فریدون برکشلی، رئیس مرکز مطالعات انرژی وین در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تأثیر انتخابات آمریکا بر بازار جهانی نفت، با اشاره به اینکه احتمالاً تاریخ، انتخابات ۲۰۲۰ میلادی آمریکا را به خاطر می‌سپارد و از آن به عنوان نمونه‌ای استثنایی یاد می‌کند، گفت: این انتخابات به خصوص از این بابت استثنایی است که کشورهای متعددی تحولات آن را لحظه به لحظه دنبال کردند؛ از پکن، توکیو و دهلی تا اروپا و کانادا، مردم و دولت‌ها هر یک بنا به دلایل مهم و موجهی، اخبار و تحولات این دوره انتخابات را در آمریکا، دنبال می‌کردند.
وی افزود: شبکه خبری خارجی نیز اعلام کردند که ساعات پوشش خبری زنده و تعداد خبرنگارانی که در گیر بوده اند، بی سابقه بوده است.
به گفته این کارشناس بین المللی بازار نفت، کلیه بازارها و مراکز بورس بین المللی هم در بلاتکلیفی و ابهام کم سابقه‌ای، انتخابات ۳ نوامبر آمریکا را دنبال می‌کردند. سردرگمی و بلاتکلیفی، اما در بازار نفت، بی سابقه بود. واکنش بازار جهانی نفت، ناشی از دو موضع متفاوت و بلکه متناقصی است که دو کاندیدای رقیب از مدت‌ها پیش طراحی و اعلام کرده بودند. در همین حال بازار جهانی نفت در بسته ای از تحولات بین المللی، سخت درهم تنیده گرفتار آمده است.
موتور تقاضای نفت چین از نفس افتاد
برکشلی با بیان اینکه در طرف تقاضا، چشم‌ها همه به چین دوخته شده است، اظهار داشت: چین در ۱۵ سال اخیر، موتور رشد تقاضای جهانی نفت بوده است. گذشته از بحث کرونا، دعوای تجاری آمریکا و چین، تأثیر تعیین کننده ای در عملکرد اقتصادی چین دارد. چین زمانی داعیه دار موتور رشد مصرف نفت بود چرا که رشد تولید ناخالص داخلی دو رقمی داشت. حالا با رشد تولید ناخالص داخلی ۴.۳ درصدی که البته هنوز هم رشد بالایی است، موتور تقاضایش از نفس افتاده است.
رئیس مرکز مطالعات انرژی وین ادامه داد: وضعیت در هند هم به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان نفت جهان بهتر نیست. این کشور هم درگیر با ویروس کرونا، حالا با رشد تولید ناخالص داخلی زیر ۲ درصد در سه ماهه سوم ۲۰۲۰، علائم امیدوار کننده ای را به بازار جهانی نفت ارسال نمی‌کند. کشورهای حوزه آ سه آن (کشورهای جنوب شرقی آسیا) هم همگی در رشدهای نزدیک به ۱ درصد قرار دارند.
وی گفت: با توجه به آنچه گفته شد، ترامپ طی ۳ سال گذشته با اعمال فشارهای اقتصادی به چین، این کشور را از ایفای نقش مؤثر در طرف تقاضا، باز داشته است. بدیهی است که کاهش رشد چین - که اینک به یک کشور صادر کننده سرمایه تبدیل شده و با سرمایه گذاری در امریکای لاتین، آفریقا، آسیای میانه و آسیای غربی، به رشد اقتصادی و در نتیجه مصرف بیشتر انرژی کشورهای مختلف تأثیر گذاشته- را از ایفای نقش پیشین خود باز داشته است.
تقاضا در بدترین شرایط تاریخ؛ عرضه در بالاترین سطح / کمک مهم اوپک پلاس
این کارشناس بین المللی بازار نفت با تاکید بر اینکه در طرف عرضه هم شرایط سختی حاکم است، تصریح کرد: نفت شیل، تولید آمریکا را به ۱۳ میلیون بشکه در روز رساند. آمریکا پس از ۷۰ سال به یک کشور صادر کننده خالص نفت تبدیل شد و وارد رقابت با تولید کنندگان نفت خام‌های متعارف شد.
طبق اظهارات برکشلی، در دسامبر ۲۰۱۹ تقاضای جهانی نفت برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت، رقم ۱۰۰ میلیون بشکه در روز را رد کرد. پیش بینی آژانس‌های معتبر مطالعاتی نفتی مانند دبیرخانه سازمان اوپک، دلالت بر افزایش سالیانه ۰.۷ الی ۱ میلیون بشکه تقاضای نفت داشت. با پیدایش ویروس کرونا، از یکسو و جنگ تعرفه‌ها میان آمریکا و چین از سوی دیگر، تقاضای جهانی نفت با ریزش بی سابقه‌ای روبرو شد.
رئیس مرکز مطالعات انرژی وین درباره پیش بینی تقاضای جهانی نفت برای ۲۰۲۱ میلادی توضیح داد: پیش بینی برای تقاضای نفت در بهترین شرایط حدود ۹۰ میلیون بشکه در روز برآورد شده است. بنابراین در شرایطی که تقاضا در بدترین شرایط تاریخ بازار جهانی نفت قرار دارد، عرضه نفت شدت بی سابقه‌ای پیدا کرده است. مدیریت بازار توسط اوپک پلاس کمک مهمی به ثبات بازار جهانی نفت کرده است. البته دامنه تحمل اوپک پلاس هم تابع محدودیت‌هایی است.
احتمال بازگشت به معاهده پاریس با پیروزی بایدن
وی ضمن یادآوری این موضوع که بودجه کشورهای تولید کننده نفت اوپک و غیر اوپک از فروش نفت تأمین می‌شود، گفت: برای کشورهایی که نفت خود را با هزینه کم تولید می‌کنند، ممکن است مقرون به صرفه باشد که تولید را حتی با قیمت‌های پایین، افزایش دهند. عربستان برای تولید هر بشکه نفت حدود ۳ دلار هزینه می‌کند. بنابراین بازگشت به تولید ۱۲ میلیون بشکه در قیمت زیر ۴۰ دلار هم مقرون به صرفه است. در روسیه هزینه متوسط تولید ۱۰-۹ دلار و برای نفت شیل بیش از ۴۰ دلار است. به این ترتیب در صورت تدوین یک استراتژی مؤثر، امکان وقوع نبرد سهم بازار تازه‌ای پس از روی کار آمدن دولت تازه در ژانویه ۲۰۲۱ محتمل است.
این کارشناس بین المللی بازار نفت افزود: جمهوری خواهان در دو بخش نفت و تسلیحات ریشه دارند. در بخش نفت، ترامپ برای رونق بخشیدن به نفت شیل، تلاش زیادی کرد. اگرچه نفت (وگاز) شیل از سال‌های ۲۰۰۶-۲۰۰۵ شروع به فعالیت کرد و در دهه ۲۰۱۰ و در دوران اوباما رشد کرد ولی رونق و جهش ناگهانی خود را مدیون ترامپ است. ترامپ برای آزاد کردن بخش نفت و به ویژه شیل از قید و بند مقررات و فشارهای بین المللی، از معاهده آب و هوای پاریس هم خارج شد و دست شیل را برای توسعه فزاینده باز گذاشت. تخریب‌های زیست محیطی تولید شیل، بسیار پرهزینه و بعضاً غیر قابل جبران است. این موضوعی است که دمکرات‌ها و فعالان محیط زیست، همیشه به آن توجه داشته اند.
برکشلی گفت: در واقع بحث حفاظت از محیط زیست که ترجمان بخش مهمی از آن کاهش فعالیت در بخش اکتشاف و استخراج شیل است، یکی از محورهای کارزار انتخاباتی آمریکا و شعار دمکرات هاست؛ در صورت پیروزی کاندید حزب دمکرات در آمریکا، احتمال کند شدن فعالیت‌های تولید نفت زیاد است. البته محافل طرفدار تولید نفت شیل هم قدرتمند هستند. بنابراین تنها پیروزی دمکرات‌ها در کاخ سفید، کافی نیست. چنانچه دمکرات‌ها در کنگره و به ویژه سنا، در حداقل باشند، نمی‌توانند به راحتی اهداف و سیاست‌های محیط زیستی و چه بسا، بازگشت به کنوانسیون آب و هوای پاریس را عملی سازند.
پیروزی بایدن عرضه نفت متعارف را تقویت می‌کند
این مقام مسئول ادامه داد: این مسئله فقط مربوط به کنوانسیون پاریس هم نمی‌شود. بازگشت آمریکا به سازمان بهداشت جهانی یا برخی دیگر از توافقنامه‌های بین المللی کم و بیش با همین مسئله روبرو است. بنابراین باید دید که برنده انتخابات اعم از ترامپ یا بایدن با چه شرایطی پیروز خواهند شد.
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین توضیح داد: بایدن در برنامه‌های خود متعهد شده که طی دوره ۴ ساله ریاست جمهوری خود مبلغ ۲ تریلیون دلار برای ترمیم، بهبود و ارتقا شرایط محیط زیست کشورش هزینه خواهد کرد. بخشی از این هزینه صرف کاهش وابستگی به انرژی‌های فسیلی است. این یعنی تولید و مصرف را کاهش خواهد داد. این در مجموع به سود نفت است. زیرا که برای تولید انرژی‌های نو و پاک هم هنوز باید نفت مصرف کرد، اگرچه نحوه مصرف آن متفاوت خواهد بود.
وی تحول مهم دیگر در طرف عرضه را توقف تحریم‌های نفتی آمریکا دانست و گفت: جمهوری اسلامی ایران ظرفیت قابل بهره برداری ۴.۳ میلیون بشکه در روز را دارد که قادر است در ظرف کمتر از ۶ ماه وارد بازار کند. ونزوئلا هم امکان افزایش تا سقف یک میلیون بشکه در روز در مدت یک سال را دارد. لیبی هم تولید خود را آغاز کرده و همین حالا هم نزدیک به ۶۰۰ هزار بشکه در روز تولید می‌کند. به این ترتیب بازار جهانی می‌تواند در ظرف چند ماه با عرضه تازه ای بیش از ۳.۵ میلیون بشکه در روز مواجه شود.
احتمال خروج ۵۰ درصد نفت شیل از بازار / تلاش برای تحریک تقاضا
برکشلی با بیان اینکه بدیهی است که مدیریت بازگشت این میزان از تولید به بازار کار دشواری است، ادامه داد: البته بی مهری دمکرات‌ها نسبت به نفت شیل، بخش قابل ملاحظه‌ای از شیل را از بازار خارج خواهد کرد. پیش بینی‌ها حکایت از خروج ۵۰ در صد از نفت شیل آمریکا را دارد که در قیمت زیر ۴۰ دلار خواه ناخواه از چرخه بازار خارج می‌شوند.
به گفته وی، بدیهی است که ماهیت رابطه آینده آمریکا و چین و از آن مهم‌تر روند بازگشت اقتصاد به شرایط عادی، پس از کرونا یا کنار آمدن اقتصاد جهانی با ویروس کرونا، تا زمان دسترسی به یک راه حل قطعی مهم است. بازار نفت به طور حیاتی نیازمند باز گرداندن تقاضای جهانی نفت به کریدور ۱۰۰ میلیون بشکه در روز است. البته ظرفیت موجود در بازار بیش از این رقم است. بنابراین تلاش برای تقویت طرف تقاضا، مهم‌تر از طرف عرضه است.
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین تاکید کرد: در شرایط کنونی بازار، قیمت‌های پایین نفت، مصرف تازه ای را ایجاد نمی‌کند. چنانچه قیمت پایین به مصرف کننده نهایی منتقل نشود، تقاضای جدیدی شکل نمی‌گیرد. برای رئیس جمهور دمکرات، بدترین شرایط وقتی است که مجلس سنا و دیوان عالی را در اختیار ندارد. چرا که هیچ ابتکار تازه ای را نمی‌تواند در ارتباط با بخش انرژی و بازار نفت، شکل دهد.