بافندگی با پره دوچرخه تا کارآفرینی، روایت بانویی است که علاقه به صنایع دستی را از کودکی در سر می‌پروراند و اکنون کارآفرین نمونه‌ای در مازندران است که نه تنها منبع درآمد مناسبی برای خانواده خود ایجاد کرده است بلکه ده‌ها خانوار دیگر هم از این راه روزی حلال کسب می‌کنند.
صنایع دستی، یکی از هزاران هزار شغلی است که به‌عنوان منبع درآمدی برای خانوارها از گذشته تاکنون دارای اهمیت فراوان بوده و اگرچه در برخی از دوران به‌دلیل برخی از مشکلات کمرنگ شده اما همچنان می‌تواند نقش مهمی در اشتغال خانوارها ایجاد کند.
مازندران در کنار کوه، دریا و جنگل، نه‌تنها با سرسبزی جنگل‌ها و مراتع و کرانه آبی خزر، بلکه با هنر صنایع دستی هم شناخته شده، هنری اصیل و سنتی که با قدمت بیش از ۱۰۰ هزارساله در مهد صنایع دستی کشور، تشنه حمایت مسؤولان است.
استان مازندران، استانی با آب و هوای مطلوب است که در کنار همه زیبایی‌ها، سرسبزی‌ها و زیستگاه مناسب و دارا بودن جنگل و دریا به‌عنوان قطب گردشگری، در بخش صنایع دستی هم از قدمت دیرینه برخوردار بوده و گردشگران فراوانی را به خود اختصاص داده است.
صنایع دستی در استان مازندران قدمتی به دیرینگی ایران‌زمین دارد و براساس آنچه توسط کارشناسان میراث و صنایع دستی عنوان می‌شود، با توجه به قدمت آثار مکشوفه در دره شوش غربی و شرقی رستمکلا، مطالعات و پژوهش‌های باستان‌شناسی ثابت کرد که آثار به‌دست‌آمده از مازندران دارای قدمت بیش از ۱۰۰ هزار ساله است، این دست‌افزارهای سنگی به‌عنوان قدیمی‌ترین صنایع دستی نیاکان ما در مازندران مطرح بوده است.
صنایع دستی استان مازندران همچون سایر مناطق کشور، دارای پیشینه و سابقه‌ای چندین هزار ساله است و از حدود ۲۰۰ بیشتر از ۸۰ رشته صنایع دستی در مازندران تولید می‌شود و براساس آخرین آمار بیش از ۱۲ هزار صنایع دستی‌کار بومی، در استان زندگی و دارای کارت شناسایی از میراث فرهنگی هستند
رشته صنایع دستی مصوب معاونت صنایع دستی کشور بیشتر از ۸۰ رشته در مازندران تولید می‌شود و براساس آخرین آمار بیش از ۱۲ هزار صنایع دستی کار بومی، در استان زندگی و دارای کارت شناسایی از میراث فرهنگی هستند.
بر اساس تازه‌ترین داوری صنایع دستی کشور که در تهران انجام شد، ۱۷ اثر هنرمندان صنایع دستی مازندران موفق به کسب نشان ملی مرغوبیت یا همان مهر اصالت شدند که مهر اصالت بین‌المللی گواهینامه‌ای است که شورای جهانی صنایع دستی برای حفظ، احیا و تداوم مشاغل بومی و سنتی به هنرمندان می‌دهد و با این مهر آثار آنان قابلیت عرضه به بازارهای ملی و جهانی را پیدا می‌کند و با این تعداد از آثار اعلام‌شده، مازندران ۶۵ اثر صنایع دستی دارای مهر اصالت را در کارنامه خود دارد.
براساس اطلاعات اعلام‌شده بیش از ۷۰ نوع محصول صنایع دستی به همت هنرمندان مازندرانی در سبد صادرات قرار گرفته و راهی بازارهای جهانی شده و استان مازندران در صنایع دستی همچون چرم، نمد، لاک‌تراشی، حصیربافی، گلیم، جاجیم، بافته‌های ابریشمی، پوستین‌دوزی، صنایع فلزی، صنایع سنگی، سفال، البسه محلی و سوزن‌دوزی تولیدکننده است.
و اینک در کنار همه داشته‌های مختلف در صنایع دستی، معرفی کارآفرینان در بخش صنایع دستی موضوع این بخش از گزارش ماست، هنری که با استفاده از هنر دست هنرمندان، نخ و رنگ، و با نقش و نگار‌های طبیعت و با استفاده از رنگ‌های شاد در بافت، در فروشگاه‌های صنایع دستی در مقابل چشمان خریداران می‌درخشد.
معرفی کارآفرینان یکی از برنامه‌هایی است که با تلاش تیم خبرگزاری فارس در دستور کار قرار گرفته و در این راستا در بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، امداد، صنایع دستی و گردشگری و بخش‌های مختلف دیگر تلاش داریم تا کارآفرینان نمونه و البته گمنام مازندران را معرفی کنیم.
تهیه گزارش از کارآفرین تحت پوشش کمیته امداد در شهرستان بهشهر با موضوع «بانویی که کار کرد تا سربار نباشد» با استقبال گرم کارآفرین، خانواده بزرگ امداد و بسیاری از شهروندان و هم‌استانی‌ها قرار گرفت و اکنون تلاش داریم در ادامه راه کارآفرینان مختلف در بخش‌های دیگر را به جامعه معرفی کند.
برای معرفی بانویی کارآفرینان از خطه مازندران، روانه منطقه زاغمرز در شهرستان بهشهر در شرق استان پهناور مازندران شدیم، بانویی که نه‌تنها در یک نوع از صنایع دستی بلکه کلکسیونی از صنایع دستی را می‌داند و به آموزش هنرهای مختلف دستی مازندران مبادرت دارد.
همچون همیشه، با قوت تعیین‌شده قبلی روانه منطقه زاغمرز شدیم و با توجه به آدرسی که از قبل داشتیم، به‌راحتی کارگاه این بانوی توانمند را یافتیم و با تماسی کوتاه، او را مقابل درب کارگاه با شوق و ذوق خاصی دیدیم، شوقی که بدون شک برگرفته از همین ارتباط کاری و رنگ‌ها و آشتی با طبیعت است.
وارد کارگاه کوچکی شدیم، کارگاهی کوچک حدود 20 متری که در گوشه و کنار آن انواع و اقسام کارهای دست را به‌راحتی می‌توانی ببینی و از گلیم، جاجیم، سفره‌دوزی گرفته تا کیف‌دوزی و عروسک‌دوزی هنر دست این بانوی توانمند در منطقه زاغمرز است، بانویی اصالتاً اهل اردبیل اما عاشق هنرهای دستی مازندران.
با ورود به کارگاه کوچکش در یک روز سرد زمستانی در اولین روزهای زمستان ۹۸، اندکی سرما حس شد اما وجود رنگ‌های شاد و طبیعتی که در گوشه گوشه هنر دست این بانوی توانمند مشاهده می‌شد، کم کم از این سرما کاست و آنچه مهمان دل‌ها و وجودمان شد، خونگرمی بانوی کارآفرین در کنار شاگردان و شوقی که برای آموزش داشت، شد.
دقایقی را محو تماشای هنرهای مختلف دست این بانوی هنرمند شدیم و در همین حین شاگردان یکی یکی آمدند و مشغول فراگیری هنرهای دستی شدند و آنچه بیش از همه توجهم را جلب می‌کرد، شوق و ذوقی بود که در این کارآفرین صنایع دستی در شرق مازندران هویدا بود.
همچنان که سرگرم آموزش بود، از فاطمه قاسمی این بانوی هنرمند اهل زاغمرز در مورد علاقه‌مندی به این هنر پرسیدیم و اینکه چگونه به این هنر علاقه‌مند شد؟ می‌گوید: اهل نمین اردبیل است و از ۸ سالگی به هنر دستی علاقه‌مند بود و شروع به بافت کرد و در آن دوره که میل بافندگی به این میزان نبود، از پره دوچرخه به‌عنوان میل بافندگی استفاده می‌کرد.
علاقه‌مندی‌اش به هنر دستی و بافندگی آنقدر بالا بود که به‌دلیل نبود کاموا و فراهم نبودن شرایط، حتی برخی از لباس‌ها را باز کرده و به‌صورت گلوله‌های کاموا درمی‌آورد و دوباره شروع به بافت می‌کرد و همان علاقه از کودکی موجب شد تا اکنون بانوی کارآفرین در شرق مازندران و استان باشد و نه‌تنها پای ثابت همه جشنواره‌هاست، بلکه این هنر دست، اکنون به‌واسطه از کارافتادگی همسرش، منبع مهم اقتصادی برای او و خانواده چهارنفره‌شان شده و از او یک بانوی کارآفرین ساخته است که موجب اشتغال‌زایی فراوان در منطقه شده است.
با ازدواج در مازندران، به‌دلیل تنهایی، چون علاقمند به بافندگی بودم به همسرم گفتم برایم یک دستگاه تهیه کند و به مدت دو سال در منزل به گلیم‌بافی پرداختم و سپس با توسعه کار و استقبال، مغازه‌ای را در زاغمرز اجاره کردم و شروع به آموزش کردم و ۱۰ سال به همین روش ادامه دادم.
بیش از ۲۰ سال به کار در بخش صنایع دستی و در بخش‌های مختلف هنرهای دستی به‌طور مداوم اشتغال دارم و در این حوزه آموزش می‌دهم و با سازمان‌های مختلفی از جمله جهاد کشاورزی و سپس با صنایع دستی همکاری داشته و دارم.
* صنایع دستی مازندران در فراق بازارچه دائمی و حمایت مسؤولان
قاسمی که خود در بخش‌های مختلف عروسک‌بافی، کیف‌بافی، جوراب‌بافی، گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی، استادکار و کارآفرین نمونه است، مهم‌ترین مشکلش را نبود بازارچه دائمی فروش محصولات صنایع دستی و توسعه کارگاهش می‌داند و می‌گوید: مهم‌ترین مشکلم مکان کوچکی است که در اختیار دارم و جوابگوی وسعت کار و آموزش نیست و همچنین نبود بازارچه دائمی از دیگر مشکلات ماست.
وی معتقد است هنرهای دستی و توسعه آن، گامی برای حمایت از تولید ملی است که درآمدزایی مناسبی را هم داراست و اکنون با افزایش ابزار کار و دستگاه بافندگی، ۱۰ سال شاهد رونق بیشتر در کسب و کار و این هنرهای دستی هستیم.
این کارآفرین نمونه در منطقه زاغمرز بهشهر در شرق مازندران که با اشتغال مناسب در منطقه، کارآفرینی مناسبی را ایجاد کرده که زمینه‌ساز اشتغال و خودکفایی در منطقه شده است.
می‌گوید: با یک دستگاه بافت و با سرمایه ۲۰ هزار تومانی شروع کردم و اکنون نه‌تنها اشتغال‌زایی مناسب ایجاد شده بلکه بسیاری از تولیدات شاگردان خود را خریداری و به فروش می‌رساند.
قاسمی با اشاره به ازکارافتادگی همسرش می‌گوید: همسرم بعد از تصادف، ازکارافتاده شد و با هنر دستی که داشتم و با همکاری و همراهی دائمی و همیشگی همسرم، اشتغال‌زایی مناسبی ایجاد کردم.
وی گفت: هنر، سرمایه من است و اگر این هنر را نداشتم، شاید این جایگاه برای من قابل تصور نبود و زندگی فعلی شاید با شرایط سخت‌تری می‌گذشت و اکنون نه‌تنها برای من بلکه برای شاگردان من هم درآمدزایی مناسبی ایجاد شده و منبع درآمد مناسبی برای خانوارهاست.
قاسمی از تعداد شاگردانی که آموزش داده است، می‌گوید و اینکه تنها در چهارقلعه بهشهر و در منطقه زا غمرز حدود ۸۰۰ نفر را آموزش داده‌ام و می‌توان از او به‌عنوان مادر صنایع دستی منطقه زاغمرز نام برد که هیچ‌گاه از کمبود درآمد گلایه نکرد و با شوق و ذوق به این کار مبادرت دارد.
و اما توصیه او به هنرجویان و افرادی که به رشته‌های صنایع دستی علاقه‌مند هستند این است که نباید توقع زیاد داشته باشند و بدانند درآمد کم اما برکت دارد و این هنر ارزشمند است و اگر در یک شاخه بمانند و این شاخه و آن شاخه نکنند، درآمدزایی مناسبی خواهند داشت.
می‌گوید: نبود مکان مناسب از دغدغه‌های جدی من است که باید گسترش داده شود و بسیاری از دستگاه‌ها را به شاگردانم می‌دهم و در منزل استفاده می‌کنند و انتظارم از مسؤولان این است که تسهیلات کم‌بهره در اختیار ما قرار داده و یا اینکه مکانی در اختیار ما قرار دهند.
این کارآفرین گفت: خوشبختانه بهزیستی استان مازندران و بهشهر، شهرداری بهشهر، صنایع دستی و گردشگری، کمیته امداد از جمله نهادهایی هستند که از تولیدات من حمایت می‌کنند و بیشترین حمایت‌ها از سوی بهزیستی استان مازندران است.
* ایجاد اشتغال در صنایع دستی در گرو حمایت مسؤولان
قاسمی با اشاره به وجود علاقه در صنایع دستی و حمایت مسؤولان به‌عنوان دو عامل مهم در توسعه این صنعت یادآور شد: اگر مواد اولیه در این حوزه به راحتی و با قیمتی مناسب تهیه شود و بازار مصرف هم وجود داشته باشد و مسؤولان از صنایع دستی بومی حمایت کنند، افراد زیادی در این حوزه مشغول به‌کار شده و اشتغال مناسبی ایجاد خواهد شد.
وی با قدردانی از مدیریت هتل صدرا که در حمایت از صنعتگران صنایع دستی وارد عمل شد و مکانی به‌صورت رایگان به‌عنوان نمایشگاه در هتل در اختیار ما قرار داد، گفت: کمک بسیار بزرگی توسط مدیریت مروارید و هتل صدرا انجام شد که موجب شد تا با حضور مسافران و گردشگران در این هتل محصولات ما به فروش رفته و همچنین بعد از آن با خریدهای متعدد دیگر از ما و هنر هنرمندان این استان استقبال شود و فروش مناسبی داشته باشیم.
این کارآفرین در مورد مشکلات کار در اوایل شروع به کار می‌گوید: در ابتدای تصادف همسرم مشکلات فراوانی داشتم و برای فروش محصولات به ادارات مختلف رفتم که اصلاً حمایت نمی‌شد و روزگار سختی بود که یادآوری آن روزها برایم دردآور است اما اکنون به شکر خدا به نقطه‌ای رسیدیم که حتی شاگردانم اکنون از نظر بازار فروش مشکل و دغدغه‌ای در این بخش ندارند و تنها و مهم‌ترین مشکل ما نبود بازارچه دائمی و حمایت مسؤولان از هنرمندان و خرید محصولات صنایع دستی بومی است.
قاسمی گفت: کار دست هنری سخت است و انتظار داریم مسؤولان از این هنر استقبال و حمایت کنند که به‌عنوان نمونه در بخش خرید هدایا، مسؤولان می‌توانند کمک‌کار خوبی برای ما باشند، چرا که صنایع دستی هنر زیبا از دستان مردان و زنان این مرز و بوم است و اگر مسؤولان حمایت کنند و در روزهایی که به نام خودشان است برای تجلیل از کارکنان از صنایع دستی هنرمندان بومی استفاده کنند، ما مشکلی نداریم.
اگرچه صنایع دستی، هنری سخت برای آفریننده و خلق‌کننده اثر است اما استادکاران و هنرمندان بسیاری مبادرت داشته و عشق می‌ورزند و در صورت بازار فروش مناسب و حمایت مسؤولان از صنایع دستی بومی و محلی و حمایت از تولید ملی، می‌توان از این هنرهای دستی، کاری دائمی برای اشتغال‌زایی جوانان خلق کرد و همه این موارد نیازمند توجه مسؤولان در این زمینه است تا نه تنها در شعار بلکه در عمل از تولید ملی حمایت و به خودکفایی لازم در این بخش برسیم.