یک مطالعه امکان‌سنجی به پایایی و قابلیت بقای یک ایده با تأکید بر شناسایی مشکلات بالقوه می‌پردازد و تلاش برای پاسخ به یک سؤال اصلی دارد: آیا این ایده کار می‌کند و آیا باید آن را ادامه دهید؟
قبل از شروع نوشتن طرح کسب‌وکار خود، باید بدانید چگونه، کجا و به چه کسی قصد فروش یک خدمت یا محصول را دارید. شما همچنین باید رقابت خود را ارزیابی کنید و بدانید که چه مقدار پول لازم است تا کسب‌وکارتان را شروع کنید و تا زمانی که آن را تأسیس نکرده باشید، بتوانید با آن مقدار ادامه دهید.
مطالعات امکان‌سنجی به مواردی مانند چگونگی کسب‌وکار و مکان آن می‌پردازد. آن‌ها جزئیات عمقی در مورد کسب‌وکار را برای تعیین اینکه آیا این طرح می‌تواند موفق باشد یا خیر؛ ارائه می‌دهند و به‌عنوان ابزاری ارزشمند برای توسعه طرح کسب‌وکار موفق استفاده می‌شود.
همان‌طور که از نامش برمی‌آید، مطالعه امکان‌سنجی تحلیلی از قابلیت یک ایده است. مطالعه امکان‌سنجی به این سؤال اساسی پاسخ می‌دهد که "آیا ما باید با ایده طرح پیشنهادی پیش برویم؟". تمام فعالیت‌های مطالعه امکان‌سنجی برای کمک به پاسخ دادن به این سؤال ایجادشده است.
مطالعات امکان‌سنجی از بسیاری جهات استفاده می‌شود اما عمدتاً بر روی مشاغل تجاری پیشنهادی تمرکز می‌کنند. کشاورزان و صنعت‌گرانی که ایده‌ی کسب و کاری را دارند؛ باید قبل از شروع توسعه کسب‌وکار مطالعه امکان‌سنجی را انجام دهند تا بتوانند پایداری این ایده را تعیین کنند. تعیین زودهنگام اینکه یک ایده کسب‌وکار اجرایی نخواهد بود؛ از هدر رفت زمان و پول جلوگیری کرده و متضمن بقای کسب‌وکار خواهد بود.
امکان‌سنجی سرمایه‌گذاری تجاری ممکن است که نقدینگی و سود مناسب را تعیین کند؛ ریسک‌هایی که شرکت با آن روبه‌رو است را یادآور شود و به پایداری بلندمدت کسب‌وکار و دستیابی به اهداف مؤسسین منجر شود. این سرمایه‌گذاری می‌تواند راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید، خرید یک کسب‌وکار موجود، گسترش عملیاتی کسب‌وکار فعلی یا تأسیس یک شرکت جدید برای کسب‌وکار موجود باشد.
چرا مطالعات امکان‌سنجی بسیار مهم هستند؟
اطلاعاتی که در مطالعه امکان‌سنجی جمع‌آوری و ارائه می‌کنید به شما کمک می‌کند تا:
- فهرستی از همه چیزهایی که برای کسب کار لازم است را فهرست کنید.
- مشکلات و راه‌حل‌های مرتبط با لجستیک کسب‌وکار و ... را شناسایی کنید.
- ایجاد استراتژی‌های بازاریابی برای متقاعد کردن یک بانک یا سرمایه‌گذار به اینکه کسب‌وکار شما برای ارزش‌گذاری مناسب است؛
- به عنوان پایه‌ای محکم برای توسعه طرح کسب‌وکار شما عمل می‌کند.
حتی اگر شما یک ایده کسب‌وکار بزرگ داشته باشید، هنوز هم باید راهی مقرون به‌صرفه برای فروش و محصولات و خدمات‌تان؛ پیدا کنید. این به‌ویژه برای کسب‌وکار خرده‌فروشی و فروشگاهی که در آن احتمال شکست بالاست؛ به‌کار می‌رود.
به‌عنوان‌مثال، برای بسیاری از افراد؛ اجاره فضای تجاری، محدودیت‌هایی را برای شرکت ایجاد می‌کند که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر درآمد داشته باشند. اجاره ممکن است با محدود کردن مواردی همچون: ساعات کاری/ روز، فضاهای پارکینگ، محصول یا خدماتی را که می‌توانید ارائه دهید، و در بعضی موارد، حتی تعداد مشتریانی را که کسب‌وکار می‌تواند هر روز جذب کند، مشکلاتی را ایجاد کند.
اجزای یک مطالعه امکان‌سنجی:
- شرح کسب‌وکار: محصول یا خدمات ارائه‌شده و نحوه تحویل آن‌ها.
- امکان‌سنجی بازار: شامل شرح صنعت، بازار فعلی، پتانسیل بازار پیش‌بینی‌شده در ؛ رقابت، پیش‌بینی‌های فروش، خریداران بالقوه و غیره است.
- امکان‌سنجی فنی: جزئیات نحوه ارائه محصولات یا خدمات (به‌عنوان‌مثال مواد، کار، حمل‌ونقل، محل کسب‌وکار شما، فن‌آوری موردنیاز و غیره) را توضیح دهید.
- امکان‌سنجی مالی: شرح چگونگی نیازهای سرمایه‌ای؛ منابع سرمایه، بازده سرمایه‌گذاری و غیره.
- امکان‌سنجی سازمانی: ساختار قانونی و شرکتی کسب‌وکار را تعریف می‌کند (همچنین ممکن است شامل اطلاعات حرفه‌ای در مورد بنیان‌گذاران و مهارت‌هایی که می‌توانند در کسب‌وکار شرکت کنند؛ باشد).
- نتیجه‌گیری: در این موردبحث می‌کند که چگونه کسب‌وکار موفق می‌شود. در ارزشیابی خود صادق باشید زیرا سرمایه‌گذاران نه‌تنها به نتیجه‌گیری شما نگاه می‌کنند، بلکه به داده‌ها نیز نگاه می‌کنند و در صورتی که غیرواقعی باشند، نتایج شما را مورد سؤال قرار می‌دهند.
- خلاصه: مطالعات امکان‌سنجی شامل اطلاعات جامع و دقیق درباره ساختار کسب‌وکار شما، محصولات و خدمات‌تان؛ بازار، تدارکات نحوه ارائه محصول یا خدمات، منابع لازم برای کسب‌وکار و همچنین سایر اطلاعاتی است که می‌تواند به شما در کسب‌وکار کمک نماید.
بررسی فرایند این مقوله و خواندن اطلاعات زیر کمک خواهد کرد که نقش مطالعه امکان‌سنجی را در چشم‌انداز خود قرار دهید:
ارزیابی جایگزین‌ها:
معمولاً پس‌ازآنکه تولیدکنندگان در مورد مجموعه‌ای از ایده‌های تجاری یا سناریوها به نتیجه رسیده‌اند؛ مطالعه امکان‌سنجی انجام می‌شود. مطالعه امکان‌سنجی کمک می‌کند تا سناریوهای خاص یک کسب‌وکار "ساختار دهی" و "منسجم" شود به طوری که بتوان آن‌ها را به صورت عمقی مطالعه کرد. در طول این فرآیند، تعدادی از گزینه‌های تجاری موردبحث، حذف خواهد شد.
در طول فرآیند امکان‌سنجی، شما می‌توانید انواع روش‌های سازمان‌دهی کسب‌وکار و موقعیت محصول‌تان را در بازار؛ موردبررسی قرار دهید. این همانند سفری اکتشافی است که قبل از رسیدن به مقصد ممکن است چندین مسیر را طی کنید. توجه کنید فقط به این دلیل که تجزیه و تحلیل اولیه منفی است، به این معنا نیست که پیشنهاد و ایده‌ی شما خوب نیست. گاهی اوقات محدودیت یا ضعف‌ها در پیشنهاد می‌تواند اصلاح شود.
پیش آزمون امکان‌سنجی:
یک پیش آزمون امکان‌سنجی برای کمک به مرتب کردن سناریوهای مربوطه؛ قبل از مطالعه امکان‌سنجی انجام می‌شود. قبل از انجام مطالعات امکان‌سنجی کامل، ممکن است بخواهید؛ تجزیه و تحلیل‌هایی انجام دهید. اگر متوجه شوید که ایده‌ی کسب‌وکار پیشنهادی امکان‌پذیر نیست، در زمان و پول صرفه‌جویی خواهید کرد. اگر یافته‌ها؛ شما را به مطالعه امکان‌سنجی ترغیب کند؛ ممکن است کار شما برخی مسائل اساسی را حل کند. مشاور می‌تواند به مطالعه پیش آزمون شما کمک کند، اما باید خودتان نیز درگیر باشید. این یک فرصت برای شما برای درک مسائل توسعه کسب‌وکارتان است.
ارزیابی بازار:
همچنین، ممکن است ارزیابی بازار انجام شود که در تعیین قابلیت حیاتی محصول پیشنهادی در بازار مؤثر است. ارزیابی بازار به شناسایی فرصت‌ها در یک بازار یا بخشی از آن کمک خواهد کرد. اگر هیچ فرصتی پیدا نشود، ممکن است هیچ دلیلی برای ادامه مطالعه امکان‌سنجی وجود نداشته باشد. اگر فرصت‌ها نمایان شوند، ارزیابی بازار می‌تواند تمرکز و جهت‌دهی سناریوهای کسب‌وکار را برای تحقیق در مورد امکان‌سنجی ارائه دهد. ارزیابی بازار، بخش عمده‌ای از اطلاعات را برای بخش بازاریابی در مطالعه امکان‌سنجی فراهم می‌کند.
نتایج و نتیجه‌گیری:
نتیجه‌گیری از مطالعه امکان‌سنجی باید عمق سناریوهای مختلف را موردبررسی قرار داده و پیامدها، نقاط قوت و ضعف هر یک را مشخص نماید. رهبران پروژه باید مطالعه امکان‌سنجی را بررسی و فرضیه‌های اساسی خود را به چالش بکشند. این‌زمانی است که باید تردید کنید و در تصمیم‌گیری وسواس به خرج دهید.
انتظار نداشته باشید یک گزینه برای «پرش ناگهانی» به عنوان بهترین سناریو باشد. مطالعات امکان‌سنجی به‌طور ناگهانی و اتفاقی نتایج مثبت یا منفی را نشان نمی‌دهند. همان‌طور که اطلاعات‌تان جمع‌آوری‌شده است و گزینه‌ها را بررسی می‌کنید، ممکن است نتیجه‌ای خنثی بگیرید؛ نه مثبت و نه منفی. تصمیم‌گیری برای ادامه، اغلب به صورت منع قطعی بیان نمی‌شود. گاهی اوقات این نقاط ضعف را می‌توان برطرف کرد. همچنین به‌ندرت تجزیه و تحلیل به‌طور کاملاً مثبت نتیجه می‌دهد. این مطالعه به شما کمک می‌کند تا با از بین بردن خطرات و افزایش احتمال بهره‌برداری از فرصت‌های پیش رو؛ پروژه کسب‌وکار را ارزیابی کنید.
به یاد داشته باشید، هدف از مطالعه امکان‌سنجی و یا نقش مشاور این نیست که تصمیم بگیرد آیا ایده کسب‌وکاری را دنبال کنید یا خیر. این وظیفه رهبران پروژه است که با استفاده از اطلاعات حاصل از مطالعه‌ی امکان‌سنجی و بیانات مشاوران ؛ برای کسب‌وکار تصمیم‌گیری کنند.
تصمیم‌گیری برای ادامه دادن یا متوقف شدن:
تصمیم‌گیری برای ادامه دادن یا ندادن یکی از حیاتی‌ترین فعالیت‌ها در توسعه کسب‌وکار است. این نقطه بازگشتی ندارد. هنگامی‌که شما به‌طور قطعی تصمیم به دنبال کردن یک سناریو کسب‌وکار می‌گیرید؛ معمولاً راه بازگشتی وجود ندارد. مطالعه امکان‌سنجی منبع اصلی اطلاعات در تصمیم‌گیری خواهد بود. این قضیه نشان‌دهنده اهمیت یک مطالعه امکان‌سنجی است که به خوبی توسعه‌یافته باشد.
امکان‌سنجی (FS) در مقابل طرح کسب‌وکار (BP):
مطالعه امکان‌سنجی یک طرح تجاری یا بیزینس پلن نیست. نقش‌های جداگانه مطالعات امکان‌سنجی و طرح کسب‌وکار اغلب باهم اشتباه گرفته می‌شود. مطالعه امکان‌سنجی یک تابع تحقیقاتی را فراهم می‌کند. این مسئله به سؤال «آیا این یک سرمایه‌گذاری تجاری قابل‌قبول است» می‌پردازد؟ طرح کسب‌وکار یک فعالیت برنامه‌ریزی‌شده را فراهم می‌کند. طرح کسب‌وکار اقدامات لازم را برای ارائه پیشنهاد از "ایده" به "واقعیت" بیان می‌کند.
مطالعه امکان‌سنجی؛ تحلیل چندین گزینه یا روش موفقیت کسب‌وکار است. مطالعه امکان‌سنجی به محدود کردن دامنه پروژه برای شناسایی بهترین سناریوهای تجاری کمک می‌کند. درحالی‌که طرح کسب‌وکار فقط یک جایگزین یا سناریو را در برمی‌گیرد. مطالعه امکان‌سنجی به محدود کردن دامنه پروژه برای شناسایی و تعریف دو یا سه سناریو یا جایگزین کمک می‌کند. انجام مطالعه امکان‌سنجی برای شناسایی "بهترین" جایگزین برای وضعیت کنونی استفاده می‌شود که این پایه‌ای برای طرح کسب‌وکار محسوب می‌شود.
مطالعه امکان‌سنجی قبل از طرح کسب‌وکار(بیزینس پلن)انجام می‌شود. یک طرح کسب‌وکار تنها پس از آنکه سرمایه‌گذاری در تجارت امکان‌پذیر است، آماده می‌شود. اگر یک سرمایه‌گذاری پیشنهادی برای کسب‌وکار در نظر گرفته شود، طرح تجاری معمولاً در آینده ساخته می‌شود و یک نقشه راه برای ایجاد و توسعه کسب‌وکار خواهد بود. طرح کسب‌وکار "طرحی" برای اجرای پروژه فراهم می‌کند. اگر سرمایه‌گذاری غیرممکن باشد، می‌توان تلاش‌هایی برای اصلاح نقص‌های آن انجام داد، ممکن است سایر گزینه‌ها موردبررسی قرار گیرد یا ایده حذف شود.
دلایل عدم انجام یک مطالعه امکان‌سنجی:
رهبران پروژه ممکن است خود را در معرض فشار قرار دهند تا مرحله "تجزیه و تحلیل امکان‌سنجی" را نادیده بگیرند و به‌طور مستقیم به ایجاد یک کسب‌وکار بپردازند. افرادی از داخل و خارج از پروژه می‌توانند این مرحله را رد کنند. دلایل عدم انجام تجزیه و تحلیل امکان‌سنجی عبارت‌اند از:
- ما می‌دانیم این امکان‌پذیر است. یک کسب‌وکار موجود در حال حاضر این کار را انجام می‌دهد.
- چرا باید مطالعه‌ی امکان‌سنجی انجام دهیم؟ درحالی‌که ما چند سال پیش این کار را کرده‌ایم.
- مطالعات امکان‌سنجی تنها روشی برای مشاوران برای کسب درآمد است.
- تجزیه و تحلیل بازار در حال حاضر توسط کسب‌وکار انجام‌شده است که به ما در فروش تجهیزات کمک کرده است.
- چرا فقط یک مدیر عمومی استخدام نمی‌شود که بتواند این کار را انجام دهد؟
- مطالعات امکان‌سنجی یک اتلاف وقت است. ما باید ساختمان بخریم، سایت را اداره کنیم و بر روی تجهیزات پیشنهادی کارکنیم.
دلایلی که در بالا ذکر شد نباید شما را از انجام یک مطالعه مفید و دقیق در مورد امکان‌پذیر بودن ایده‌تان بازدارد. پس از اتمام تصمیم‌گیری در مورد انجام یک کار تجاری پیشنهادی، اغلب تغییرات بسیار دشوار است. شما ممکن است برای مدت طولانی با این تصمیمات زندگی کنید.
دلایل انجام یک مطالعه امکان‌سنجی:
انجام مطالعه امکان‌سنجی یک فعالیت تجاری خوب است. اگر کسب‌وکارهای موفق را بررسی می‌کنید، متوجه خواهید شد که آن‌ها بدون اینکه ابتدا همه مسائل را بررسی کرده و احتمال موفقیت کسب‌وکار را ارزیابی کنند؛ دست به سرمایه‌گذاری جدید نمی‌زنند. در ادامه دلایل دیگری برای انجام مطالعه امکان‌سنجی بیان‌شده است:
- به تمرکز بر روی پروژه و گزینه‌های جایگزین خلاصه می‌شود.
- جایگزین‌های کسب‌وکار را محدود می‌کند
- فرصت‌های جدید را از طریق فرایند رسیدگی مشخص می‌کند.
- شناسایی دلایلی برای ادامه ندادن ایده‌ی پیشنهادی.
- احتمال موفقیت را با در نظر گرفتن عوامل پیشگیرانه و عوامل مؤثر بر پروژه افزایش می‌دهد .
- اطلاعات کافی برای تصمیم‌گیری فراهم می‌کند.
- مستنداتی را ارائه می‌دهد که سرمایه‌گذاری تجاری به‌طور کامل موردبررسی قرارگرفته است.
- کمک به تأمین بودجه از وام‌های موسسه و دیگر منابع پولی.
- کمک به جذب سهام توسط سرمایه‌گذار.
مطالعه امکان‌سنجی یک گام مهم در فرآیند ارزیابی کسب‌وکار است. اگر به درستی انجام شود، ممکن است بهترین سرمایه‌گذاری باشد که تاکنون انجام داده‌اید.
مارال مختارزاده (کارشناس ارشد کارآفرینی)