امسال هفته پژوهش با برگزاری رویدادهای علمی، پژوهشی و استارت‌آپی متنوع، داغ و پرانرژی به کار خود پایان داد تا برگی نو در تاریخ کارآفرینی کشور باشد. چند سالی است، تمام نقش آفرینان عرصه پژوهش و علم، اهمیت کارآفرینی و تولید ثروت و ارزش از دانش را دریافته‌اند و این درک و دریافت‌ها را در اختیار تصمیم سازان کلان قرار داده‌اند تا آرام آرام رویدادهای علمی رنگ «کار» بگیرند و از سکوت کتابخانه‌ها به بازار پرهیاهو پا بگذارند. یکی از همین رویدادها دومین جشنواره ملی «شتاب» - شناسایی و توانمندسازی ایده‌های برگزیده - بود که به همت پارک علم و فناوری یزد همزمان با هفته پژوهش در دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد. بانیان هدف از برگزاری جشنواره را ایجاد فضایی برای رقابت سالم و سازنده در بین جوانان خلاق و ایده پرداز و مهمتر از همه فرهنگ‌سازی و ترویج خلاقیت، نوآوری و ایده‌پردازی در میان مخاطبان پرشمار این جشنواره بیان کردند. ایده‌های دریافتی پس از عملیات غربالگری، در سطح استانی داوری و ارزیابی شدند در مرحله بعد ایده‌های برتر و برگزیده برای رقابت ملی و نهایی به تهران دعوت شدند و 30 ایده برتر از میان 200 طرح برگزیده به مرحله نهایی این رویداد راه یافتند و پس از داوری نهایی 10 ایده به‌عنوان برگزیده معرفی شدند.
شمس‌الله عظیمی، علیرضا رضایی عارف و مهین آریافر با طرح «سامانه هوشمند تراکنش مالی»، مصطفی عابدینی، اشکان چاوش، محمد آذریان و علی خلیل‌زاده با طرح «آی برند» و پیمان عبدی‌پور، فیروز پزشکی و سامان توفیقی با طرح «علوفه خرد کن تمام اتوماتیک با سیستم برشی شانه ای» جزو برگزیده‌های این جشنواره بودند.
همچنین محمد هیرش باقدم، میلاد فرجی و هدیه باقدم با طرح «سیستم چرخش چراغ‌های جلو خودرو متناسب با فرمان دهی سرپیچ‌ها»، احسان خزایی، اسماعیل خزایی و سید حسین احمد پناه با طرح «شاه کلید» - دسته کلید هوشمند - وحسین جلالی ترشیزی، حسن مهدی خانی، حمیدرضا جلال ترشیزی و امیر تاجیک از دیگر برگزیدگان جشنواره ملی شتاب هستند.
هادی مرادی سبزوار، امیر مهدی شایان، علیرضا سرمدی، حمید رضا‌پور اعتماد و پگاه سلیمان با طرح «طراحی و ساخت یک ربات برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم»، حسن کرمی، فاطمه صادقی و سپیده عباسی با طرح «تولید نانونما»، محمد یوسفی، حیدر صادقی، نرجس نقیایی، زهرا ابراهیم آبادی و الهه سعادتی فر با طرح «طراحی قلم هوشمند تشخیص ناهنجاری‌های آناتومیکی بدنی» و آیدین فتح‌پور اصل خیابان، حسن فتح‌پور اصل خیابان و محمد رضا چناقلو با طرح «جداساز لرزه‌ای کینماتیک الهام گرفته از ستون فقرات انسان» از دیگر برگزیده‌های این جشنواره ملی بودند. در گفت‌و‌گوهای ذیل از مصاحبه‌شوندگان خواستیم که چرایی اهمیت برگزاری این جشنواره‌ها و خروجی آنها را در رونق دادن به اکوسیستم کارآفرینی کشور بیان کنند.
«بانک ایده» نقطه شروع و پایان کارآفرینی
دکتر داریوش پورسراجیان رئیس پارک علم و فناوری یزد: چند کلیدواژه که باید تعریف آنها را بدانیم عبارتند از ایده: یک مفهوم یا یک اثر ذهنی است یا به عبارت دیگر ساده‌ترین راه حلی است که انسان در برابر یک مسأله یا نیاز به آن فکر می‌کند. اختراع: تحقق یک ایده جدید که ممکن است خلق یک محصول، خدمت یا فرآیند جدید باشد اختراع نام می‌گیرد و نوآوری: معرفی موفق محصول، فرآیند یا خدمت تحقق یافته به بازار است.
جشنواره شتاب اما به شناسایی ایده‌ها اختصاص دارد و هدف آن فرهنگ‌سازی برای جریان ایده‌پردازی و تأمین خوراک ورودی مراکز رشد است که وظیفه حمایت از ایده‌های قابل تجاری‌سازی را دارند بنابراین جشنواره به شکل متمرکز فرصتی ایجاد می‌کند که بانک اطلاعاتی گسترده‌ای از ایده‌ها تشکیل شود و به نسبت جغرافیا، هر ایده در اختیار مراکز مربوطه قرار گیرد. منظور از بانک ایده این است که ایده‌های هر منطقه را به طور جداگانه در اختیار پارک علم و فناوری و مراکز رشد آن منطقه قرار می‌دهیم و در سنوات مختلف رصد می‌کنیم که در چه مرحله‌ای قرار گرفته و دچار چه تغییراتی شده است.
اگر پارک‌ها رصد، پایش و حمایت از ایده‌ها را در اولویت قرار دهند می‌توان نمودهای عینی برگزاری جشنواره‌ها را ملموس‌تر دید. بانک ایده بازخورد خوبی است برای ما که بدانیم پس از برگزاری جشنواره در کجا قرار داریم و همچنین ابزار قدرتمندی در دست پارک‌ها برای شناسایی ایده‌هاست. وضعیت ایده‌ها در یک زمان معقول 3 تا 5 ساله رصد می‌شود و آنجاست که میزان کارآمدی جشنواره به‌عنوان تأمین‌کننده ورودی مراکز رشد خودش را نشان می‌دهد.
البته همه این توضیحات مربوط به بخش دوم اهداف جشنواره یعنی تأمین ورودی است کما اینکه در بخش اول هدف که همان فرهنگ‌سازی است جشنواره کارکرد خود را دارد.
به عبارتی نفس جشنواره فارغ از کارهای نمادین مثل انتخاب تعدادی برگزیده برای زنده نگه داشتن اکوسیستم کارآفرینی در کشور است. چرخه کارآفرینی از ایده شروع می‌شود و ما از طریق جشنواره‌ها و رویدادهای علمی می‌توانیم تنور آن را داغ نگه داریم و جالب است بدانید تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان دوره‌های بعدی همان‌هایی هستند که در دوره‌های قبلی ایده هایشان رد شده و با شکست مواجه شده‌اند، به عبارتی افراد از دور خارج نمی‌شوند و با اصلاحاتی دوباره به چرخه بازمی گردند.
دو جنبه عملکردی جشنواره در حقیقت مثل دو بال عمل می‌کند یعنی ما هم باید ایده‌پردازی را گرم نگه داریم و هم ایده پردازان؛ چه کسانی که موفق ارزیابی می‌شوند و چه آنها که ملزم به اصلاح عملکرد هستنداز سوی مراکز رصد و ارزیابی شوند تا اتفاقی که برای ایده‌ها می‌افتد به صورت عینی ببینیم.
چقدر خوب می‌شد گزارش‌های تحلیلی در دست داشتیم که چند درصد از شرکت‌های پارک‌های علم و فناوری محصول ایده‌هایی است که از دل جشنواره‌ها بیرون آمده است.
ایران کشوری با بازار هدف 600 میلیون نفری
وین سنت، مشاور وزیر علوم مالزی در حوزه تجاری‌سازی تکنولوژی‌های دانشگاهی از مدعوین جشنواره شتاب، این رویداد استارت آپی را چیزی مشابه آنچه در مالزی برگزار می‌شود می‌داند با این تفاوت که به دلیل ارائه ایده‌ها به زبان فارسی خیلی از آنها را متوجه نشده است: مالزی در پس بحران بیکاری و اقتصادی دریافته است باید به تکنولوژی‌های داخلی روی بیاورد و این تکنولوژی جز در دانشگاه‌ها یافت نمی‌شود. آنچه در این جا دیدیم این بود که اکثر ایده‌های ارائه شده فقط ایرانی است و به خارج از ایران فکر نشده، اما بهتر بود وقتی ایده پردازان در حال کار و بررسی ایده‌شان هستند به بازارهای خارج نیز فکر کنند، چرا که بازار خارجی در مقایسه با بازار داخلی ظرفیت به مراتب گسترده‌تری دارد.
معمولاً اگر ما بخواهیم چشم‌انداز آینده را ترسیم کنیم، باید بازار هدف محصولات را جهانی ببینیم. حتی ایده پردازان می‌توانند در مرحله ایده‌پردازی این کار را انجام دهند، به طور مثال در کشور مالزی بحران زلزله وجود ندارد اما در کشورهای اطراف این معضل شناسایی شده و وزارت علوم مالزی بخشی از بودجه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها را روی این موضوع متمرکز کرده و این نشان می‌دهد ما می‌توانیم به کشورهای دیگر نیز فکر کنیم و بازار خارجی را هم دریابیم.
ما این آمادگی را داریم که در زمینه‌های تحقیقاتی تا رسیدن به نتیجه با ایران همکاری کنیم. برای شروع سه طرح «استفاده از انرژی خورشید»، «تصفیه آب» و «معادن طبیعی» را ارائه داده‌ایم و قصدمان تأسیس مرکز توسعه مالزی و ایران است تا همکاری‌ها در نهایت انتقال تکنولوژی به دو کشور را نتیجه دهد. این مرکز می‌تواند به صورت یک پلت‌فورم عمل کند که کشورهای مختلف تکنولوژی هایشان را بیاورند و ایران و مالزی تنها فروشنده تکنولوژی خارجی در کشور خودشان نباشند بلکه پس از مدتی تکنولوژی از آن خودشان باشد.
برای ما ایران بازاری با 80 میلیون جمعیت نیست، بلکه ایران را به لحاظ استراتژیک، منطقه‌ای می‌دانیم در همسایگی کشورهای عراق، ارمنستان، ترکیه، روسیه، آذربایجان و... که می‌تواند پاسخگوی نیاز600 میلیون نفر باشد. حتی ایران به لحاظ توپولوژی بهترین وضعیت را در میان کشورهای منطقه دارد و از حیث امنیت هم فعلاً امن‌ترین کشور است و از همه مهمتر حمایت‌های اخیر دولت ایران در بخش ضمانت سرمایه‌گذاری ،هر سرمایه‌گذاری را برای حضور در این بازار وسوسه می‌کند. با این حال اکثر ایده پردازان ایرانی از بازار خارجی بی‌اطلاعند و نمی‌دانند چطور یک ایده را که به محصول رسیده با تغییراتی، قابل استفاده در بازار خارجی کنند و این کاری است که به نظر من باید راهنما‌ها و مشاوران استارت آپ به ایده پردازان بیاموزند.
ایران کشوری است که تعداد زیادی دانش آموخته دانشگاهی و دکترای تحصیلی دارد و اگر این افراد از دانشگاه به صنعت بیایند حتماً در آینده‌ای نه چندان دور تحول بزرگی در زمینه تکنولوژی اتفاق خواهد افتاد.
اگر مقالات و رویدادهای علمی ما تبدیل به ثروت شود...
شهرام شکوهی، مدیر طرح برگزاری جشنواره ملی شتاب و عضو شورای سیاستگذاری: در سالیان گذشته جشنواره ایده‌های برتر برگزار می‌شد اما با تغییراتی که در شورای سیاستگذاری و برنامه‌های وزارت وزارت علوم به وجود آمد قرار شد این رویداد تحت عنوان دومین جشنواره «شناسایی و توانمندسازی ایده‌های برگزیده» به کار خود ادامه دهد و با اختصار کلمات به «شتاب» تغییر نام داد. هدف اول از برگزاری جشنواره، فرهنگ‌سازی و ترویج فرهنگ نوآوری است.
ایده‌ها و نوآوری‌های خوب در جوامعی به وجود می‌آید که فرهنگ خلاقیت و نوآوری در آن توسعه یافته باشد. هدف ما این است که جامعه را نسبت به فناوری و نوآوری‌های تکنولوژیک حساس کنیم. در مرحله بعد شناسایی افراد خلاق است که طی یک سری مکانیزم‌هایی آنها را توانمند کنیم. توانمندسازی از طریق مشاوره، راهنمایی، آموزش نحوه رقابت در بازار و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد تا شکست‌شان در بازار کاهش یابد.
داوری‌ها بر اساس «ارائه حرفه‌ای» - بیان قوی مشکل و راه حل آن، خلاقیت در ارائه – «کار تیمی» - استفاده از تخصص مناسب، همکاری تیمی، اعتبارسنجی، گستردگی بازار و سرعت در اجرا – «مدل یا بوم کسب و کار» - تمایز با رقبا و توجیه اقتصادی - صورت گرفت.
مخاطبان جشنواره در گذشته عام بودند به این معنا که همه افراد جامعه از محصل و دانشجو تا کارمند و صاحب کسب و کار می‌توانستند در جشنواره شرکت کنند اما الان جامعه هدف را مؤسسات علمی، پارک‌ها و مراکز رشد قرار دادیم که بازه سنی بین 18 تا 40 ساله‌ها را در بر می‌گیرد.
ما جامعه‌ای داریم که رتبه 15 تولید مقاله را در میان کشورهای دیگر دارد که اگر این تحقیقات به محصولاتی برای رفع نیاز جامعه تبدیل شود و ایجاد ارزش کند مؤثرتر است.
چه بسا بسیاری از این ایده‌ها توانایی تبدیل شدن به محصول و شرکت‌های معتبر را دارند. امروز راهی بجز روی آوردن جوانان و دانشگاهیان به خلق ثروت از دانش باقی نمانده چرا که ما از طرفی با محدودیت منابع سرمایه‌ای و انسانی روبه‌رو هستیم و از طرفی فرصت‌هایی وجود دارد که اگر از آنها استفاده نشود مشکلاتی چون ناکارآمدی مکانیزم‌های توسعه دهنده تکنولوژی به وجود می‌آید.
برگزاری چنین رویدادهای علمی ضمن ایجاد هیجانی در جامعه جوان، در حرکت به سوی اقتصاد دانش بنیان نیز کمک می‌کند. چنانچه جوانان با خستگی از فضای کارمندی و البته کاهش نرخ اشتغالزایی اقبال خوبی نسبت به چنین رویدادهایی نشان می‌دهند. به نظرم مردم هم به این نتیجه رسیده‌اند که خود باید دست به کار شوند و از تفکر روی اقتصاد نفتی و کارمندی بپرهیزند. پس باید فناوری خودش را به صنعت بشناساند تا گردونه کارآفرینی بچرخد.