیت‌هایی انجام داد. از جمله دلایل موفقیت این کسب و کار، عدم کاهش کیفیت حتی در دوره‌های مختلف رکود بوده است. این شرکت به امر کیفیت نگاه ویژه ای دارد و برای حفظ کیفیت در دوره های رکود سایر هزینه‌های جاری خود را کاهش داده اما ذره‌ای از کیفیت محصولات خود را تحت الشعاع قرار نداده‌است. حتی در بعضی دوره ها میزان تولید این محصولات کاهش یافته اما محصولات تولید شده، محصولاتی با کیفیت بسیار خوب بوده‌اند.
۲.سابقه برند:
علت نبود کسب و کارهای خانوادگی پر قدمت در ایران عدم توجه به مستن سازی و ثبت شرکت در ایران است. چنان که این مجموعه در دهه ۴۰ به عنوان مجموعه و تشکل ثبت رسمی شد.
اشتغال زایی
اشتغال‌زایی و حفظ آن در این حوزه اهمیت بسیار زیادی دارد . دلیل اهمیت اشتغال زایی و حفظ آن در حوزه کسب و کاری چون قالی بافی این است که؛ بخش عمده شاغلین را روستاییان تشکیل می‌دهند و اگر این فعالیت‌ها تداوم پیدا نکند، مهاجرت روستاییان به شهرها را به همراه خواهد داشت.
شیوه تبلیغات و promotion
یکی از گسترده ترین وموثرترین شیوه‌های تبلیغاتی در این حوزه تبلغیات دهان به دهان توسط مشتریان است. علاوه بر این روش بسیار تاثیر گذار، شیوه‌های تبلیغاتی به فضای فرهنگی منطقه‌ای که قصد تبلیغات در آن مکان‌ها را داریم بستگی دارد.
در کشور ژاپن تایید شدن فرش دستبافت توسط موزه‌های هنری برای مشتریان اهمیت زیادی دارد، لذا محور تبلیغات، برگزاری نمایشگاه‌ها در موزه‌های هنری و ... است. بازبافی آثار آنتیک و قرار دادن دو اثر در کنار یکدیگر در آلمان، نمایشگاه های بزرگ دکوراسیون، نشریات در این حوزه و ... مثال‌هایی برای شیوه تبلیغات این کسب و کار است.
امروزه با توجه به گستردگی فضای مجازی استفاده از فضای مجازی به ویژه اینستاگرام از بازخورد خوبی برخوردار است. این ابزارهای مجازی عمدتا برای انتقال اطلاعات در حوزه‌های زیبایی شناسی، خود محصولات و ... مورد استفاده قرار گرفته‌اند. برای مثال ترجمه تصویر و تعریف داستان فرش برای اثرگذاری بیشتر روی مشتریان
این امر اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که با ایجاد تمایز رقابتی، دلیل افزایش پرداخت مشتری نسبت به محصولات رقبا را توجیه می‌کند. این داستان‌ها اساسا مبتنی بر تولید محتواست. یکی از موارد مهم این روزها این است که با تولید محتوا جلوی چشمان مخاطبین‌تان باشید. تولید محتوای این مجموعه چه به شکل مکتوب و چه بصری به‌صورت هفتگی انجام می‌شود.
در شرایط امروز کشورهای توسعه یافته از جمله ایران با توجه به قدمت تاریخیش ظرفیت گسترده‌ای در ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان خود دارد. از این رو باید از ریشه‌ها و بنیان‌ها استفاده کرد و در راستای حفظ کسب وکارهای خانوداگی گام برداشت.
ضرورت ایجاد تغییر و نوآوری
عمدتا فرش دستبافت ایرانی ریشه در سنت‌های ایران دارد و ایجاد تغییرات امری دشوار است. اما باید در نظر گرفت نسل جوان امروز تا حدودی متفاوت تر ازنسل‌های پیشین خود هستند و به ضرورت نوآوری، آگاهی دارد. بارها مشاهده شده که نسل قدیم اجازه ورود نسل جدید به این حوزه را نداده اند اما این نسل نیاز را در بازار ایجاد کرده و خود برای پاسخ گویی آن نیاز گام برداشته است.
دلیل استمرار صادرات
اولین دلیل آن کیفیت محصولات است که در قسمت‌های قبلی به ضرورت آن توجه شد اما دومین دلیل برای آنها نحوه حضور در بازارهاست. باید در نظر داشت دنیای امروز دنیای رقابت است. بسیاری از رقبا با تقلید ظاهری از محصولات، تخریب بازار را به همراه خواهند داشت. لذا نقش نواوری مجددا مورد توجه قرار می‌گیرد. رقبایی مثل چین در بخش کوچکی از فرش ایران تاثیر گذاشته‌اند چرا که کیفیت فرش ایرانی زبان زد است و صرفا فعالیت آنها به نوعی کپی برداری محسوب می‌شود. زمانی مشکل رخ می دهد که قیمت فرش های ایرانی به دلیل نیروی کار و سرمایه ... نسبت به رقبا بالاتر است و ما در صدد ایجاد تمایز رقابتی و افزایش ارزش افزوده بنیاییم! ما باید در راستای افزایش دامنه اختلاف خود با رقبا برآییم و در کلاس خود با رقبای خود رقابت کنیم.
برند و برندینگ
برای حفظ برند و جلوگیری از کمین رقبا با توجه به فرش‌های تقلبی رقبا، این مجموعه شناسنامه‌ی هولوگرام داری را برای تمامی محصولات خود عرضه می‌کند و هنگام فروش فرش به خریدار تحویل داده می‌شود. با ثبت شماره فرش می‌توانند از اصالت آن اطمینان حاصل کنند. علاوه برآن، لوگوی این مجموعه در قسمت‌های مختلف فرش نهادینه شده و مشتریان با مشاهده آنها می‌توانند نسبت به اصالت کالا اطمنیان حاصل کنند. با استفاده از کمیته‌های مختلف در نمایندگی‌های فروش در کشورهای مختلف رقبای متقلب را شناسایی کرده و اقدام قانونی صورت می‌گیرد.
منابع حفظ این کسب وکار
۱.نیروی انسانی
۲. دانش تولید محتوا
۳. پژوهش دائم در این حوزه توسط صاحبان کسب وکار
۴. استفاده از اطلاعات و تجربیات نسل پیشین
۵. حفظ پویایی در کسب و کار
۶. قیمت گذاری مناسب
۷. توجه مداوم به کیفیت
۸. رصد مداوم رقبا
برای مطالعه بیشتر:
با خانواده‌تان کسب و کار راه بیندازید
چالش‌های مدیریت کسب‌وکار خانوادگی
همه چیز در مورد برنامه‌ی جانشینی در کسب و کارهای خانوادگی
بهترین توصیه‌ها برای اداره‌ی کسب‌وکار خانوادگی
چگونه اطمینان حاصل کنید که کسب و کارتان در نسل بعدی زنده باقی می‌ماند؟
نکاتی برای راه اندازی کسب و کار خانوادگی موفق
ملیکانصیر ( کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی)