توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) روشی است که به گفته کارشناسان برای رشد استارتاپ‌ها، تولید محصولات فناورانه جدید و به بار نشستن اختراعات می‌تواند مناسب و تاثیرگذار باشد.
به طور حتم یکی از مشکلات شرکت های فناور متشکل از جوانان نخبه و تحصیلکرده و محققان دانشگاهی، نبود سرمایه است به گونه ای که این مهم در طول سال های اخیر عامل اصلی درجا زدن بسیاری از این شرکت ها عنوان شده است.
همین امر سبب شده است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری روش‌های مختلف تامین مالی را برای شرکت های دانش بنیان تعریف کند.
روش‌های نوین مالی همچون ابزارهای مالی پیش بینی شده در فرابورس و صندوق‌های پژوهش و فناوری، بسته به اندازه و توانایی شرکت های دانش بنیان از جمله این ابزارهاست.
همچنین در ادامه فعالیت های صورت گرفته از سوی دولت در فرابورس، تابلو «بازار شرکت‌های کوچک و متوسط» راه اندازی شده است و شرکت های فناور می‌توانند با پذیرش در این بازار از طریق بازار سرمایه، منابع مورد نیاز خود را تامین کنند.
تامین مالی جمعی نیز یکی دیگر از ابزارهای نوین تامین مالی در بستر بازار سرمایه برای شرکت های دانش بنیان محسوب می شود.
فراصندوق، صندوق‌های جسورانه و صندوق‌های خصوصی از دیگر ابزارهای تامین مالی نظام دانش بنیان به حساب می آیند.
اما یک استاد دانشگاه مدل سرمایه گذاری خطرپذیر (VC) را مدلی مناسب برای به ثمر نشستن اختراعات و دستاوردهای پژوهشی و فناوری می داند.
حسین سررشته در این خصوص توضیح داد: در این روش مخترعان در شرکت های فناور و دانش بنیان دیگر نگران وثیقه و ضمانت های مرسوم بانک ها نخواهند بود و به این شکل دغدغه اصلی مخترعان به عنوان سهامدار شرکت های دانش بنیان مرتفع می شود.
وی با بیان اینکه، در مدل سرمایه گذاری خطرپذیر مدت حضور صندوق پژوهش و فناروی در شرکت تازه تأسیس دانش بنیان طولانی نیست، افزود: صندوق در این روش سهام خود را پس از ارزش گذاری، به صاحب اصلی طرح واگذار می کند.
به گفته مدیر اعتبارات سابق بانک شهر، در این روش مخترع، کل انرژی و وقت خود را صرف بحث های فنی طرح می کند و این در کنار مشاوره های تخصصی و ابزارهای خدماتی صندوق، عرضه سریع محصول به بازار را به دنبال خواهد داشت.
وی با بیان اینکه، بیشترین سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر از سوی گروه‌های سرمایه گذاران ثروتمند، بانک‌های سرمایه‌گذاری و سایر موسسات مالی انجام می شود، افزود: این نوع تأمین مالی و افزایش سرمایه در بین شرکت‌های جدیدی که از سابقه عملیاتی کمتری برخوردارند و نمی‌توانند سرمایه را به همراه بدهی یا پیشنهاد سهام عرضه کنند، مناسب تر است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: رونق و توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است.
مراحل سرمایه گذاری خطرپذیر (VC)
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه، سرمایه گذاری خطرپذیر دارای مراحلی است افزود: نخستین مرحله از سرمایه گذاری خطرپذیر تامین بودجه اولیه به عنوان نخستین و مقدماتی‌ترین مرحله شروع یک کسب و کار است.
سررشته افزود: سرمایه‌ای که در این مرحله جذب می‌شود، بیشتر به منظور تحقیق و توسعه اهداف کسب و کار مورد استفاده قرار می گیرد.
وی گفت: در واقع در این مرحله استارتاپ ها و فعالان یک کسب و کار نو در حال پرورش و گسترش یک ایده هستند و هنوز وارد مرحله ساخت یا توزیع محصول نشده اند و به طور معمول این بودجه برای افزایش اعضای تیم و انجام تحقیقاتی پیرامون بازاریابی محصول به کار گرفته می شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به دومین مرحله سرمایه گذاری خطرپذیر گفت: در این مرحله، شرکت فناور و استارتاپ رشد و موفقیت خود را به سرمایه گذار به اثبات رسانده و در قبال سرمایه بیشتر مقداری از سهام خود را به سرمایه گذاران واگذار می کند.
وی با بیان اینکه، سومین مرحله سرمایه گذاری خطرپذیر مربوط به شرایطی است که شرکت فناور و استارتاپ رشد بسیار زیادی داشته است، افزود: در اینجا شرکت دیگر نوپا نیست و در این گام شرکت به دنبال سرمایه گذاران بزرگ تر است به طوری که این سرمایه‌گذاران ممکن است به شکل مشارکتی گام در کسب و کار استارتاپ گذاشته یا حتی توسط شرکت‌های بزرگتر خریداری شود.
انواع نمونه قرارداد سرمایه گذاری خطرپذیر (VC)
این استاد دانشگاه اظهار داشت: برای سرمایه گذاری خطرپذیر که در ایران رایج است، سه مدل قراردادی شامل قراردادهای سهامی، قراردادهای قرض قابل تبدیل به سهام و قرارداد رویالتی یا حق‌الامتیازی با شرایط خاص خود وجود دارد.
سررشته با اشاره به مدل قراردادهای سهامی در سرمایه گذاری خطرپذیر گفت: این قرارداد در سرمایه گذاری خطرپذیر بسیار رایج است به طوری که در آن یک استارتاپ سرمایه‌ای را از شرکت سرمایه‌گذار می‌گیرد و در برابر آن، سهامی را به سرمایه گذار واگذار می‌کند.
وی گفت: در مدل قرارداد قرض قابل تبدیل به سهام نیز، وام قابل تبدیل به سهام به عنوان یک بدهی کوتاه مدت به سهام تبدیل می‌شود.
این استاد دانشگاه افزود: در سرمایه‌گذاری اولیه روی استارتاپ‌ها این بدهی به سهام ممتاز تبدیل می‌شود و سرمایه‌گذار مقداری از سرمایه را به صورت وام به استارتاپ واگذار و به جای اصل و سود سرمایه، بخشی از سهام کسب و کار جدید را به صورت سهام ممتاز به دست می آورد.
وی با اشاره به مدل قرارداد حق الامتیاز یا رویالتی در سرمایه گذاری خطرپذیر گفت: این قرارداد برای استارتاپ‌هایی قابل استفاده است که در زمان کوتاهی محصول آنها به فروش می رسد.
سررشته افزود: در این مدل قرارداد، سرمایه‌گذار در قبال سرمایه سهام دریافت می کند و می تواند از فروش محصول شرکت برداشت کند و ما به ازای آن، سهام را با قیمتی از پیش تعیین‌شده به استارتاپ یا کسب و کار مورد سرمایه گذاری برگشت دهد.