راهنمای جامع برای نوشتن طرح کسب و کار (بیزینس پلن) به زبان ساده

نویسنده: نازنین توکلی (کارشناس ارشد مدیریت صنعتی) 

طرح کسب و کار یا بیزینس پلن مفهومی فراتر از یک سند کاری است. طرح کسب و کار یک راهنما و نقشه راه برای پیمودن صحیح مسیر کسب و کارتان است. این طرح به شما کمک می کند اهداف تجاری خود را مشخص کرده و به آنها برسید. همچنین یک ابزار مدیریتی است که به شما امکان می دهد نتایج را تجزیه و تحلیل کنید، تصمیمات استراتژیک بگیرید و نحوه کار و رشد کسب و کار خود را به نمایش بگذارید. 
اگر در فکر راه اندازی کسب و کاری هستید یا قصد سرمایه گذاری در یک استارتاپ را دارید، نوشتن طرح کسب و کار می تواند شانس موفقیت شما را چندین برابر افزایش دهد.
طرح کسب و کار نباید پیچیده باشد. در این مطلب به شما نشان خواهیم داد که چگونه سریع و آسان یک طرح کسب و کار با نتایجی که خواهان آن هستید را بنویسید. نگران نباشید، برای تهیه یک طرح کسب و کار عالی، نیازی به داشتن مدرک دانشگاهی در حوزه مدیریت یا حسابداری ندارید. این مطلب به شما نشان می دهد که چگونه طرح خود را مرحله به مرحله و بدون هیچ گونه پیچیدگی و خستگی انجام دهید.

چرا باید طرح کسب و کار بنویسید؟

آیا هنوز مطمئن نیستید که نوشتن طرح کسب و کار ارزش وقت گذاشتن و سرمایه گذاری را دارد یا نه؟

آیا فکر می کنید بدون طرح کسب و کار هم می‌توانید به سرعت شروع به راه اندازی کسب و کارتان کنید؟

قطعا می توانید؛ اما برخی از مزایای کلیدی که نوشتن طرح کسب و کار برای شما فراهم می‌کند را از دست خواهید داد.

مزایای نوشتن طرح کسب و کار:

1.کسب و کار خود را سریع‌تر رشد دهید:

نوشتن طرح کسب و کار زیرساخت و بنیان کسب و کارتان را پی ریزی می‌کند. شما آینده را نمی توانید پیش بینی کنید، ولی با نوشتن این طرح و با کار کردن در بطن استراتژی‌‌های از پیش تعیین شده می توانید به رشد کسب و کار خود کمک کنید. البته طرح کسب و کار اولیه، سند جامع و مانعی نیست و یک نوشتار مقدماتی محسوب می شود و با رشد و تغییر کسب و کار باید بازبینی و تنظیم شود. طرح کسب و کار به شما در شناسایی و دستیابی به اهداف تجاری تان کمک می کند.

هنگام شروع بدون داشتن طرح کسب و کار، پیگیری میزان پیشرفت‌تان و دسترسی آسان به اطلاعات برای تصمیم گیری های مهم، بسیار سخت خواهد بود. طرح کسب و کار یک نقشه راه است، که نه تنها موقعیت مسیری که می خواهید بروید را به شما نشان می دهد، بلکه به شما می گوید هم اکنون در کجا قرار دارید.

2.جذب سرمایه با ارائه طرح کسب و کار:

سرمایه گذاران و ارائه دهندگان وام باید بدانند که شما درک درستی از مسیر کسب و کار خود دارید. شما باید اثبات کنید که نیاز قابل توجهی برای راه حل پیشنهادی شما وجود دارد، همچنین باید نشان دهید که یک استراتژی تجاری قوی دارید و کسب و کار شما می تواند از نظر اقتصادی پایدار بماند. این به معنای داشتن صورت های مالی صحیح، پیش بینی ها و توضیح قابل درک از مدل کسب و کارتان برای سرمایه گذاران احتمالی است.

نوشتن طرح کسب و کار به شما کمک می کند همه آن موارد را کنار هم قرار دهید و بین آنها ارتباط برقرار کنید تا داستانی منسجم درباره کسب و کار خود بگویید.

تدوین طرح کسب و کار برای ارائه به سرمایه‌گذار

3.با اطمینان تصمیمات استراتژیک بگیرید:

بزرگترین تصمیماتی که برای تجارت خود می گیرید اغلب در میان دوره های ناپایدار رشد، انحطاط یا حتی بحران های خارجی است. این امر شما را ملزم به تصمیم گیری های نتیجه بخش و بسیار سریع می کند. بدون داشتن یک طرح به روز و اطلاعات پیش بینی شده، احتمالا تصمیماتی که اتخاذ می کنید به اندازه کافی استراتژیک و قطعی نخواهند بود.

با داشتن یک طرح مکتوب کسب‌وکار که مرتباً آن را مرور می کنید، می توانید با اطمینان بیشتری تصمیم گیری کنید. مثلا می توانید تمام اطلاعات لازم را برای دانستن اینکه چه زمانی باید کارمندان جدید استخدام کنید، یک خط تولید جدید راه اندازی کنید یا یک خرید عمده انجام دهید، داشته باشید. در عین حال، درصورتی که تصمیمی مطابق انتظار عملی نشود، می توانید از قبل برنامه ریزی کنید و ریسکهای احتمالی خود را به حداقل برسانید.

چگونه طرح کسب و کار یا بیزنس پلن بنویسید؟ بخش های اصلی آن کدامند:

همان طور که در ویدیو مشاهده کردید اغلب انتظار می رود یک طرح کسب و کار، حاوی اطلاعاتی در خصوص شرکت، محصول و خدمات بازار، تیم مدیریت، استراتژی کسب و کار، جزئیات اجرایی و تجزیه و تحلیل های مالی باشد. آنچه مهم است ارائه شفاف و صادقانه اطلاعات فوق است و ترتیب و شکل ارائه آن از اهمیت کمتری برخوردار است. بخش های طرح کسب و کار با توجه به نوع کسب و کار و هدف تهیه طرح می تواند متغیر باشد.

چگونه طرح کسب وکار بنویسیم؟

اما به طور کلی بخش های اصلی یک طرح کسب و کار عبارتند از:

1.خلاصه مدیریتی

خلاصه مدیریتی، بخشی است که سرمایه گذار یا بانک در نگاه اول با خواندن آن طرح شما را رد یا قبول می کند و در صورت قبول شدن بقیه صفحات طرح خوانده می شود. اگرچه این بخش آخرین قسمتی است که نوشته می شود اما اولین بخشی است که بایستی مطالعه شود و توجه خواننده را کاملاً به خود معطوف سازد.

سوالاتی که در این بخش مطرح است عبارتند از:

کسب و کار ما چیست؟

هدف ما از انجام این کسب و کار چیست؟

محصولاتی که قرار است ارائه دهیم چیست؟ آیا این محصولات با هدف ما تناسب دارد؟

این محصولات چه نفعی برای مشتریان دارد؟

آینده این کسب وکار چیست؟

آیا هدف بر مبنای واقعیت بنا شده است؟

آیا ما صلاحیت ها و مهارت های لازم برای راه اندازی یک کسب و کار را داریم؟

افراد کلیدی کسب وکار چه کسانی هستند؟

2.توصیف کسب و کار و استراتژی

در این بخش چرایی وجود شرکت و اهداف واقع بینانه شرکت و وجه تمایز آن با بقیه شرکت ها از دید مشتری گفته می شود.

موارد بسیار مهم در این بخش که حتماً بایستی آورده شوند عبارتد از:

معرفی شرکت و نوع آن:

در این قسمت باید اطلاعاتی راجع به شرکت، سهامداران، مکان شرکت آورده شود از جمله: نام شرکت و نوع آن، هیات مدیره، مدیر عامل و سهانداران و درصد سهام هریک، تاریخ تأسیس شرکت، اطلاعات مهم در مئرد منابع مالی شرکت، صنعت و بازاری که کسب و کار در آن فعالیت می کند، محل شرکت، تسهیلات، امکانات و تجهیزات شرکت، آدرس و شماره تماس های شرکت، مشاورین مالی و حقوقی شرکت، اطلاعاتی راجع به سهم بازارو نقاط قوت و ضعف.

مأموریت کسب و کار:

در این بخش از طرح مدیر وضعیت مطلوبی که برای آینده کسب و کارش، در نظر دارد را بیان می کند. این بیانیه آمال و آرزوهای کارآفرین را نشان می دهد.

گذشته، حال و آینده شرکت:

در این بخش نویسنده طرح باید اطلاعاتی در خصوص پیشینه شرکت مثل: تاریخ تأسیس، جرایی تأسیس، مسیرهای ترقی و تغییر شرکت، شکست های شرکت ارائه دهد. همچنین در مورد وضعیت فعلی شرکت مانند تولیدات فعلی، تعداد کارمندان، وضعیت صنعت و بازار و وضعیت فروش شرکت به خواننده اطلاعاتی داده شود تا بدان وسیله خواننده بتواند وضعیت فعلی را درک کند و بتواند وضعیت چند ماه آینده را در ذهن خود ترسیم کند. در مورد آینده هم بایستی واقع بین بود و از اغراق پرهیز نمود.

معرفی تیم مدیریت و اطلاعات تماس:

اولین سؤالی که به ذهن یک ارزیاب می رسد این است که «اینها که هستند؟«. تجربه، استعداد و اتحاد مؤسسان شرکت اولین نگرانی یک سرمایه گذار است. در این بخش بایستی اطلاعاتی را به خواننده بدهید که وی نسبت به توانمندی مدیران و مجریان طرح اطمینان پیدا کند.

سهامداران: تعداد سهامداران و میزان سهم آنان از سرمایه شرکت در ساختار سرمایه شرکت تأثیرگذار است که این خود بر تصمیمات سرمایه گذاران اثر خواهد گذاشت چرا که ساختار سرمایه بر ریسک مالی شرکا اثر می گذارد.

رابطه با تأمین کنندگان: ایجاد یک رابطه قوی با تأمین کنندگان مواد اولیه و خدمات مورد نیاز شرکت یکی از کلیدهای موفقیت و عامل پاسخ گویی به موقع به مشتریان شرکت است.

3.تیم مدیریت و سازماندهی:

تحقیقات نشان داده است که مهمترین عامل از نظر سرمایه گذاران در ارزیابی هر طرح، گروه مدیران است. اگر مدیران مورد تایید قرار نگیرند تامین مالی بسیار مشکل خواهد بود. استفاده از نمودار سازمانی می تواند به خواننده در فهم نیروی انسانی بسیار کمک کند. مسائل مربوط به نیروی انسانی از قبیل: تعداد کارکنان، نیاز به متخصصین و مهندسین، تکنسین ها یا هر نوع نیروی کار خاص دیگری که لازم است را در این بخش ذکر کنید. مشاوران یک کسب وکار ممکن است بصورت رسمی اعضای هیات مدیره باشند یا بصورت غیر رسمی گروهی خارج از سازمان باشند. نحوه ارتباط شما با مشاوران و اعتبار و کیفیت مشاوره از مسائلی است که سرمایه گذاران علاقه زیادی به آن دارند.

4.تحلیل بازار و رقبا

در طرح کسب و کار باید محیطی که شرکت در آن مشغول فعالیت است، تشریح کرد و در این تشریح باید مشتری، نیازها، محل و راه های رسیدن به مشتری بدرستی تعریف شود.

مهم‌ترین نکات که بایستی در این بخش آورده شود عبارتند از:

شناسایی بازار مناسب:

برای اینکه بتوانید در بازار پر از رقابت امروزه دوام بیاورید و کسب و کار شما روز به روز رشد کند باید نسبت به محیط حساس باشید و همگام با تغییرات مشتریان، تغییرات بازار، تغییرات فناوری و هر تغییر دیگر در محیط کسب و کار، شرکت شما نیز تغییر کند. شناسایی روندهای بازار از قبیل : جمعیت، ساختار، بهداشت، سلیقه و خواست مصرف کنندگان، ساختار درآمد خانوار، الگوهای سکونت و اقامت، نیاز به نیروی کارو ... علاوه بر اینها بایستی تلاش نمود تا اطلاعاتی در مورد حجم تقاضای فعلی بازار بدست آورد.علاوه بر آن سهم بازار خود از بازار هدف را مشخص نمود.وضعیت رقابت در بازار کسب و کار یکی از مسائل اساسی است که در این بخش به آن پرداخته می شود. بنابراین بهتر است که دقیقاً رقبای اصلی خود را در بازار شناخته و آنها را معرفی کنید. برنامه شما برای نحوه رقابت با آنها بسیار مهم است.

درک بازار:

تغییر دینامیک بازار یا تغییر رفتار مشتری ممکن است آسیب های شدیدی به کسب و کار شما وارد کند. بنابراین قبل از شروع کسب و کار باید در مورد رفتار مشتری و چگونگی تصمیم گیری او در فرآیند خرید محصولات یا خدمات شما کاملاً مطالعه و تحقیق کنید. بخش بندی بازار و موقعیت یابی در بازار و تحقیقات بازاریابی از جمله مهمترین نکاتی هستند که در این بخش از طرح کسب وکار به آنها پرداخته می شود.

5.محصول یا خدمت:

این بخش شامل تشریح محصول یا خدمات، مزیت های محصول، فناوری ساخت منابع، محصول یا خدمات آینده می باشد. نکته مهم در این بخش ذکر مزیت های محصولات و هزینه هر مزیت است. همچنین لازم است طرح شما دیدگاه و فلسفه شما نسبت به کنترل کیفیت را بیان کند. بطور مثال اینکه چگونه از تولید محصول بی کیفیت یا ارائه خدمات بی کیفیت پیش گیری خواهید کرد؟ خدمات پس از فروش شما چگونه است؟ همچنین نیاز است که طرح شما هر قانونی که ممکن است به نوعی بر کسب و کار شما تأثیر داشته باشد را توضیح دهد. اگر نیاز به مجوزی خاص هست آنرا توضیح دهید. و در آخرهم بایستی به شناسایی هزینه ها پرداخت و آنها را بطور خلاصه بیان نمود.

6.بازاریابی و فروش:

بازاریابی شامل افزایش آگاهی مشتری است و انتقال اطلاعات در مورد جنبه های محصولات یا خدمات به مشتری است. طرح بازاریابی، موقعیت فروش در هر بخش از بازار را تعیین می کند. جزئیات بازاریابی، آگهی های تبلیغاتی و استراتژی های فروش مسلماً منتج به فروش مطلوب و گرفتن سهم مناسبی از یازار می شود. ابزارهای بازاریابی مختلفی وجود دارد، بدین سبب باید به گزینش ابزارهای مناسب بپردازیم. برای این منظور می بایست آمیخته بازاریابی که شامل محصول، قیمت، توزیع و ترویج است تعیین شوند. از سوی دیگر، فروش شامل فعالیت های مختلفی برای متقاعد کردن مشتریان بالقوه به خرید است. طرح کسب و کار شما باید به خوبی توضیح دهد که فرآیند فروش چگونه انجام خواهد شد. بایستی روش های فروش و تأمین نیاز فروشندگان در این بخش توضیح داده شود.

7.اطلاعات مالی

8.ضمائم، اسناد و مکتوبات تکمیلی و صورت حساب های مالی

۵ نکته مهم برای نوشتن یک طرح کسب و کار یا بیزنس پلن عالی:

قبل از اینکه کارتان را با توجه به طرح کسب و کار خود شروع کنید، اجازه بدهید در مورد برخی «الزامات» صحبت کنیم که کل فرایند نگارش و خواندن طرح کسب و کار را آسان می کند. هدف اصلی شما این است که برنامه کاری خود را تهیه و بعد اجرا کنید تا بتوانید روی ساختار کسب و کارتان تمرکز داشته باشید.

۱. مختصر بنویسید:

به دو دلیل برنامه های تجاری باید کوتاه و مختصر باشند:

نخست اینکه اگر می خواهید طرح کسب و کارتان خوانده شود باید کوتاه و مختصر بنویسید چون هیچ کس قصد ندارد یک طرح کسب وکار  ۱۰۰ صفحه ای یا حتی ۴۰ صفحه ای را بخواند. البته، ممکن است برای بخشهای خاصی به مستنداتی نیاز داشته باشید اما می توانید این اسناد را ضمیمه کنید.

دوم اینکه طرح کسب و کار شما باید ابزاری باشد برای مدیریت و رشد کسب و کارتان. چیزی که به مرور بتوان آن را اصلاح و استفاده کرد. در طرح کسب و کار بیش از حد طولانی، مشکلات زیادی در باز نویسی و اصلاح آن خواهید داشت و با این کار تقریباً طرح تان در کشوی میز خواهد ماند و هرگز دیده نمی شود.

۲. مخاطبان خود را بشناسید:

در نوشتن برنامه کسب و کار از زبانی استفاده کنید که مخاطبان شما آن را درک کنند.

به عنوان مثال، اگر شرکت شما در حال توسعه یک فرایند علمی پیچیده است و سرمایه گذاران شما دانشی در مورد آن ندارند، از به کار بردن کلمات تخصصی و اصطلاحات اختصاری که با آنها آشنا نیستند، خودداری کنید.

سرمایه گذاران را با توضیحات ساده و مستقیم از محصول خود و با عباراتی که همه بتوانند آن را متوجه شوند آشنا کنید.  همیشه می توانید توضیحات خاص را در صورت لزوم در «ضمیمه» طرح تان قرار دهید.

۳. ایده کسب و کار خود را تست کنید:

شروع کار با برنامه ریزی و توضیحی یک صفحه ای و مشخص درباره فرایندکاری‌تان، می تواند به شما در تست موفقیت ایده کسب و کار پیش از راه اندازی آن کمک کند. از نام تجاری و گزارش ارزش کاری خود گرفته تا فرصت و اجرا، در هر بخشی که کار می کنید، بهترین کاری که می توانید انجام دهید دریافت فیدبک و امتحان کردن مولفه های مختلف کسب و کار شماست. این کار می تواند به سادگی داشتن یک مربی یا شریک برای بررسی اصول برنامه ریزی یا انجام تحقیقات بازار یا ارتباط با مشتریان دائمی باشد.

هرچه اصول طرح خود را بیشتر آزمایش و بررسی کنید، طرح کسب و کار شما بهتر و قوی تر خواهد بود. این می تواند شما را از صرف روزها و ساعت‌ها برای تدوین استراتژی که عملی نیست، نجات دهد.

۴. اهداف و چشم انداز کسب و کارتان را تعیین کنید:

در ابتدا باید بدانید چه انگیزه ای برای داشتن این نوع کسب و کار دارید. آیا می خواهید که فقط یک کار تمام وقت داشته باشید؟ آیا می خواهید تیم خود را گسترش دهید یا مکان دیگری را راه اندازی کنید؟ دانستن آنچه می خواهید به انجام برسانید و داشتن سوالاتی از این قبیل، می تواند به شما کمک کند تا طرح کسب و کار خود را به طور خاص برای رسیدن به این اهداف توسعه دهید.

در حال حاضر  ممکن است شما قبل از شروع رسیدن به اهداف‌تان قدم‌های خاصی را بر نداشته باشید. اما با برنامه ریزی از پیش تعیین شده کار شما جلوه زیباتری خواهد داشت و این به شما کمک می کند معیارهای موفقیت را تعریف کنید، اهداف خود را تحقق بخشید و عناصر کسب و کار خود را برای رسیدن به اهداف خاص بیشتر توسعه دهید. برای شروع نیاز به یک چشم انداز یا حتی مقاصدی دارید تا بهتر بتوانید آنچه که مهم است را انجام دهید.

۵. نگران نباشید:

آیا می دانید اکثریت قریب به اتفاق صاحبان کسب و کارها و کارآفرینان متخصص تجارت نیستند؟ آنها مدرک MBA یا مدرک حسابداری ندارند. آنها به دنبال یادگیری و پیدا کردن ابزار و منابع برای کمک به خود هستند.

نوشتن طرح کسب و کار نباید به شکل یک مانع بزرگ به نظر برسد. شما کسب و کار خود را می دانید و در آن تخصص دارید. پس به همین دلیل، نوشتن یک طرح کسب و کار و استفاده از مزایای آن برای پیشرفت کاری، آنقدرها که فکر می کنید چالش برانگیز نخواهد بود.

و نیازی نیست که با تمام جزئیات، طرح‌تان را شروع کنید. در حقیقت، بسیار راحت تر است که با یک طرح کسب و کار ساده، و یک صفحه ای که ما آن را مجوز کار می نامیم شروع کنید و بعد از آن یک طرح کسب و کار کمی طولانی تر و دقیق تر درست کنید.

بیشتر بخوانید: چگونه طرح کسب و کارمان را بنویسیم؟

نوشتن طرح کسب و کار هرگز تمام نمی‌شود!

یک طرح کسب و کار خوب و کاربردی همیشه در حال تغییر و تحول است. همان طور که کسب و کار شما پیوسته با چالش هایی مواجه می شود و تغییرات بزرگ و کوچکی در آن رخ می دهد طرح کسب و کارتان نیز همراه با فعالیت های تان دگرگون می شود. اهداف و حتی چشم انداز شما با گذر زمان دستخوش تحولاتی می شوند. با این حال این بهانه خوبی برای ننوشتن طرح کسب و کار نیست. اگر کسب و کار شما در زمینه ای است که در آن سر رشته ای ندارید، بهتر است با یک طرح راحت و دم دستی شروع کنید که در واقع نمونه ی ساده شده ی یک بیزینس پلن است.

با این طرح ساده، ایده ی خود را تست می کنید و در زمینه کسب و کاری جدید هم تجربه کسب می کنید.

از طرف دیگر ممکن است شما وسواس پیدا کنید که یک طرح کسب و کار کامل و بدون نقص بنویسید. یک طرح کسب و کار عالی به هیچ دردی نمی خورد اگر شما شروع به فعالیت نکنید. اگر شما یک استارت آپ هستید و پس از گذشت 6 ماه هنوز درگیر نوشتن طرح کسب و کارتان هستید بهتر است درخواست کمک کنید!

اینجا طرح کسب و کارتان را آسان و آنلاین طراحی کنید

اگر می خواهید درباره «طرح کسب و کار» بیشتر بدانید مطالب زیر را پیشنهاد می کنیم:

آیا برای شروع کسب و کار خانگی به نوشتن «طرح کسب و کار» نیاز دارید؟

نکات تکمیلی برای نوشتن یک طرح کسب و کار خوب

«طرح کسب و کار» و «برنامه استراتژیک»: تفاوت‌هایی که باید بدانید

در طرح کسب و کارتان به مزیت رقابتی توجه کرده‌اید؟

مروری اجمالی بر کتاب چگونه یک طرح کسب و کار بنویسیم؟

«امکان سنجی» یا «طرح کسب و کار»؟