خلاقیت فرایند است نه رویداد آنی!

یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان تاریخ، در حال قدم زدن در باغ، ایده‌ی خلاقانه‌ای به ذهنش رسید که دنیا را تغییر داد. اسحاق نیوتون وقتی زیر سایه‌ی یک درخت سیب ایستاده بود مشاهده کرد که یک سیب به زمین افتاد. او با خود گفت «چرا این سیب همیشه باید به طور عمود به زمین بیفتد و چرا به پهلو یا به سمت بالا نمی‌رود؟ مطمئنا دلیلش این است که زمین آن را به سمت خود می‌کشد. پس باید یک نیروی جاذبه وجود داشته باشد.»  و بدین ترتیب مفهوم گرانش به وجود آمد.

داستان افتادن سیب، یکی از نمونه‌های ماندگار و نمادین از یک لحظه‌ی خلاقانه و نبوغی است که وقتی شرایط خلاقانه مهیا باشد در ذهن انسان جرقه می‌‌زند.

با این حال آنچه که اکثر انسان‌ها آن را فراموش می‌کنند این است که نیوتون نزدیک به بیست سال روی ایده‌های خود در مورد گرانش تحقیق کرد. افتادن سیب صرفا آغاز حرکت قطار فکر او بود که چند دهه ادامه یافت.

تفکر خلاقانه، فرایندی است که برای تمام ما رخ می‌دهد نه فقط برای امثال نیوتون. در این مطلب درمورد علم تفکر خلاقانه صحبت کرده و بررسی می‌کنیم که کدام شرایط موجب تحریک خلاقیت و کدام‌ها مانع خلاقیت می‌شوند، سپس تعدادی نکات عملی برای خلاق‌تر بودن را ارائه خواهیم کرد.

تفکر خلاق: ذاتی یا اکتسابی؟ 

تفکر خلاق مستلزم این است که ذهن ما بین ایده‌هایی که ظاهرا نامربوط هستند ارتباط برقرار کند. آیا این مهارت ذاتی است و از بدو تولد با ما است یا مهارتی اکتسابی است که از طریق تمرین توسعه پیدا می‌کند

این‌طور نیست که بگوییم خلاقیت 100 درصد آموختنی است. ژنتیک هم در این میان نقش دارد. تقریبا 22 درصد تفاوت افراد در میزان خلاقیت‌شان به خاطر تاثیر ژن‌ها است. پس این ادعا که برخی افراد می‌گویند "ژن من از نوع خلاق نیست" بهانه‌ی بسیار ضعیفی برای اجتناب از تفکر خلاق است.

قطعا برخی افراد نسبت به برخی دیگر، برای خلاق بودن در اولویت قرار دارند. با این حال تقریبا همه‌ی افراد با میزان متفاوتی از مهارت خلاقیت متولد می‌شوند و اکثر توانایی‌های ما در رابطه با تفکر خلاق، اکتسابی هستند.

حال که دانستیم خلاقیت، مهارتی بهبودیافتنی است، بیایید در مورد چرایی و چگونگی تاثیر تمرین و یادگیری بر خروجی خلاقانه‌ی شما صحبت کنیم.

هوش و تفکر خلاق:

هوش برتر بودن هیچ ارتباطی با قدرت خلاقیت اغراق‌آمیز و خیالی ندارد. برای استفاده از پتانسیل خلاقانه‌ی خودتان، باید باهوش باشید (نه نابغه) و بعد سخت کار و به طور هدفمند تمرین کنید. تا زمانی که حداقل هوش موردنیاز را داشته باشید می‌توانید کارهای خلاقانه‌ی خوبی را در حد وسع خود انجام دهید. به قول دانشمندان، وقتی حداقل هوش موردنیاز وجود داشته باشد، ویژگی‌های شخصیتی برای خلاقیت، بسیار قابل‌پیش‌بینی می‌شوند.

طرز فکر رشد:

این عوامل شخصیتی دقیقا چه چیزهایی هستند که وقتی صحبت از افزایش تفکر خلاق به میان می‌آید محققین به آنها اشاره می‌کنند؟ یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها این است که شما از نظر درونی، استعدادهای خود را چگونه می‌بینید. مهارت‌های خلاقانه‌ی شما تا حد زیادی بر این اساس تعیین می‌شوند که آیا با یک طرز فکر ثابت به فرایند خلاقانه نزدیک می‌شوید یا با یک طرز فکر رشد؟

ایده‌ی اصلی این است که وقتی ما از یک طرز فکر ثابت استفاده می‌کنیم، به گونه‌ای به کارها نزدیک می‌شویم که گویا توانایی‌ها و استعدادهای ما ثابت و تغییرناپذیر هستند. ولی در یک طرز فکر رشد، بر این باور هستیم که با تلاش و تمرین می‌توانیم توانایی‌های خود را بهبود ببخشیم.

خجالت و خلاقیت:

چگونه می‌توانیم در عمل از طرز فکر رشد برای خلاقیت استفاده کنیم؟

طرز فکر رشد بیشتر متمرکز بر فرایند است تا نتیجه. پذیرفتن این حرف در تئوری آسان و در عمل بسیار سخت است. اکثر افراد نمی‌خواهند خجالت یا شرمی را که هنگام یادگیری یک مهارت جدید پیش می‌آید تجربه کنند.

اشتباهاتی که هرگز نمی‌توانید آنها را جبران کنید بسیار کم هستند. می‌دانیم که اگر کتاب ما فروش نرود یا اگر هنگام معرفی کسی، نام او را فراموش کنیم زندگی ما نابود نخواهد شد. این رویدادها چیزی نیستند که ما را نگران کنند و از شروع کاری باز ‌دارند، بلکه احساس شرمساری یا حقارت ناشی از آنها در طول مسیر است که مانع ما می‌شود.

برای اینکه از طرز فکر رشد با آغوش باز استقبال کنید و خلاقیت خود را افزایش دهید، باید در مواجهه با این احساساتی که مانع شما هستند همچنان تمایل به انجام کار را در خودتان حفظ کنید.

چگونه خلاق‌تر باشیم

با فرض اینکه شما تمایل دارید در مواجهه با ترس‌های درونی خود و بعد از شکست‌ها همچنان سخت کار کنید، در ادامه تعدادی استراتژی عملی برای خلاق‌تر بودن ارائه می‌کنیم.

خودتان را محدود کنید:

محدودیت‌هایی که با دقت طراحی شده باشند یکی از بهترین ابزارها برای جرقه زدن تفکر خلاق هستند. دکتر سویس زمانی موفق شد مشهورترین کتاب خود را بنویسد که خودش را به 50 کلمه محدود کرد. طراح‌ها می‌توانند از یک بوم 3 اینچ در 5 اینچ استفاده کنند تا طراحی‌های بزرگ‌مقیاس بهتری را بتوانند ایجاد کنند. هر چه بیشتر خودمان را محدود کنیم به همان اندازه مبتکرتر و ماهرتر می‌شویم.

بیشتر بنویسید. من به مدت سه سال هر دوشنبه و سه شنبه یک مقاله‌ی جدید منتشر می‌کردم. هر چه بیشتر با این برنامه پیش رفتم بیشتر متوجه شدم که قبل از کشف یک ایده‌ی درخشان، حدود ده دوازده تا ایده‌ی متوسط نوشته‌ام. با تولید حجم زیادی از کار، مجال بیشتری را برای جرقه‌ی یک ایده‌ی خلاقانه ایجاد کردم.

دانش خود را گسترش دهید:

یکی از موفق‌ترین استراتژی‌های خلاقانه‌ این است که خودمان را وادار به نوشتن در مورد ایده‌ها و موضوعات ظاهرا متفاوت نماییم. مثلا من باید خلاق باشم تا بتوانم از استراتژی‌های بسکتبال دهه 1980یا نرم‌افزار پردازش لغات قدیمی برای توصیف رفتارهای روزانه‌مان استفاده کنم.

بیشتر بخوابید:

 خواب تاثیر چشمگیری بر عملکرد ذهنی دارد. تحقیقات نشان داده است اگر شما به مدت دو هفته شش ساعت خواب در هر شب داشته باشید، عملکرد فیزیکی و ذهنی شما تا حدی کاهش می‌یابد که گویا 48 ساعت کامل بیدار مانده‌اید.

تفکر خلاق نیز همانند تمام عملکردهای شناختی، به دلیل کمبود خواب به طور قابل‌توجهی مختل می‌گردد.

از نور آفتاب و طبیعت لذت ببرید:

وقت‌گذرانی در طبیعت و زیاد در معرض نور آفتاب قرار گرفتن، می‌تواند به سطوح بالاتری از خلاقیت منجر شود.

از تفکر مثبت استقبال کنید:

 تفکر مثبت می‌تواند بهبودهای قابل‌توجهی در تفکر خلاق ایجاد نماید. تحقیقات نشان داده‌ است که ما وقتی خوشحال هستیم تمایل داریم وسیع‌تر فکر کنیم. این مفهوم که باعنوان تئوری توسعه و ساخت شناخته می‌شود ایجاد ارتباط بین ایده‌ها را برای ما ساده‌تر می‌سازد. بالعکس، ناراحتی و افسردگی ظاهرا به تفکر محدودکننده و محدودشده می‌انجامد.

قدم در راه بگذارید:

حقیقت این است که خلاقیت فقط با سخت‌کوشی به‌دست می‌آید. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که یک مسیر ثابت و پایدار را انتخاب کرده و در آن مسیر به طور مداوم به کار خود بپردازید. به فرایند تعهد داشته باشید و یک برنامه تهیه کنید. تنها با قدم گذاشتن در مسیر می‌توانید خلاقیت را به یک واقعیت تبدیل کنید.

حرف‌ آخر درباره‌ی تفکر خلاق:

خلاقیت یک فرایند است نه یک رویداد. شما باید با عبور از موانع ذهنی و درونی کار خود را انجام دهید. باید متعهد شوید که به طور هدفمند حرفه‌ی خود را تمرین کنید، و باید سال‌ها یا حتی دهه‌ها(مثل نیوتون) به این فرایند بچسبید تا نتیجه‌ی نبوغ خلاقانه‌ی خویش را مشاهده کنید.

برگرفته از سایت entrepreneur.com