«اوراق قرضه»، «سهام ممتاز»، «سهام عادی» و «سود انباشته» از جمله ابزارهای مهمی هستند که یک شرکت می‌تواند به کمک آنها منابع مالی بلندمدت خود را تهیه کند. در این مطلب با روش تامین مالی از طریق «اوراق قرضه» آشنا خواهیم شد.
1)اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه اسنادی است که به موجب آن شرکت انتشار دهنده تعهد می‌کند مبالغ معینی (بهره سالیانه) را در زمان هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در موعد مقرر (سر رسید) اصل مبلغ را بازپرداخت نماید.
برخی از ویژگی‌های اوراق قرضه:
سند بستانکاری: دارنده این برگه بستانکار شرکتی است که این برگ را منتشر کرده و هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم به او نخواهد رسید.
تاریخ سر رسید معین: این اوراق دارای سررسید معین می‌باشد که در آن تاریخ، شرکت اصل مبلغ اوراق را به دارنده آن پس داده و اوراق را از آن ها می‌گیرد.
ارزش اسمی: معمولا اوراق قرضه دارای ارزش اسمی مشخصی هستند که بر روی آنها نوشته می‌شود.
اولویت: اگر شرکت منتشر کننده اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه برای گرفتن اصل و فرع پول خود بر سهامداران عادی و ممتاز اولویت دارند. بنابراین ریسک این اوراق برای دارنده آن کمتر است.
وثیقه: بعضی از شرکت‌های اوراق قرضه با وثیقه منتشر می‌کنند ولی بعضی دیگر که دارای اعتبار هستند، اوراق بدون وثیقه منتشر می‌کنند.
حق رای: بطور کلی دارندگان اوراق قرضه دارای حق رای در شرکت نیستند.
امین: وقتی اوراق قرضه به عموم مردم فروخته شود، شخص ثالثی تحت عنوان امین از طرف دارندگان اوراق قرضه بر نحوه فعالیت عرضه کنندگان ان نظارت می‌کند .
نرخ بهره: نرخ بهره اوراق قرضه ممکن است ثابت بوده یا با توجه به شرایط اقتصادی متغیر باشد که در این صورت به نرخ بهره، نرخ بهره شناور گفته می‌شود.
اوراق قرضه را می توان به دو دسته اوراق با نام و بی‌نام تقسیم بندی نمود:
1 – اوراق قرضه بانام: در اوراق قرضه بانام ، اسم و آدرس صاحب ورقه در دفاتر شرکت انتشار دهنده ثبت می‌شود.
2- اوراق قرضه بی‌نام: این اوراق معمولا متعلق به کسی است که آنها را در دست دارد و لازم نیست مالکیت فردی در جایی ثبت گردد.
معرفی کتاب: «اقتصاد هوشمند؛ از تئوری تا عمل»
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه کوپن‌دار:
این نوع اوراق قرضه، اوراق قرضه ای است که بهره آن هر سال یا هر شش ماه یکبار بار پرداخت می‌شود .
اوراق قرضه بدون سررسید (کانسول):
این نوع اوراق، سررسید ندارد و هر سال معادل قیمت اسمی ضرب در نرخ سود، سود پرداخت می‌کند.
اوراق قرضه با نرخ بهره صفر (بدون بهره):
دارندگان این نوع اوراق قرضه هیچ پولی به عنوان بهره دریافت نمی‌کند به همین دلیل، این اوراق به صورت تنزیلی و به قیمتی کمتر از قیمت اسمی‌شان فروخته شده و در تاریخ سررسید با پرداخت ارزش اسمی به دارنده آن، پس گرفته می‌شوند. بنابراین نرخ بهره این نوع اوراق به قیمت خرید، ارزش اسمی و سر رسید آنها بستگی دارد.
در مورد این نوع اوراق قرضه باید توجه نمود که شرکت‌ها تفاوت بین ارزش اسمی و قیمت فروش اوراق را به روش خط مستقیم مستهلک نموده و این هزینه را به عنوان بهره از در‌آمد مشمول مالیات خود کسر می‌کنند.
تامین مالی از طریق انتشار اوراق قرضه
اگر شرکتی اوراق قرضه منتشر کند، متعهد شده است که از محل سودهای نامعلوم آینده، هزینه بهره ثابتی را بپردازد. این اقدام باعث افزایش درجه ریسک و بازده مورد توقع سهامداران شرکت خواهد شد. نرخ بازده سرمایه گذاری (ROI) شرکت باید بیش از نرخ بهره این اوراق باشد تا مقدار سود هر سهم کاهش نیابد. تامین مالی از طریق اوراق قرضه با بازده ثابت باعث افزایش درجه اهرم مالی خواهد شد. لذا تصمیم گیری در مورد انتشار آن بر توانایی شرکت (در جهت افزایش ثروت سهام داران) اثر می‌گذارد.
در صورتی که نسبت های مالی نشان دهند که با فروش اوراق قرضه، ریسک مالی شرکت تغییرات زیادی نکرده است. احیانا ارزش بازار سهام و ثروت سهام داران افزایش خواهد یافت و بالعکس.
مزایا و معایب اوراق قرضه برای شرکت:
مزایا:
1.هزینه سرمایه اوراق قرضه از هزینه سرمایه سهام ممتاز و سهام عادی به دو دلیل کمتر است:
الف) هزینه بهره یک هزینه قابل قبول مالیاتی است.
ب) از انجا که ریسک این اوراق برای دارندگان آن از سهام ممتاز و عادی کمتر است، لذا نرخ بازده مورد توقع دارندگان آن نیز به نسبت آن دو سهم، کمتر است.
2-گرفتن وام های بلندمدت از طرق انتشار اوراق قرضه به گرفتن وام های کوتاه مدتی که می بایست پی در پی تجدید شوند، اولویت دارند.
3-اوراق قرضه قابل باز خرید، این امکان را به شرکت می دهد که زمانی که نرخ بهره در بازار کاهش یافت، این اوراق را باز خرید کرده و اوراقی با نرخ بهره کمتر جایگزین آنها کنند.
4-اوراق قرضه قابل تبدیل، این امکان را به شرکت می دهد که اوراق خود را با سهام عادی تعویض کرده و از این طریق پرداخت بهره به مبلغ ثابت را حل نموده و همچنین هزینه بهره خود را نیز کاهش دهند.
5-از آنجایی که دارندگان این اوراق حق رای ندارند، بنابراین در مسائل اداری و کنترل شرکت نیز نمی توانند دخالت کنند.
6-فروش این اوراق، اهرم مالی ایجاد می‌کند. بنابراین زمانی که بازده سرمایه گذاری شرکت بیشتر از نرخ بهره این اوراق باشد، این روش مطلوب است.
معایب:
۱.اگر شرکت نتواند نرخ بازدهی معادل با نرخ بهره به دست آورد، اهرم مالی ایجاد شده باعث افت شدید سود سهام خواهد شد.
۲.از انجا که شرکت متعهد است اصل و بهره اوراق را در موعد مقرر بپردازد، ریسک ورشکستگی ان بالا می رود.
۳.هر شرکت، در گرفتن وام محدودیت دارد چرا که باعث افزایش ریسک مالی و هزینه سرمایه شرکت می شود. بنابراین انتشار اوراق قرضه، انعطاف شرکت را در گرفتن وام های جدید کاهش می‌دهد.
۴.زمانی که نرخ بهره بازار بالاست یا شرکت نسبت به تامین درامد مستمر برای پرداخت بهره ها اطمینان ندارد، این روش مناسب نیست.
۵.قرارداد های اوراق قرضه معمولا محدودیت هایی را در سایر فعالیت های شرکت ایجاد می‌کند.
قسمت دوم این مطلب با موضوع «تامین مالی از طریق سهام ممتاز» را اینجا بخوانید
برگرفته از کتاب مدیریت مالی نوین (انتشارات سمت)
اگر به موضوع «تامین مالی کسب‌و‌کارها» علاقه‌مندید مطالعه مطالب زیر را پیشنهاد می‌کنیم:
آیا برای راه اندازی استارتاپ‌تان به وام کسب و کار نیاز دارید؟
چه روشی را برای تامین مالی استارتاپ‌تان انتخاب می‌کنید؟
ارزیابی ارزش شرکت برای تامین مالی توسط سرمایه‌گذاران