این روزها همه جا صحبت از استارتاپ و کارآفرینی است و اکثر افراد خلاق و صاحب ایده، پر از ایده هایی هستند که تا به حال به آنها به شکل آرزوهای دست نیافتنی نگاه می کردند، اما با روند جدید توسعه کسب و کارهای نوین در دنیا، رسیدن به این آرزوها را نزدیک تر از همیشه می بینند. اینجاست که بحث کارآفرینی و توسعه کسب و کارهای خلاقانه به میان می آید. اما نکته اصلی اینجاست که داشتن ایده و فکر خلاقانه به تنهایی کافی نیست و برای اجرایی شدن آن و تبدیل به یک استارتاپ و بازاری شدن آن نیاز به سرمایه گذاری و جذب سرمایه ها برای پوشش هزینه هایی است که گاهی فرد را از رفتن به سمت جلو و پیشرفت باز می دارد.
در این رابطه، جذب پول و سرمایه برای ایده ای که می تواند به یک طرح استارتاپی تبدیل شود، یک رویای شیرین و دلنواز است که با ورود فرد به این حوزه، تازه کابوس اصلی آغاز می شود. در این شرایط بسیاری از افراد صاحب ایده و گروه های استارتاپی به دلیل تجربه اندک و سطح پایین اطلاعاتشان با مشکلات جدی مواجه می شوند که این امر حتی منجر به مرگ فکرهای خلاقانه و طرح های استارتاپی و به اصطلاح، در نطفه خفه شدن آن می شود.
اما علت مرگ استارتاپ ها پیش از رسیدن به مرحله عملیاتی شدن و تولید انبوه در بازار کسب و کار این است که تازه از زمان شروع بازی یک استارتاپ، کنتور هزینه ها به کار افتاده و مشکل آفرین می شود و سرعت رشد این هزینه ها، بسته به شیوه مدیریت و نوع و ماهیت یک استارتاپ، می تواند متفاوت باشد.
ضمن اینکه، پرداختن به یک ایده جدید و یک طرح استارتاپی با صرف هزینه و البته زمان همراه است و این همان موضوعی است که در علوم اقتصادی از آن تعبیر به هزینه فرصت می شود. اتفاقی که می توانست با اشتغال فرد در جای دیگر که اتفاقا با کسب درآمد نیز همراه است، رقم بخورد.
در رابطه با فرآیند تامین مالی فعالیت های دانش بنیان نکته اساسی این است که سرمایه گذاری روی شرکت های استارتاپی و حوزه اقتصاد دانش بنیان اکوسیستم خاص خود را دارد. بطوریکه ایده های خلاقانه و طرح های نوآورانه دانشگاهی توسط تیم ها به سمت رشد حرکت می کند و پس از تشکیل گروه های صاحب ایده، کار وارد فاز تامین مالی می شود.
در این مرحله پای فرشتگان سرمایه گذار و سپس شتاب دهنده ها و مراکز رشد به کسب و کارهای خلاقانه و ایده های نوآورانه به میان می آید تا ایده ها با رشد و حرکت به سمت بلوغ به شکل استارتاپ ها وارد بازار کسب و کار شود که در این مرحله سرمایه گذاری بزرگی لازم نیست. بطوریکه همچنان فضای ایده مطرح است و در چنین شرایطی سرمایه گذاران خطرپذیر اولیه برای کمک به صاحبان ایده وارد می شوند و در گام آخر است که صندوق های جسورانه بورسی باید فعال شوند که این مرحله هیجان سرمایه گذاری به گروهی از سرمایه گذاران خرد نیز انتقال می یابد.
بدین ترتیب، شتاب دهنده ها، مراکز رشد و صندوق های جسورانه و خطرپذیر ضمن تامین مالی طرح های نوآورانه و ایده های خلاقانه و پوشش ریسک های احتمالی این طرح ها، به توسعه فضای کسب و کارهای نوین کمک می کنند.
اما در ابتدای این فرآیند هیجان انگیز، راحت ترین و در دسترس ترین منبع تامین مالی جیب فرد صاحب ایده است که البته در گروه های خلاق و صاحبان ایده به ویژه در اواسط اجرایی شدن طرح، پر از خالی است.
اینجاست که مرحله بعد جذب سرمایه از خانواده، فامیل و دوستان آغاز می شود. با این حال، یکی از بزرگترین اشتباهاتی که کسب و کارهای نوپا در مراحل ابتدایی شکل گیری خود انجام می دهند، جذب سرمایه زودهنگام است و در این رابطه، استفاده از تجارب افراد مطلع و بکارگیری روش های مدیریت مالی برای کنترل هزینه ها، می تواند مثمر ثمر باشد.
شتاب دهنده ها و مراکز رشد نیز امید بعدی افراد صاحب ایده است تا این افراد خلاق به کمک این گروه از سرمایه گذاران طرح های خود را به مرحله رشد برسانند و خود را برای تبدیل شدن به یک استارتاپ و ورود به بازار کسب و کار آماده کنند و اینجاست که بازی استارتاپ جدی تر می شود و نیاز به سرمایه گذاری در آن وارد فاز جدیدی می شود.
در این مرحله، شاید بهترین حالت جذب سرمایه درآمدزایی خود ایده هایی است که به یک استارتاپ تبدیل شده؛ اما نکته واضح آن است که هزینه ها در حالی از زمان اتخاذ تصمیم برای ورود به این حوزه آغاز می شود که در اکثر قریب به اتفاق موارد، هنوز درآمدی از استارتاپ شناسایی نشده است. ضمن اینکه این امر نیازمند بکارگیری متدهای چابک و ساخت محصول اولیه و استراتژی های فروش به کمک به کارگیری فنون بازاریابی قوی است که این موضوع برای کسانی که برای اولین بار پا به دنیای استارتاپ ها می گذارند، کمی دور از ذهن است.
گزینه دیگر نیز دریافت وام بانکی است که با توجه به شرایط خاصی که معمولا استارتاپ ها دارا هستند و مشکلاتی که اغلب از جنبه های حقوقی و عدم در اختیار داشتن وثیقه بروز می کند، استفاده از این راهکار نیز غیرممکن است.
در نهایت کار به جایی می رسد که امروزه با استفاده از امکانات و ابزارهای تامین مالی نوین و بهره گیری از صندوق های جسورانه، از ایده تا انتهای پروژه منابع مالی تامین می شود و سرمایه های خرد مردم می تواند با تجمیع در این صندوق های خطرپذیر و نوآورانه، در این بخش حضوری جدی داشته باشند که این امر شرایط ایده آل تری را برای صاحبان ایده و خلاقیت و همچنین سرمایه گذاران قرار می دهد تا به کمک ابزارهای مالی موجود در بستر بازار سرمایه و به طور ویژه بازار ایده فرابورس، شاهد تحقق پیشرفت های غافل گیرکننده و افزایش ارزش استارتاپ ها باشند که این همان زمانی است که ارزش سرمایه گذاری نسبت به ارزش استارتاپ عدد ناچیزی شده و انگیزه سرمایه گذاری های بیشتر در توسعه کسب و کارهای نوین را ارتقا می بخشد.
امروزه، اقتصاد جهانی در دنیا نیز به سمت شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها حرکت کرده و چون این شرکت ها معمولا سابقه کاری کوتاه، ریسک بالا و صورت های مالی مشخصی ندارند، برای ورود سرمایه گذاری به آنها نیاز به یک نگاه خاص است.
نکته حائز اهمیت در این رابطه آن است که در کشورهای پیشرفته بازار سرمایه تامین منابع مورد نیاز کسب و کارها را انجام می دهند، اما در ایران به دلیل نظام بانک محور، تامین منابع مالی عمدتا توسط بانک ها انجام می شود.
این در حالی است که ورود و جذب هرچه بیشتر سرمایه گذاران ریسک پذیر کشور به حوزه شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها به توسعه ابزارهای جدید سرمایه گذاری وابسته است که این ابزار جدید سرمایه گذاری در دنیا به صندوق های خطرپذیر (vc) شهرت دارد؛ بر همین اساس، انتظار می رود که در ایران نیز همسو با دیگر کشورهای فعال در حوزه اقتصاد دانش بنیان، این فرایند باید هر چه بیشتر به سمت تامین منابع مالی از طریق بازار سرمایه و بازار ایده فرابورس و صندوق های خطرپذیر فعال در آن تغییر مسیر پیدا کند تا این سرمایه گذاری پربازده و هیجان انگیز امکان رسیدن به نتیجه مطلوب و حرکت در جهت توسعه فضای کسب و کار دانش بنیان را پیدا کند.