اوایل دهۀ ۱۹۹۰، زمانی که آناماریا لوساردی، دانشجوی مقطع دکتری رشتۀ اقتصاد، روی رفتار پس‌‌‌انداز مطالعه می‌‌‌کرد، به نتیجۀ جالبی رسید: «افرادی که در دوران کاری خود حقوق مشابه دریافت می‌کنند، در زمان بازنشستگی، میزان ثروت‌‌‌شان با یکدیگر متفاوت است.» دلیل این تفاوت، تصمیمات مالی آنهاست. اکنون او ۵۹ساله و استاد اقتصاد و حسابداری در دانشگاه جورج واشنگتن است. او ماموریت خود را بهبود سواد مالی در نظر گرفته است. وی بنیان‌گذار و رئیس مرکز جهانی تعالی سواد مالی (جی‌‌‌فلِک) نیز هست. خانم لوساردی با همکاری اولیویا میشل، اقتصاددان دانشگاه پنسیلوانیا، سه سوال برای سنجش سواد مالی طراحی کرده که در سنجش‌‌‌های ملی کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اغلب افراد در این کشورها از پاسخگویی صحیح به هر سه سوال ناتوان هستند. به گفتۀ خانم لوساردی، تا زمانی که آمریکایی‌‌‌ها تصمیمات مالی خود را بهبود ندهند، نابرابری در جامعه افزایش خواهد یافت. آنچه در ادامه می‌‌‌خوانید مصاحبۀ هفته‌‌‌نامه آمریکایی بارونز با اقتصاددان برجسته، آناماریا لوساردی است.
سواد مالی چیست؟
سواد مالی دانستن الفبای «مالیِ شخصی» است. سواد مالی به معنی داشتن اطلاعاتی دربارۀ موضوعاتی چون بهرۀ مرکب، تورم و تنوع‌بخشی ریسک است.
چرا دانستن این موضوعات مهم است؟
ما مجبور هستیم نسبت به گذشته تصمیمات مالی بیشتری بگیریم. تصمیماتی که نتایج بسیار مهمی برای ما به‌خصوص برای دورۀ بازنشستگی‌‌‌مان خواهند داشت. طرح‌‌‌های بازنشستگی در ایالات متحده سخاوتمندانه نیستند. ما باید به میزان پس‌‌‌انداز خود برای دوران بازنشستگی توجه داشته باشیم. امروزه، یک نوجوان ۱۵ساله باید تصمیمات مالی مهمی بگیرد: آیا قرار است به دانشگاه برود؟ چطور قرار است هزینۀ ادامۀ تحصیل خود را تامین کند؟
چرا سواد مالی آمریکایی‌‌‌ها آنقدر پایین است؟
سواد مالی اندک مردم به دلیل حماقت آنها نیست. دنیا به‌سرعت در حال تغییر است و ما از آن عقب می‌‌‌مانیم. ما سواد مالی را به جوانان آموزش نمی‌‌‌دهیم. مردم نمی‌توانند به‌تنهایی دربارۀ این موضوعات یاد بگیرند.
چه کشورهایی سواد مالی بهتری دارند؟
مردم کشورهای شمال اروپا، کانادا، استرالیا و نیوزلند سواد مالی بهتری دارند. طرح‌‌‌های بازنشستگی در این کشورها، مسوولیت بیشتری بر دوش افراد می‌‌‌گذارند و بنابراین تمایل بیشتری به یادگیری سواد مالی وجود دارد.
بهترین روش برای افزایش سواد مالی مردم چیست؟ دروس دبیرستان؟ دروس دانشگاه؟
آموزش سواد مالی باید بسیار زودتر از دبیرستان آغاز شود و تا دانشگاه ادامه پیدا کند. همچنین، محل کار، مکان مناسب دیگری برای آموزش سواد مالی است. کارمندان و کارگران تصمیمات مالی بسیاری می‌‌‌گیرند، بنابراین آموزش آنها بسیار مهم است.
شما در ایتالیا به دنیا آمده و بزرگ شده‌‌‌اید. آیا سواد مالی مردم در آنجا بهتر است؟
شرایط ایتالیا بدتر است. ایتالیا کشوری است که دربارۀ مستمری بازنشستگی بسیار سخاوتمندانه عمل کرده و مردم نیازی به داشتن پس‌‌‌انداز قابل‌توجهی برای دوران بازنشستگی نداشته‌‌‌اند. با این حال، جوانان ایتالیایی با دنیای متفاوتی روبه‌‌‌رو هستند. آنها باید برای دوران بازنشستگی خود پس‌‌‌انداز کنند. به همین دلیل، دولت به فکر افزایش دانش مالی مردم افتاده است.
شما در این راه به آنها کمک می‌‌‌کنید؛ درست است؟
بله، چهار سال پیش دولت ایتالیا کمیته‌‌‌ای ملی برای طراحی استراتژی ملی سواد مالی تشکیل داد و من مسوول آن کمیته هستم.
چرا به سواد مالی علاقه‌مند شدید؟
به منظور تکمیل پایان‌‌‌نامۀ دکترای خود دربارۀ رفتار پس‌‌‌انداز مطالعه کردم. فرض کنید من و شما درآمد مشابهی داریم. اگر شما پول خود را با خرید سهام سرمایه‌گذاری کرده و من پول خود را در حساب پس‌‌‌انداز یا جاری سپرده‌‌‌گذاری کنم، ۲۵ یا ۳۰ سال آینده، ثروت ما بسیار متفاوت خواهد بود. همین مسأله توجه مرا به سواد مالی جلب کرد.
چرا افراد چنین اشتباه واضحی انجام می‌دهند؟
من فکر می‌‌‌کنم شاید این مساله به سطح دانش یا راحتی در مدیریت پول مربوط باشد. وقتی به گروه‌‌‌های آموزشی نگاه می‌‌‌کنم تفاوت‌‌‌های بسیاری می‌‌‌بینیم. برای مثال، مشارکت افراد با تحصیلات دانشگاهی در بازار سرمایه، به طور قابل‌توجهی بیشتر از سایرین است. من واقعا می‌‌‌خواستم همه چیز را دربارۀ سطح سواد مالی مردم بدانم اما داده‌‌‌ای در این زمینه وجود نداشت. بنابراین، به همراه اولیویا میشل، سه سوال ساده برای اندازه‌‌‌گیری سواد مالی طراحی کردیم.
این سه سوال چه چیزی را اندازه می‌‌‌گیرند؟
با کمک این سوالات، ما توانایی افراد برای محاسبۀ نرخ بهره و سطح دانش آنها در مورد تورم را می‌سنجیم. شما در طول زمان، تصمیمات مالی بسیاری دربارۀ تخصیص منابع می‌‌‌گیرید. بنابراین، باید دانش کافی دربارۀ چگونگی تغییر قیمت‌ها داشته باشید. اگر نتوانید پول خود را متناسب با نرخ تورم رشد دهید، روز‌به‌روز فقیرتر می‌‌‌شوید. موضوع دیگر سوالات، سنجش دانش مربوط به تنوع ریسک است.
آیا به واسطۀ این سنجش تغییری در ایالات متحده اتفاق افتاد؟
فکر می‌‌‌کنم بله. به دلیل نتایج مهم کسب‌شده از سنجش، که سواد مالی مردم ایالات متحده را بسیار پایین توصیف می‌‌‌کرد، برنامه‌‌‌های بیشتری در خصوص آموزش سواد مالی در دست تهیه هستند. بیست و یک ایالت، سواد مالی را به عنوان یکی از دروس اجباری دبیرستان تعریف کردند.
آیا والدین شما باسواد مالی بودند؟
از آنجا که والدین من کارآفرین بودند، سواد مالی بیشتری داشتند. احتمالا، بیشتر از یک بچۀ معمولی، و به‌ویژه یک دختر معمولی، به من دربارۀ پول آموزش داده شد.
بررسی‌‌‌های شما نشان داد سطح سواد مالی زنان از مردان پایین‌‌‌تر است. چرا؟
این نتیجه تقریبا در همۀ کشورهای جهان صادق است. سواد مالی زنان در مقایسه با مردان کمتر است. یکی از گزینه‌‌‌های پاسخنامه «نمی‌‌‌دانم» بود. زنان به طور قابل ملاحظه‌‌‌ای آن را انتخاب کرده بودند. زنان معمولا تصمیمات مالی کوچک و روزمره می‌‌‌گیرند. اغلب آنها برای بازنشستگی خود سرمایه‌گذاری نمی‌‌‌کنند. تصمیمات بزرگی مانند خرید خانه یا ماشین اغلب توسط مردان گرفته می‌شود. ما باید سواد مالی زنان را بهبود دهیم. در غیر این صورت، آنها نمی‌توانند تصمیمات مالی مهم‌تر بگیرند و اگر زمانی همسر خود را از دست بدهند، باید تصمیمات مالی زیادی بگیرند که احتمالا نسبت به آنها احساس خوبی نخواهند داشت.
شما پول خود را چطور سرمایه‌گذاری می‌‌‌کنید؟
من به توصیه دانشگاهیان عمل می‌‌‌کنم و در «صندوق‌های شاخصی» سرمایه‌گذاری می‌‌‌کنم. بنابراین ریسک خود را متنوع می‌‌‌کنم. همچنین من در صندوق‌هایی سرمایه‌گذاری می‌‌‌کنم که حداقل کارمزد را دارند؛ زیرا شواهد کمی وجود دارد که صندوق‌های تحت مدیریت بهتر از صندوق‌های شاخصی عمل کرده باشند.
آیا تا به حال در تصمیم‌گیری مالی ضعیف عمل کرده‌‌‌اید؟
بله، البته. من باید در زمان دانشجویی سرمایه‌گذاری را شروع می‌‌‌کردم. «زمان» بهترین دارایی است. راز ثروتمند شدن همین است. از زمان به شکل هوشمندانه استفاده کنید.
بر اساس دانش شما درباره سواد مالی، آیا دولت باید نقش قوی‌‌‌تری در تنظیم محصولات مالی ایفا کند؟
بله. اما دولت باید نقش بزرگ‌تری در آموزش مردم ایفا کند. آموزش شکلی از حمایت است. من می‌توانم از شما در برابر کلاهبرداری حمایت کنم، اما نمی‌توانم از شما در برابر ندانستن حمایت کنم. دولت باید از افراد حمایت بیشتری کند، زیرا به دلیل دانش مالی بسیار اندک، میزان آسبب‌‌‌پذیری آنها زیاد است. مردم باید برای گرفتن تصمیمات مالی خوب توانمند شوند.
می‌توانید نمونه‌‌‌ای از یک تصمیم مالی بد را بیان کنید؟
سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار سهام توسط افرادی که هیچ‌گونه آموزشی در این خصوص ندیدند، نمونه‌‌‌ای از یک تصمیم مالی بد است. در حالی که آنها باید پیش از سرمایه‌گذاری، اصول بازار را فراگیرند. سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار سرمایه، بازی و شوخی نیست.
ایالات متحده به نابرابری بیشتری در موضوع ثروت رسیده است. نقش سواد مالی در کاهش این شکاف طبقاتی چیست؟
سواد مالی می‌تواند برخی از نابرابری‌‌‌های ثروت را کاهش دهد. در یک مقاله، من به نابرابری ثروت در افراد نزدیک به بازنشستگی پرداخته‌‌‌ام. من متوجه شدم حدود یک‌‌‌سوم نابرابری‌‌‌های ثروت به کمبود سواد مالی مرتبط است.