برنامه‌های در دست اقدام ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را در فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر توسعه هوش مصنوعی در کشور و دستیابی ایران به جایگاه ۱۰ کشور برتر توضیح داد.
وی با بیان اینکه هوش مصنوعی یکی از اولویت‌های اصلی ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بود و در این زمینه نیز اقدامات مهمی انجام شده است، گفت: با تأکیدات مشخص مقام معظم رهبری در این خصوص، موضوع را با جدیت بیشتری پیگیری می‌کنیم.
۴ پیش نیاز جدی برای توسعه هوش مصنوعی
ملازاده با اشاره به اینکه ما از ۳ سال پیش پرداختن به بحث هوش مصنوعی را آغاز کرده و آن را در چند لایه پیگیری کرده‌ایم، گفت: هوش مصنوعی ۴ پیشنیاز جدی دارد که شامل تربیت نیروی انسانی، شکل دهی دیتاست‌ها (مجموعه داده) و اپن دیتاها، زیرساخت پردازشی و توسعه فناوری‌های پایه است. ما در هرکدام از این‌ها یک سری پروژه‌ها را به طور مشخص پیش برده‌ایم.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: حدوداً از یک و نیم سال پیش به این طرف تلاش این بوده که با توجه به اهمیت هوش مصنوعی بتوانیم یک نهاد متمرکز برای آن را با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی جلو ببریم. از این رو از یک سال پیش سند اولیه راه اندازی و ایجاد ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و هوشمندسازی تهیه شد و هم اکنون نیز با شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال رایزنی و برگزاری جلساتی برای مراحل انتهایی آن هستیم.
وی گفت: ایجاد ستاد ملی هوش مصنوعی اقدامی در سطح حاکمیت است و در صورتی که مصوبه آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود می‌توانیم برنامه‌های آینده را در این حوزه به درستی تعریف کرده تا منویات مقام معظم رهبری برای دستیابی به جایگاه‌های برتر دنیا محقق شود.
کاربرد هوش مصنوعی در صنایع و اقتصاد نمایان شود
ملازاده در تحلیل خود از فرمایش رهبری مبنی بر رسیدن به جایگاه ۱۰ کشور برتر دنیا در فناوری هوش مصنوعی گفت: تحلیلی که از این فرمایش داریم این است که کاربرد هوش مصنوعی در صنایع کشور و اقتصاد و نمود آن در GDP باید نمایان شود. یعنی از این حیث ما باید جزو ۱۰ کشور باشیم. چرا که اگر بخواهیم صرفاً بحث را به تولید علم و مقاله تقلیل دهیم، هم اکنون نیز شاید فاصله چندانی با ۱۰ کشور نداشته باشیم و حتی در مقالات پر استناد جزو ۱۰ کشور اول هستیم.
وی ادامه داد: برداشت ما از فرمایش رهبری این است که هوش مصنوعی کاربردی شود و به زندگی مردم برسد. در همین حال این فناوری در صنایع و سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد و به حل مساله بیانجامد؛ از این رو اصل برنامه‌ای که ما هم اکنون در ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دست تدوین داریم و نسخه اولیه آن هم تدوین شده و در حال نهایی شدن است، علاوه بر آن موارد و پیش نیازها، کمک می‌کند که این فناوری در سطح سازمان‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ و کوچک و صنایع بالغ و نیمه بالغ، کاربردی شود.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: برنامه ما این است که راهبرد را به نحوی تدوین کنیم که سازمان‌ها و صنایع از فناوری هوش مصنوعی برای حل مسائل‌شان استفاده کنند؛ موضوع مشخصی تعریف شود و این سازمان‌ها به عنوان کارفرما پای کار بیایند و معاونت علمی هم به عنوان ناظر فنی با حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، در این فرآیند حضور داشته باشد تا در نهایت شاهد کاربردی سازی فناوری هوش مصنوعی باشیم.
باید در حوزه هوش مصنوعی رویکردمان بین المللی باشد
وی رویکرد بین المللی را نیز از دیگر اقدامات مدنظر عنوان کرد؛ موضوعی که در سند اقتصاد دانش بنیان مبنی بر لزوم تحقق اقتصاد درون زا و برون نگر مورد تاکید قرار گرفته است.
ملازاده گفت: ما باید در حوزه هوش مصنوعی رویکردمان بین المللی باشد. بازار را نه تنها ایران، بلکه منطقه و جهان بدانیم. برای این هدف، علاوه بر پیش نیاز‌هایی مانند اپن دیتا و دیتا ست، مراکز پردازشی داده، منابع انسانی و توسعه فناوری‌های پایه، احتیاج به شکل گیری شرکت‌های بزرگ با رویکرد بین المللی نیز داریم.
وی اضافه کرد: این شرکت‌های بزرگ علاوه بر اینکه صادرات را تسخیر کرده و نیاز‌های داخلی را هم رفع می‌کنند کمک خواهند کرد تا مهاجرت نخبگان هم به حداقل برسد. چرا که وقتی که شرکتی با تأثیرگذاری منطقه‌ای و بین المللی داشته باشیم، طبیعتاً خیلی از نیاز‌هایی که یک فرد نخبه به خاطر آن مهاجرت می‌کند، برطرف می‌شود و نرخ ماندگاری نخبگان افزایش می‌یابد.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: بحث دیگری که طراحی کرده و جلو می‌بریم مربوط به شکل گیری زیست بوم داده است. اینکه دستگاه‌های مختلف حاکمیتی و شرکت‌های بزرگ چطور داده‌های خود را با هم به اشتراک بگذارند تا از این داده‌ها بتوان حداکثر بهره برداری را کرد. در واقع سیاستگذاری ما در سطح حاکمیت مبتنی بر داده‌های حقیقی و شفاف خواهد بود. از طرف دیگر کمک خواهیم کرد که داده‌های موجود با حفظ محرمانگی، از طریق اپن دیتا و پروتکل‌های داده باز، در اختیار استارت آپ‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسط قرار گیرد و آن‌ها هم بتوانند محصولات و ایده‌های خلاقانه مرتبط با هوش مصنوعی را بر مبنای این داده‌ها گسترش دهند.
چالش ما در لایه کاربردی سازی هوش مصنوعی است
وی در پاسخ به این سوال که در بحث تربیت نیروی انسانی در حوزه هوش مصنوعی چه برنامه‌هایی در دست دارید؟ گفت: رصدی که انجام دادیم این است که وضعیت ما در توسعه فناوری هوش مصنوعی به نسبت خوب است. چالش فعلی هم اکنون در لایه کاربردی سازی و شناساندن آن به مصرف کننده است. شاید در آینده طبیعتاً به توسعه فناوری خیلی بیشتر احتیاج پیدا خواهیم کرد. از این رو دو فناوری پایه شامل «گراف دانش» و «یادگیری تقویتی» را برای اینکه از دنیا عقب نمانیم باید جدی دنبال کنیم.
ملازاده ادامه داد: در مورد منابع انسانی چیزی که در کوتاه مدت و میان مدت فکر می‌کنیم مربوط به برگزاری آموزش‌های واسط بین یک سری رشته‌های دانشگاهی و شرکت‌های محل کار است تا بتوانیم فاصله‌ای که بین دانش افراد و دانش و مهارتی که شرکت‌ها می‌خواهند وجود دارد را رفع کنیم. طبیعتاً ما دنبال تصدی گری نیستیم و باید شرایط را تسهیل کنیم تا شرکت‌ها و مؤسسات این کار را انجام دهند. به این معنی که به ازای اشتغالی که اتفاق می‌افتد از این شرکت‌ها حمایت می‌کنیم.
۲۶۰ شرکت دانش بنیان مرتبط با هوش مصنوعی در کشور فعالیت می‌کنند
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در مورد اینکه چه تعداد شرکت در حوزه هوش مصنوعی فعال هستند و نحوه حمایت معاونت علمی از آن‌ها چگونه است؟ تاکید کرد: حوزه هوش مصنوعی یک حوزه افقی است؛ به این معنا که در صنایع مختلف کاربرد دارد. این‌طور نیست که بگوییم یک شرکت هوش مصنوعی ۱۰۰ درصد هوش مصنوعی است؛ اگر هم باشند تعدادشان کم است؛ بنابراین بیشتر شرکت‌ها یک قسمت از کاربرد هوش مصنوعی را استفاده می‌کنند. این باعث می‌شود که خیلی نشود که به یک شرکت بگوییم کاملاً هوش مصنوعی است. هر کدام حوزه خاصی را استفاده می‌کنند.
وی افزود: طبق بررسی که ما انجام دادیم حدود ۲۶۰ شرکت دانش بنیان در کشور هستند که به نوعی به هوش مصنوعی مرتبط هستند. این‌ها می‌توانند مربوط به حوزه‌های کشاورزی، فین تک، سلامت و حوزه‌های مختلف باشند. ما ۳۴ شتابدهنده را تاکنون حمایت کردیم که موضوع هوش مصنوعی جزو اولویت‌های اصلی آن‌ها بوده است.
ملازاده ادامه داد: ما هم به شتابدهنده‌ها وام می‌دهیم و هم مبلغی را تحت عنوان سیدمانی (سرمایه بذری) به ازای هر تیمی که مورد حمایت قرار دهند اختصاص می‌دهیم. اگر آن تیم با موفقیت کارش به سرانجام برسد این تسهیلات را تبدیل به بلاعوض می‌کنیم.
وی گفت: ما در سند ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و هوشمندسازی، یک افق ۱۰ ساله دیدیم که البته این سند در حال چکش کاری است. هفته آینده نیز جلسه متخصصان و نهاد‌های مرتبط با هوش مصنوعی را داریم. آنجا ممکن است سند دچار تغییراتی شود. ما از حیث اینکه در کاربرد و اقتصاد جزو ۱۰ کشور برتر در این حوزه باشیم این سند را ۱۰ ساله دیدیم که باید به تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد. در بازه‌های کوچک هم اهدافی را تعیین کرده‌ایم.
ملازاده ادامه داد: ما معطل سند هم نمانده‌ایم و برنامه کوتاه مدت یک ساله دیدیم. از الان برای سال آینده داریم برنامه ریزی می‌کنیم که سطح کاربرد را بالا ببریم.
وی گفت: یکی از همکاری‌های ما در ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با مرکز ملی و شورای عالی فضای مجازی است. اما برای تصویب سند ستاد هوش مصنوعی، به دلیل آنکه نقشه جامع علمی کشور ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی است و هوش مصنوعی ذیل فناوری‌های آن نقشه تعیین می‌شود، طبیعتاً باید مصوبات این ستاد، در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود.