دو سال پیش شرکت Snap مالک اپلیکیشن اجتماعی Snapchat، قابلیتی را ارائه داد که باعث شد به شهرت برسد؛ عکس‌های دیجیتالی که بعد از ۱۰ ثانیه از دیده شدن توسط دریافت‌کننده، خود به خود ناپدید می‌‌شدند. مدت زیادی از این شهرت نگذشت که مدیران Snap تصمیم گرفتند بازار بورس را فتح کنند و بالاخره در سال ۲۰۱۷ سهام این شرکت را برای اولین‌بار در بورس عرضه کردند. اما یک بازطراحی نه چندان جذاب باعث نارضایتی کاربران شد، به این ترتیب قیمت سهام این شرکت کاهش یافت و بعضی مدیران آن ناچار به کوچ اجباری شدند. در پی این اتفاقات، قیمت سهام Snap ناگهان سقوط کرد و حتی در اواخر سال ۲۰۱۸ به زیر ۵ دلار برای هر سهم رسید که این میزان کمتر از یک پنجم قیمتی بود که در ابتدای ورود به بازار بورس داشت.
Snap یکی از عجیب‌ترین سقوط‌های مالی را در تاریخ حضور شرکت‌های تکنولوژی در بازار بورس تجربه کرده است. وقتی این شرکت گزارش مالی فصل اول خودش را در آوریل گذشته منتشر کرد، یک‌بار دیگر و البته این بار به شکل خوشایندی کارشناسان را شگفت‌زده کرد. درآمد این شرکت در فصل اول امسال نسبت به سال گذشته رشد 66 درصدی داشته و به 770 میلیون دلار رسیده است. تعداد کاربران روزانه آن به 280 میلیون نفر رسیده، درحالی‌که این تعداد در فصل اول سال گذشته میلادی تنها 50 میلیون نفر بوده است. تمام این‌ها باعث شده است که قیمت سهام Snap در طول 12 ماه گذشته تا 213 درصد رشد کند و به 53 دلار برای هر سهم برسد. ایوان اشپیگل، مدیرعامل این شرکت در این مورد می‌گوید: «همه‌گیری ویروس کرونا نشان داد تاثیر تغییراتی که ایجاد کرده‌ایم، برگشت‌پذیرند.»
وزنه سنگین دسته دوم‌ها
این بازگشت، چشمگیر و تاثیرگذار است و نشان از روندی گسترده‌تر دارد؛ درحالی‌که بزرگ‌ترین شرکت‌های تکنولوژی غرب در فصل اول امسال رشد انفجاری داشته‌اند، آن شرکت‌هایی هم که شرکت‌های تکنولوژی دسته دوم نام دارند، به سرعت درحال رشد هستند. این رشد تنها به‌خاطر افزایش تقاضا برای خدمات دیجیتال در دوران همه‌گیری یا این واقعیت نیست که شرکت‌های کوچک‌تر راحت‌تر می‌توانند رشد کنند؛ بلکه به نظر می‌رسد که بعضی از این شرکت‌های تکنولوژی دسته دوم به تدریج درحال کنار زدن دیرباوری‌هایی هستند که تا مدت‌ها درباره آنها وجود داشته است؛ آنها درحال قد کشیدن از زیر سایه غول‌های این صنعت هستند.
به هر دلیل منطقی، جهان شرکت‌های تکنولوژی بزرگ، بسیار عظیم و پهناور است. این جهان در آمریکا شامل صدها شرکت است. در این میان شرکت‌هایی هستند که دسته دوم نام دارند؛ شرکت‌هایی که ارزش بازار آنها به کمتر از 20 میلیارد دلار نمی‌رسد و در سال 2000 و بعد از آن راه‌اندازی شده‌اند. با این اوصاف تعداد این شرکت‌ها به 42 می‌رسد که ارزش بازار آنها در مجموع 4/ 2 تریلیون دلار است. این شرکت‌ها حوزه فعالیت متنوعی از تجارت الکترونیک گرفته تا خدمات پخش آنلاین و خدمات مسافرتی آنلاین و ارائه‌دهندگان اپلیکیشن‌های تجاری دارند.
حتی پیش از همه‌گیری ویروس کرونا هم این گروه از شرکت‌ها وزنه نسبتا سنگینی در مقابل پنج غول تکنولوژی آمریکا یعنی گوگل و شرکت مادرش آلفابت، اپل، فیس‌بوک، آمازون و مایکروسافت (GAFAM) به حساب می‌آمدند. در ماه فوریه سال 2020، ارزش بازار این شرکت‌های دسته دوم برابر 22درصد از ارزش بازار شرکت‌های GAFAM بود که این میزان نسبت به سه سال پیش از آن تا 14 درصد افزایش پیدا کرده بود. با این حال اما در طول دوره همه‌گیری کووید-19، شرکت‌های تکنولوژی دسته دوم واقعا قدرت گرفتند تا جایی که ارزش بازار آنها در اوج خودش به 35 درصد از ارزش بازار پنج غول تکنولوژی آمریکا رسید(هرچند این میزان به‌دنبال تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های تکنولوژی تازه‌وارد در بازار سهام، به 29 درصد هم کاهش پیدا کرد). این الگوی رشد شرکت‌های دسته دوم در آمریکا، مشابه الگویی است که در چین شرکت‌های کوچکی مانند Meituan و Pinduoduo دنبال می‌کنند تا وارد عصری بشوند که به دوقطبی Alibaba و Tencent پایان بدهند.
یکی از دلایل رشد این شرکت‌ها در آمریکا، پیشرفت تکنولوژیکی و به‌خصوص ظهور و گسترش رایانش ابری است. این پیشرفت به شرکت‌ها اجازه می‌دهد فعالیت‌های خود را تخصصی کرده و بازارهای بزرگی ایجاد کنند؛ حتی برای ارائه خدمات و محصولاتی نه چندان مشخص که حالا می‌توانند برای اهدافی خیلی خاص مناسب بوده و به عرضه جهانی هم برسند. مثال خوب در این مورد Twilio است که چندان برای کاربران و مصرف‌کنندگان آشنا نیست، اما اغلب آنها از خدماتش استفاده می‌کنند. این شرکت به بیش از 200 هزار شرکت دیگر از سایت به اشتراک‌گذاری مکان Airbnb گرفته تا شرکت ارائه خدمات مشاوره‌ای Zendesk، خدمات ارتباطی متنی، صوتی و ویدئویی ارائه می‌دهد. درآمد این شرکت بعد از چند سال رشد سریع، حالا به حدود 2 میلیارد دلار رسیده و ارزش بازار آن به 50 میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است. جف لاوسان، مدیرعامل Twilio در این مورد می‌گوید: «اگر یک توسعه‌دهنده باشید، لازم نیست یک سال زمان برای درک تمام جزئیات صرف کنید. فقط می‌توانید به سیستم‌تان متصل شوید؛ این همان ایده زیرساخت به عنوان یک سرویس است.»
همه‌گیری به عنوان یک شتاب‌دهنده
همه‌گیری ویروس کرونا سرعت بیشتری به روند رشد شرکت‌های دسته دوم بخشیده است. جف لاوسان معتقد است که کووید یک شتاب‌دهنده دیجیتالی عالی بوده است. از آنجا که خدمات شرکت او یعنی Twilio به فروشندگان امکان ارتباط مجازی و آنلاین با مشتریان را فراهم می‌آورند، با رشد چشمگیر تقاضا مواجه شده‌اند. این درحالی است که بسیاری از دیگر شرکت‌های دسته دوم هم در این دوران رشد کرده و از این همه‌گیری منتفع شده‌اند. شرکت Zoom که حالا به‌خاطر ارائه خدمات ویدئوکنفرانس در میان کاربران سراسر دنیا شناخته می‌شود، شاهد رشد درآمدش در آخرین فصل به 882 میلیون دلار بود که این میزان تقریبا پنج برابر بیشتر از درآمد آن در یک سال پیش است. درآمد فصلی پلت‌فرم تجارت الکترونیک Shopify که برنده دیگر این همه‌گیری است، به بیش از دو برابر رسیده است. اغلب شرکت‌های دسته دوم دیگر هم دست‌کم رشد دو رقمی را در این دوران تجربه کرده‌اند؛ شرکت‌هایی مانند Snap و همچنین شبکه اجتماعی محبوب Pinterest (با رشد سالانه 78 درصدی) و شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت آنلاین PayPal (با رشد سالانه 29 درصدی).
از طرفی قرار گرفتن پنج غول تکنولوژی یا GAFAM زیر ذره‌بین منتقدان و قانون‌گذاران، باعث شده است که این شرکت‌ها از موفقیت‌های بزرگ و رشدهای انفجاری تا حد زیادی دور بمانند (البته باید مایکروسافت را از این جریان مستثنا کرد که اخیرا با خرید نرم‌افزار تشخیص صحبت Nuance و شایعاتی درباره مذاکره با Pinterest برای خرید آن، کمی از این رخوت فاصله گرفته است). این جریان در عوض باعث شده است که شرکت‌های تکنولوژی دسته دومی بیشتر وارد بازار بورس بشوند. از میان این 42 شرکت دسته دومی، 13 شرکت در سال 2019 و 2020 توانسته‌اند وارد بازار بورس شوند و سهام‌شان را به عرضه عمومی برسانند تا به این ترتیب 600 میلیارد دلار به مجموع ارزش بازار این شرکت‌ها افزوده شود.
مهم‌ترین دلیل موفقیت شرکت‌های تکنولوژی دسته دومی آن است که این شرکت‌ها حالا در ایجاد فضایی محافظت‌شده برای خودشان در طول دوره رشد، عملکرد بهتری داشته‌اند. این شرکت‌ها نه تنها محصولات جذابی عرضه می‌کنند، بلکه پلت‌فرم‌هایی می‌سازند که می‌توانند با یک اکوسیستم منسجم و قدیمی هم به راحتی رقابت کنند. این ساختار می‌تواند با تاثیرات شبکه‌ای، خریداران بیشتری را به فروشندگان بیشتری جذب کند و این چرخه همچنان ادامه داشته باشد؛ چرخه‌ای که رقابت با آن در طولانی‌مدت برای پنج غول تکنولوژی سخت‌تر خواهد شد؛ اتفاقی مشابه آنچه مایکروسافت با Slack، اپل با Spotify و فیس‌بوک با Snapchat تجربه کردند.
