این روزها واژه‌ای به نام «استارت آپ» را در محافل مختلف زیاد می‌شنویم؛ نامی که می‌گویند می‌تواند هر کشوری را متحول کند و در اقتصاد هر کشور بسیار تاثیرگذار باشد.
استارت آپ (به انگلیسی: Startup یا Start-up) را به فارسی به «شرکت نوپا» ترجمه کرده‌اند، شرکت‌های نوپایی که بر مبنای تکنولوژی شکل گرفته و صاحبان آن قصد دارند کسب و کاری ارزش آفرین برای جامعه ایجاد کنند؛ کسب و کاری که پایداری برای اعضای آن دغدغه است و بر پایه یک دانش انجام می‌شود.
در این میان توجه به این شرکت‌های نوپا می‌تواند در رشد و توسعه اقتصاد هر کشور تاثیر گذار بوده و نقش بسیاری در تحول اقتصادی کشورها داشته باشد، از این رو مسؤولان علمی ایران نیز بر این امر تأکید بسیاری داشته و مسیر توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان هموارتر شده است به طوری که جوانان با استعداد کشورمان از دانشگاه‌های مختلف در سراسر کشور عزم ارائه استارت‌آپ دارند و با توجه به آمار ارائه شده مبنی بر شکل‌گیری ۶ هزار استارت‌آپ در کشور، فعالیت این جوانان موفقیت آمیز هم بوده است.
در این زمینه با پرویز کرمی مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان به گفت‌وگو نشستیم.
کرمی درباره توسعه فضای استارت آپی در ایران و تبدیل شدن ایران به بهترین فضای استارت آپ منطقه صحبت کرد و از نقش استارت آپ ها در تحقق رونق تولید و بهبود زندگی مردم سخن گفت.
نکات مهم این گفت‌وگو:
* نقش استارت‌آپ ها در تحقق رونق تولید
* مخروبه‌ای که با وجود استارت آپ ها به کمکی برای اقتصاد کشور تبدیل می‌شود
* بازیگران اصلی اکوسیستم فناوری و نوآوری
* لمس حضور استارت‌آپ ها در زندگی مردم
* استارت آپ های موفق در ورود به زندگی مردم
* سه ضلع ایستادگی در روزهای سخت اقتصادی
* ضرورت حضور مردم در حوزه‌های استارت آپی
* ایران بهشت استارت‌آپی منطقه است
می‌گویند ایران بهشت استارت‌آپی منطقه است، این قضیه تا چه حد صحت دارد؟
کرمی: بله درست است، ایران در منطقه دارای بهترین استارت‌آپ‌هاست، ما اکنون حدود ۶هزار استارتاپ در کشور داریم، به طوریکه می‌توانم بگویم فضای استارت‌آپی ایران بسیار فراتر از فضای استارت‌آپی در سایر کشورهای منطقه است.
ایران ظرفیت بسیار نیروی انسانی، شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز نوآوری، شتابدهنده ها و صندوق‌های خطر پذیر و بازار بزرگ داخلی و خارجی را برای بهترین بودن در منطقه در اختیار دارد
ایران با دارا بودن بیش از ٤٥٠٠ شرکت دانش بنیان، ١٩٥ مرکز نوآوری و فناوری، ٩٠ شتابدهنده، ٢٠ صندوق خطر پذیر، ٤٥ پارک علم وفناوری در تمام استان‌های کشور، دانشگاه های بنام و بزرگ که برخی از آن ها حتی در سطح جهانی دارای جایگاه هستند، ۶ هزار استارت آپ، بازار بزرگ داخلی و کشورهای همسایه پر جمعیت و چندین برابر اروپا و همخوان با زمینه های فرهنگی و تمدنی چرا نباید بهشت استارت آپی منطقه باشد؟ این ظرفیت بالا قطعا نقش بسیاری در تبدیل ایران به بهترین فضای استارت آپی منطقه داشته است.
* دلیل بهتر بودن فضای استارت آپی ایران نسبت به دیگر کشورهای منطقه
با این وجود ایران چه کارهایی انجام داده که به نظر شما در حال حاضر فضای استارت آپی ایران تا این حد در سطح منطقه ارتقا یافته است؟
کرمی: ورود به اکوسیستم نوآوری و فناوری از صحبت‌ها و تأکیدات مقام معظم رهبری آغاز شد و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای این منظور برنامه‌های زیادی را تدوین و اجرا کرده است و تلاش دارد که هر روز بیشتر از گذشته بسترهای لازم را برای رشد استارتاپ‌ها و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کند.
ما در منطقه اول هستیم و این مسأله به واسطه تعداد استارت آپ ها، فراهم شدن زیرساخت های لازم برای این منظور در کشور که شامل تقویت سخت افزارها، نرم افزارها، توسعه محیط استارت‌آپی در دانشگاه‌ها و تقویت نیروی انسانی متخصص در کشور است.
محیط بزرگ بلااستفاده‌ای که عملا از چرخه خارج شده بود و حتی وجود آن برای محیط زیست شهری مضر بود، با وجود استارت آپ ها احیا شده حتی می‌توان برای کمک به اقتصاد کشور نیز بر روی این محیط مخروبه حساب کرد، این مخروبه ها حالا مراکز نوآوری و فناوری هستند
مخروبه هایی که با وجود استارت آپ ها به کمکی برای اقتصاد کشور تبدیل می‌شود
یک مثال بزنید.
کرمی: بهترین مثال که عینی هم هست، راه‌اندازی کارخانه نوآوری تهران در میدان آزادی است؛ این کارخانه یک محیط بزرگ بلااستفاده بود که عملا از چرخه خارج شده بود و حتی وجود آن برای محیط زیست شهری مضر بود، اما حالا احیا شده و استارت‌آپ های بسیاری را نیز در خود جای داده و حتی می‌توان برای کمک به اقتصاد کشور نیز بر روی این کارخانه حساب کرد.
ورود به بحث ایجاد مراکز و کارخانه های نوآوری در کلانشهرها و مراکز استانها با بهره گیری از کارخانه های متروک و بلااستفاده در درون شهرها و تبدیل آنها به مراکز تولید و زایش استارت آپ‌ها در راستای رفع نیاز و مشکل کشور از طریق بهسازی و نوسازی آنها انجام شده است که هم منجر به اصلاح و عمران محیط شهری و رفع نابسامانی و رفع آسیب محیطی می شود و هم به نوآوری و اشتغال زایی قشر تحصیل کرده جامعه از طریق نفوذ فناوری ونوآوری و هوشمند سازی شهرها کمک می‌کند.
می‌توان گفت یک مرکز مخروبه در پایتخت حالا به کمکی برای اقتصاد بدل شده است که هر کدام از حدود ۱۰ سوله موجود در این کارخانه به یک شتابدهنده اختصاص داده شده است که در حوزه‌های مختلف فعالیت استارت‌آپی و دانش‌بنیان انجام می‌دهند.
در ۱۰ سوله کارخانه نوآور و فناوری آزادی استارت‌آپ هایی در حوزه های هوش مصنوعی، بیو تکنولوژی، صنایع خلاق و فرهنگی، گردشگری و توریسم پزشکی، آی سی تی، فین تک مستقر شده اند.
به طور مثال چه فعالیت‌هایی؟
کرمی: شتاب‌دهنده‌های حاضر در کارخانه نوآوری و فناوری آزادی در حوزه‌های بیوتک، شهری، هوش‌مصنوعی، فین‌تک و حوزه‌های دیگر فعال هستند.
وجود این کارخانه در میدان آزادی هم مزیتی دارد یعنی مکان راه‌اندازی این کارخانه هم می تواند در موفقیت آن تاثیرگذار باشد؟
کرمی: اتفاقا بله، اینکه کارخانه نوآوری و فناوری در نزدیکی دانشگاه‌های برتر کشور مانند دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران و صنعتی امیرکبیر راه‌اندازی شده است کمک می‌کند تا نیروی انسانی جوان، خلاق و خوش‌فکر ایرانی به نحو بهتری مشغول به کار شوند.
البته کارخانه‌های نوآوری دیگری هم در استان‌های مختلف کشور راه‌اندازی شده است.
معاونت علمی به تجاری‌سازی فناوری‌ها هم نگاه دارد و بخشی از فعالیت‌های این معاونت نیز در این زمینه است تا این اکوسیستم فناوری و نوآوری را توسعه دهیم.
* بازیگران اصلی اکوسیستم فناوری و نوآوری کدامند؟
درباره اکوسیستم فناوری و نوآوری توضیح دهید.
کرمی: می‌خواهم از فضای کلی استارت‌آپ‌ها و حوزه دانش‌بنیان صحبت کنم که دارای چندین بازیگر است.
چه بازیگرانی در این فضا ایفای نقش می‌کنند؟
کرمی: مثلا دانشگاه‌ها؛ می‌توان گفت یکی از بازیگران اکوسیستم فناوری و نوآوری دانشگاه‌ها هستند که وظیفه تولید علم و پرورش نیروی انسانی متخصص برعهده آن‌هاست.
پارک‌های علم و فناوری را نیز می‌توان یکی دیگر از بازیگران این حوزه دانست، در حال حاضر ما در هر استان حداقل یک پارک علم و فناوری داریم که مراکز رشدی نیز در هر یک از پارک‌ها وجود دارد، این پارک‌ها و مراکز رشد می‌توانند در توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری مؤثر باشند.
دانشگاه‌ها، پارک های علم و فناوری، مراکز رشد، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و شتاب‌دهنده‌ها از بازیگران اصلی اکوسیستم فناوری و نوآوری هستند
از سوی دیگر سرمایه‌گذاران خطرپذیر و شتاب‌دهنده‌ها نیز در کشور فعال هستند که به توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالیت آنها در حوزه تولید محصول کمک می‌کنند، اتفاقا این شتاب‌دهنده‌ها را می‌توان اصلی‌ترین بازیگران اکوسیستم نوآوری و فناوری دانست که باید همه با هم برنامه‌ریزی و تلاش کنیم تا شتاب‌دهنده‌ها تقویت شوند.
* لمس حضور استارت‌آپ ها در زندگی مردم
به نظر شما در حال حاضر تأثیر تقویت استارت‌آپ‌ها به گونه‌ای هست که مردم فضای استارت‌آپی کشور که بهترین فضای استارت‌آپی منطقه هم هست را در زندگی روزمره خود لمس کنند؟
کرمی: بله، البته در برخی موارد مانند استارت‌آپ‌های حوزه فناوری اطلاعات این لمس برای مردم عینی تر شده است، به طور مثال مردم به طور روزمره از تاکسی‌های اینترنتی استفاده می کنند، اما با برنامه ریزی‌های انجام شده قطعا در آینده نزدیک استارت‌آپ ها در حوزه های دیگر نیز وارد زندگی مردم شده و آسایش را برای مردم رقم می زنند.
مردم قطعا در آینده نزدیک به طور روزمره استارت‌آپ ها را در بیشتر حوزه ها و امور زندگی‌شان لمس می کنند
در حال حاضر استارت‌آپ‌های ما بجز حمل و نقل در حوزه های مختلف مانند هواشناسی، کشاورزی، هوافضا و غیره فعال هستند و کارایی خوبی هم دارند که قطعا در آینده مردم عادی نیز بیشتر از محصولات استارت‌آپی استفاده می کنند.
* استارت آپ های کدام حوزه در ورود به زندگی مردم موفق تر بوده اند؟
می‌توانیم بگوییم استارت‌آپ های حوزه خدمات فعالیت خوبی دارند و روند خوبی را تاکنون طی کرده‌اند که مردم نیز از این خدمات راضی هستند و آنها را شناخته و پذیرفته‌اند و از آنها در کارها و امور روزمره خود استفاده می کنند اما باید استارت‌آپ های تخصصی ما نیز تقویت شود تا استارت‌آپ های محصول محور بیشتری داشته باشیم و تولید را بیشتر رونق دهیم.
در حال حاضر حدود هفتاد استارت‌آپ در حوزه هوافضا محصولات کاربردی ارائه داده‌اند و در این حوزه در دنیا حرف‌هایی برای گفتن داریم.
اکوسیستم نوآوری و فناوری بدون اجرای فرمایشات مقام معظم رهبری و بدون حمایت مردم ایستاده نمی‌‌ماند
البته به نظر من خانواده‌ها باید بجز استفاده از محصولات استارت‌آپی در زندگی به این مسأله هم فکر کنند که خودشان دارای استارت‌آپ باشند، یعنی نیازی را شناسایی کرده و برای حل آن ایده ارائه دهند.
* مردم هم وارد حوزه استارت آپی شوند
چنین کاری ممکن است؟
کرمی: بله، هر شخصی می‌تواند نیازی از جامعه را شناسایی کرده و حول آن نیاز ایده هایی ارائه دهد، البته اجرای یک استارت‌آپ با شکست‌های بسیاری همراه است اما با پشتکار و اراده می‌توان در آن موفق بود و گره ای از مشکلات جامعه باز کرد.
* سه ضلع ایستادگی در روزهای سخت اقتصادی
به نظرم مردم، استارت‌آپ ها و مسؤولان سه ضلع مثلث پایداری و ایستادگی در روزهای سخت اقتصادی هستند به طوریکه مسؤولان باید خدمتگزارانه برای تسهیلگری امور مردم و استارت‌آپ ها تلاش کنند، استارت‌آپ ها نیز با پویایی محصولات بومی ارائه دهند و مردم هم حامی این ۲ ضلع باشند.
* تحقق رونق تولید از طریق استارت آپ ها
به نظر من رونق تولید که مورد تأکید مقام معظم رهبری هم قرار دارد از طریق همین استارت آپ ها ممکن می شود.
اکوسیستم نوآوری و فناوری بدون اجرای فرمایشات مقام معظم رهبری و بدون حمایت مردم ایستاده نمی‌‌ماند، خلاقیت و نوآوری صاحبان ایده و استارت‌آپ‌ها نیز یک اصل در این اکوسیستم است که باید پابرجا باشد.
به نظر من، جامعه ما با داشتن تعداد بالای نیروی انسانی متخصص و تولید علم خوب در رشته های مختلف علوم به خصوص علوم و فناوری های همگرا باید به سمت تلاش و فعالیت بیشتر سوق پیدا کند و سهم خود را از بازار جهانی خلق ثروت از علم و ارزش افزوده آن به دست آورد.
ایران باید از اقتصاد خام فروشی نفت و منابع زیرزمینی به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت خود را با قوت بیشتری ادامه دهد و در این میان نقش مردم به عنوان حامی و موتور محرکه این اقتصاد به شکل فوق العاده ای در حمایت از تولید ملی و خرید کالاهای ایران ساخت اهمیت دارد.