به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، معاونت توسعه فناوری معاونت علمی با هدف جهت‌دهي به چرخه فناوري و نوآوري كشور و تلاش در ايفاي نقش مؤثر فناوري‌هاي راهبردي در اقتصاد، اشتغال و توسعه پايدار؛ سياست گذاري مستمر در حوزه‌هاي فناوري بر پايه تامين نيازهاي جامعه و تحولات جهاني با همكاري معاونت سياستگذاري و نظارت راهبردي و غیره با دفاتر مختلف امور فناوری استان ها، هماهنگی مراکز علمی و مرکز فناوری های راهبردی فعالیت خود را در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز کرده و در این چند سال فعالیت خود اقدامات موثری در این زمینه داشته است. توسعه فناوري‌هاي راهبردي و اولويت‌دار، يکي از زيرساخت‌هاي اساسي در اقتصاد مقاومتي است. در نقشه جامع علمی کشور در بخش اهداف کلان نظام علم و فناوری، دستیابی به توسعه علوم و فناوری‌های نوین و نافع، متناسب با اولویت‌ها، نیازها و مزیت‌های نسبی کشور؛ و انتشار و به‌کارگیری آنها در نهادهای مختلف آموزشی، صنعتی و خدماتی به‌عنوان یکی از راهبردهای کلیدی اشاره شده است، در این گزارش به اختصار گزارش عملکرد این معاونت در سالی که گذشت را ارائه خواهیم کرد.
ابتدا رویکردها و گزارش عملکرد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حمایت از توسعه فناوری‌های اولویت‌دار ارائه می شود که رویکرد توسعه فناوری در استانها نقطه آغاز این گزارش است.
رویکرد توسعه فناوری در استانها
بازدید از استان‌های کشور: در راستای تحقق راهبرد کلان 7 نقشه جامع علمی کشور و فصل ششم برنامه پنجم توسعه ( ماده 181)، معاونت علمی و فناوری برای شناسايي ظرفيت‌ها و محدودیت‌های فناورانه استانها و هدايت آنها در راستاي توسعه فناوری اقدام به انجام سفرهای استانی و بازدید از آنان کرده است. این سفرها با هدف ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌ها و نهادهای استانی ذیربط برای ترویج گفتمان علم و فناوری و نیز توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌های کشور با درنظر گرفتن ویژگی‌های اقلیمی و مزیت‌های نسبی و سند آمایش سرزمین استان صورت می‌گیرد.
همچنین در دور اول این سفرها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات معاونت علمی و فناوری معرفی و نحوه تعامل با استانداری‌ها و نهادهای فناور استان شامل: دانشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات پژوهشی، پارک‌ها، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان تبیین گردیده و در دوم سفرها مصوبات و درخواست‌های سفرهای استانی دور اول پیگیری و در جلسات مشترک با اتاق بازرگانی نحوه تعامل با بخش خصوصی و همکاری شرکت‌های بزرگ صنعتی در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان پیگیری شد.
گزارش معرفی استان: اطلاعات این گزارش شامل تجمیع اطلاعات مربوط به سند آمایش سرزمین استان، سند ملی توسعه استان و اطلاعات دریافتی از استانداری‌ها، آمار دانشگاهی، مراکز و مؤسسات پژوهشی، پارک‌ها و مراکز رشد و شرکت های مستقر در آنها و آمارهای اساسی می‌باشد که پس از کارشناسی و پردازش داده‌ها، به صورت گزارش اطلاعات استان، در سفرهای استانی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
سفرهای انجام شده: در سال 1393 ، 28 سفر استانی به 24 استان کشور و در سال 1394 تاکنون 23 سفر به 19 استان کشور انجام شده، همچنین سفر به دیگر استان ها نیز در دستور کار است.
ایجاد هماهنگی بین ستادهای توسعه فناوری و استانها
به منظور استفاده از ظرفیت ستادهای توسعه فناوری‌های راهبردی برای توسعه فناوری‌های بومی در سطح استان‌های کشور و ایجاد هم‌سویی میان درخواست‌های استانها و اولویت‌های ستادها با توجه به سند آمایش سرزمین، هماهنگی‌ها و اقدامات لازم برای برقراری ارتباط مؤثر و حضور نمایندگان استانی در کارگروه‌های ستادهای توسعه فناوری انجام می‌گیرد.
هدف اصلی این برنامه ایجاد هماهنگی و ارتباط موثر بین دبیران ستادها و نهادهای استانی است که تاکنون با حضور دبیران ستادهای توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، بهینه سازی انرژی و محیط زیست، توسعه فناوری‌های نرم و هویت ساز، توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست و توسعه سلول‌های بنیادی بیش از 10 جلسه هماهنگی انجام شده و هماهنگی میان دیگر ستادها با استانها نیز در دستور کار است.
کمک به توسعه و ارتقاء اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌های کشور
برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و جهت‌دهی فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه در راستای حل مشکلات استانی با توجه به سند آمایش استان، از تشکیل و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان مرتبط با مزیت نسبی استان حمایت می‌شود.
هم چنین نظارت بر طرح‌های‌استانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به منظور هدایت آنها در راستای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، با هماهنگی میان نهادهای فناور استان و معاونت انجام می‌شود، همچنین در حاشیه سفرهای استانی پیگیری مشکلات مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان استانها شامل: تسهیل در دانش‌بنیان شدن، استفاده از ظرفیت قانون شرکت‌های دانش‌بنیان و معرفی به صندوق پژوهش و فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی و.. از طریق دفتر امور فناوری استانها انجام می‌شود.
تعریف طرح‌های کلان استانی در راستای مزیت‌های نسبی استان
به منظور کمک به توسعه زیرساخت‌های فناورانه استان‌های کشور و همچنین بهره‌مندی متوازن استانها از حمایتهای علمی و فناورانه، معاونت علمی اقدام به تعریف طرح‌های کلان استانی (در مرحله اول 15 استان) کرده است.
اولویت انتخاب طرح‌های دریافتی از استانها، تطابق آنها با سند آمایش سرزمین و توجه به حل مشکلات اساسی استان می‌باشد.تاکنون 15 طرح از 7 استان دریافت شده و در مرحله بررسی می‌باشد و هماهنگی با استان‌های دیگر نیز در دستور کار است.
رویکرد هماهنگی مراکز عملی
تشکیل هسته های فناوری از اولویت های نقشه جامع علمی کشور: در راستای تحقق اولویت‌های نقشه جامع علمی کشور معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با توجه به جایگاه حاکمیتی و فرادستگاهی و نظر به ماموریت‌های محوله ضمن پرهیز از گسترش سازمانی در تلاش است تا با ایجاد و راه‌اندازی هسته و شبکه‌های فناوری سبب توسعه فناوری در حوزه‌های دارای اولویت شود.
لازم به ذکر است که این هسته ها به هیچ عنوان ایجاد یک ساختار یا تشکیلات جدید نبوده و تنها از طریق هماهنگی و شبکه‌سازی مابین ظرفیت های موجود کشور فعالیت خواهد کرد. تا کنون اقدامات اولیه برای راه اندازی هسته‌های رباتیک و هوش مصنوعی، لیزر و فوتونیک، کشاورزی، فناوری HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) معدن، معماری و ساختمان، فناوری‌های مدیریت شهری، تغذیه و امنیت غذایی، نساجی و... در دستور کار قرار گرفته است.
راهبری و توسعه تعاملات بین دستگاهی برای رفع نیازهای صنعت و جامعه: از آنجایی که یکی از چالش های اصلی کشور در توسعه فناوری وجود حلقه مفقوده در عرضه و تقاضای فناوری است و از طرفی دیگر نیز عدم آگاهی نهادهای دولتی از توانمندی ها و ظرفیت های حوزه علم و فناوری کشور یکی دیگر از نقصان های چرخه نوآوری در کشور است لذا بواسطه این برنامه سعی خواهد شد در گام نخست نیازهای فناوری دستگاه های دولتی از طریق توانمندی های مراکز علمی و فناوری داخل کشور تامین شود.
اهم اقدامات انجام شده شامل تشکیل کارگروه ملی توسعه فناوری های پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و انسان ساز با عضویت سازمان‌های ذینفع همچون وزارت نیرو، وزارت نفت، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت کشاورزی، سازمان مدیریت بحران وزارت کشور، سازمان مدیریت بحران وزارت کشور، دانشگاه ها و پژوهش گاه های دولتی و خصوصی، شرکت های دانش بنیان و ...... می‌شود. بر اساس مصوبات جلسات، استفاده از پهپادها برای رصد و پایش جنگلها با همکاری معاونت، سازمان حفاظت از محیط زیست، سازمان مدیریت بحران و سازمان صنایع هوایی اجرایی شد.
سایر اقدامات انجام شده در راستای این برنامه نیز شامل همکاری با وزارت نیرو و آبفا در استفاده از آبهای خاکستری، همکاری با وزارت آموزش و پرورش در راه‌اندازی جشنواره های دانش‌آموزی، احصاء فناوری‌های وزارت نیرو و فراخوان به شرکت های دانش بنیان برای تامین آنها، دریافت نیازمندی های فناورانه وزارت کشور و شهرداری تهران و اعلام آن به عرضه کنندگان این فناوری ها، دریافت بیش از 12 پروپوزال فناروانه در حوزه پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از حوادث طبیعی و انسان ساز و برگزاری جلسه با معاونین فناوری ده دانشگاه برتر ایران به منظور تشکیل کارگروه های ارزیابی پروپوزال های دریافت شده در حوزه حوادث طبیعی و انسان ساز می شود.
تعامل و همکاری با قطب‌های علمی در زمینه توسعه مرزهای دانش، حمایت از طرح‌های فناورانه و بهره‌مندی از مشاوره های تخصصی و طراحی الگوی همکاری مشترک: بهره مندی مناسب از ظرفیت های نهادینه حوزه علم و فناوری کشور(نظیر قطب های علمی، انجمن ها و...)یکی از ضروریات توسعه نظام ملی نوآوری است، در همین راستا و به منظور ایجاد همکاری نظامند میان قطب‌های علمی تشکیل شده در مراکز آموزشی و پژوهشی وزارتین علوم و بهداشت با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پس از برگزاری جلسات مشترک با دبیرخانه شورای قطب‌ها و مسئولان آنان، الگوی همکاری مشترک تدوین شده است و هم اکنون نیز انعقاد تفاهم نامه مشترک مابین طرفین بر اساس مدل همکاری در حال انجام است.
به استناد الگوی همکاری تدوین شده، داوری و نظارت طرح‌های ارسالی به معاونت که در حوزه آنها ستاد فناوری راهبردی مشخصی وجود ندارد هم اکنون توسط قطب‌های علمی در حال انجام است. به علاوه انجام طرح‌های مرز دانش و طرح‌های فناورانه توسط قطب های علمی در اهداف مهم این برنامه قرار دارد.
پس از برگزاري نشست تخصصي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري با برگزيدگان انجمن‌هاي علمي با حضور معاون علمي و فناوري رئيس جمهور کارگروه مشترکی با اعضای دبیران کمیسیون های انجمن های علمی وزارتین علوم و بهداشت و رئیس شورای انجمن های علمی برای تدوین مدل همکاری انجمنهای علمی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شد.
پس از برگزاری جلسات متعدد کارگروه، مدل همکاری انجمن های با معاونت طراحی شد و هم اکنون نیز بر اساس مدل همکاری و به اقتضای برنامه های موجود با انجمنهای علمی مرتبط همکاری لازم انجام خواهد شد.
تعامل و همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی به منظور حمایت و هدایت طرح های فناورانه دانشگاهی و تشکیل کارگروه مشترک از معاونین فناوری 15 دانشگاه برتر کشور: دانشگاه ها به عنوان مهمترین مرکز علمی کشور نقش سازنده‌ای را در توسعه منابع انسانی و فناوری دارند لذا نیازسنجی از مهمترین چالش‌های مناطق مختلف جغرافیایی کشور و هدایت طرح‌های فناورانه و کاربردی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور به رفع آنها در قالب و رویکرد آمایشی توسعه فناوری می‌تواند برنامه‌ای اثربخش باشد.
در همین راستا تعامل دانشگاه‌ها و معاونت علمی و فناوری بر محور رفع مهمترین چالش‌های کشور، ایجاد اکوسیستم کارآفرینی، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان توسط دانشجویان فارغ‌التحصیل جویای کار، ورود دانشگاه‌ها در ارائه طرح‌های اولویت دار ملی و جهت‌دهی پایان‌نامه‌ها برای رفع مسائل و مشکلات کشور قرار گرفت. به منظور تعریف همکاری نظامند میان دانشگاه ها و معاونت و بهره گیری از ظرفیت و توانمندی های دانشگاه های کشور در توسعه علم و فناوری کارگروه مشترکی متشکل از معاونین پژوهش و فناوری دانشگاه های برتر و معاون و مدیران معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شده است.
اقدامات انجام شده در این حوزه شامل برگزاری سه جلسه کارگروه معاونین پژوهش و فناوری دانشگاه‌های برتر، احصاء پروپوزال طرح‌های فناورانه دانشگاه‌ها بر مبنای نیازهای فناورانه سازمان مدیریت بحران کشور و تدوین مدل همکاری معاونت علمی و فناوری و دانشگاه‌ها درخصوص تقسیم کار متناسب با ظرفیت دانشگاه‌ها در حوزه فناوری‌های بحران می‌شود.
رویکردهای حمایت از توسعه فناوری‌های راهبردي و اولویت‌دار ملی
رويکرد اصلي معاونت علمی و فناوری در حمايت از توسعه علم و فناوري، حمايت از دستيابي به علوم و فناوري‌هاي راهبردي و اولويت‌دار در حل مسائل اساسي کشور با تاکيد بر اسناد بالادستي به ويژه نقشه جامع علمي کشور است.
حوزه‌های اولویت‌دار علم و فناوری در فصل سوم نقشه جامع علمی کشور در پنج گروه فناوری، علوم پایه، علوم انسانی، هنر و سلامت مشخص شدهاند. استخراج اولويت‌هاي علم و فناوري كشور در سند حاضر، حاصل تركيب رويكردهاي مزيت محوري، نيازمحوري، مرزشكنی و آيندهنگري است.
حمایتهای مالی از پژوهشگران، بنگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی در کنار اقداماتی همچون کمک به تسهیل قوانین، انجام مطالعات پایه‌ای، هماهنگی‌های بین بخشی و ایجاد نظام نوآوری بخشی از جمله اقدامات حمایتی معاونت است. بر همین اساس، ستادهای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در 7 بخش اصلی که بر گرفته از کارکردهای نظام نوآوری و شرایط حاکم بر علم و فناوری کشور است اقدام به ارائه خدمات کردهاند.
گزارش عملکرد حمایت از توسعه فناوری‌های اولویت‌دار ملی
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تحقق منویات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و بر اساس اولويت‌های علم و فناوری موجود در نقشه جامع علمی کشور و سایر اسناد بالادستی مانند سند چشم انداز علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، سیاست‌های کلان علم و فناوری کشور و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، اقدام به تشکیل ستادهای توسعه فناوری را تعیین کرده است.
طرح‌های حمایت شده ستادهای توسعه فناوری
ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی127 طرح، ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان هوایی و هوانوردی87 طرح، ستاد توسعه فناوری آب، فرسایش، خشکسالی و محیطزیست 58 طرح، ستاد توسعه سلول‌های بنیادی 141 طرح، ستاد توسعه فناوری انرژیهای تجدیدپذیر28 طرح، ستاد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و میکروالکترونیک 65 طرح، ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان دریایی 12 طرح، ستاد توسعه فناوری نرم و هویت‌ساز 50 طرح، ستاد بهینهسازی انرژی و محیط زیست 13 طرح، ستاد توسعه فناوری و نوآوری نفت، گاز و ذغالسنگ 3 طرح، ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی 60 طرح و ستاد توسعه زیست‌فناوری 12 طرح را مورد حمایت قرار داده‌اند که در کل 659 طرح مورد حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار گرفته است